%0 Journal Article %T بررسی نقش عوامل طبیعی بر امنیت رودخانه‏ های مرزی ایران %J پژوهشهای جغرافیای انسانی %I دانشگاه تهران %Z 2008-6296 %A کامران دستجردی, حسن %D 2021 %\ 06/22/2021 %V 53 %N 2 %P 767-792 %! بررسی نقش عوامل طبیعی بر امنیت رودخانه‏ های مرزی ایران %K امنیت %K ایران %K عوامل طبیعی %K رودخانه %K مرز %R 10.22059/jhgr.2021.323148.1008291 %X مسئلة آب در میزان توسعه و امنیت کشورها تأثیر زیادی دارد. بنابراین، توجه به منابع آب در کشور و مسائل رودخانه‏های مرزی و مطالعۀ نقش آب در رفتارهای سیاسی بسیار حائز اهمیت است. در طول چند دهۀ اخیر، تنش‏های امنیتی زیادی در خاورمیانه در اثر آب‏های مرزی یا رودخانه‏های مرزی وجود داشتهاست. کشور ایران از این تنش‏ها و درگیری‏ها مستثنا نیست. برقراری امنیت در مناطق مرزی مستلزم طراحی و تدوین برنامه‏ها و سیاست‏های گوناگون است که به نوع مرز و چگونگی پیدایش مرز بستگی دارد. در این میان، رودخانه‏ها، به‏عنوان مرزهای طبیعی دو واحد سیاسی، به دلیل ماهیت تغییرپذیری و تنوع مورفولوژیکی خود، آثار محسوسی بر روابط سیاسی دو کشور، به‏ویژه بر سر مسائل مرزی، دارند. تغییرات این رودها، که مرزهای ایران و همسایگان را تشکیل داده‏اند، به دلایل مختلف از زمان شکل‏گیری مرز همواره روابط دو کشور دو سوی مرز را به‏شدت تحت تأثیر قرار داده و کاهش سهم هر کدام پیامدهای امنیتی بسیاری در پی داشته است. این پژوهش بنیادی با روش توصیفی‏- تحلیلی در صدد بررسی این موضوع است که عوامل طبیعی بر شکل رودخانه‏های مرزی و در نهایت امنیت ملی تأثیرگذارند. درواقع، مرزهایی که از مناطق کوهستانی، باتلاق‏ها، یا جنگل‏های متراکم عبور می‏کنند کمتر باعث منازعه و کشمکش می‏شوند. اما، مرزهایی که از مناطق دشتی و کم‏ارتفاع عبور می‏کنند، به‏ویژه رودخانه‏ها، دارای اهمیت بیشتری هستند. بنابراین، هر عامل و مسئله‏ای که در تحدید و تغییر مرز اثرگذار باشد باید مورد توجه و بررسی قرار گیرد. از جمله عوامل جغرافیایی مؤثر در سیمای رودخانه‏ها عبارت است از: روابط مکانی و فضایی، توپوگرافی و زهکشی، زمین‏شناسی و خاک، پوشش گیاهی، آب و هوا (اقلیم)، و انواع فرسایش. نتایج تحقیق نشان می‏دهد تغییر خصوصیات و سیمای طبیعی رودخانه‏ها در طول زمان باعث بروز اختلافات مرزی و به چالش کشیدن امنیت در دو طرف مرز شده است. %U https://jhgr.ut.ac.ir/article_81496_7adb2c6c2a215e1fe9e5fa1113ada8a6.pdf