%0 Journal Article %T تحلیل فضایی سطوح توسعه‌یافتگی استان‌های ایران %J پژوهشهای جغرافیای انسانی %I دانشگاه تهران %Z 2008-6296 %A فلاح حقیقی, نگین %A رمضان‌پور نرگسی, قاسم %A عبدالله‌زاده, غلامحسین %A شریفی, زینب %D 2023 %\ 12/22/2023 %V 55 %N 4 %P 1-15 %! تحلیل فضایی سطوح توسعه‌یافتگی استان‌های ایران %K الگوی فضایی %K برنامه‌ریزی توسعه %K توسعه منطقه‌ای %K سطح‌بندی توسعه %K شاخص ترکیبی %R 10.22059/jhgr.2022.332277.1008394 %X ایران به‌عنوان یکی از کشورهای درحال‌توسعه از نظر برخورداری از شاخص‌های مختلف توسعه دارای عدم تعادل زیادی است. نخستین گام در فرایند برنامه‌ریزی منطقه‌ای، شناخت سطوح توسعه مناطق کشور به‌منظور تشخیص و رفع تنگناها و محدودیت‌های مناطق می‌باشد. لذا هدف این پژوهش، تحلیل فضایی سطوح توسعه‌یافتگی استان‌های ایران می‌باشد. بر اساس آمار موجود در سال 1397، 84 شاخص در چهار بعد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیربنایی استفاده شد. روش مورداستفاده در این تحقیق مبتنی بر ساخت شاخص ترکیبی است. به این منظور از روش‌های تحلیل عاملی، تاکسونومی عددی و روش تاپسیس، برای ساخت شاخص ترکیبی توسعه استان‌ها، روش تحلیل مؤلفه‌های اصلی برای وزن‌دهی به شاخص‌های انفرادی، تحلیل سلسله مراتبی AHP نیز برای وزن‌دهی به ابعاد چهارگانه استفاده شد. در نهایت برای طبقه‌بندی سطح توسعه استان‌ها از قابلیت سیستم اطلاعات جغرافیایی و تحلیل خوشه‌ای سلسله مراتبی استفاده شد. بر اساس نتایج وزن‌دهی ابعاد توسعه، به ترتیب وزن نسبی بعد اقتصادی 0.536، بعد زیربنایی 0.219، بعد اجتماعی 0.162 و بعد فرهنگی 0.083 به دست آمد. نتایج سطح‌بندی شاخص ترکیبی کل توسعه نشان می‌دهد الگوی فضایی ایران شامل مناطق توسعه‌یافته با شاخص ترکیبی بین 0.344-0.95 (شامل 3 استان)، مناطق با سطح متوسط توسعه‌یافتگی با شاخص ترکیبی بین 0.15-0.34 (شامل 11 استان) و مناطق توسعه‌نیافته با شاخص ترکیبی بین 0.011-0.15 (شامل 17 استان) می‌باشد. نتایج تحلیل خوشه‌ای سلسله مراتبی نیز مؤید وجود شکاف توسعه بین استان‌های ایران است. بنابراین لازم است در هرگونه تخصیص بودجه برای برنامه توسعه، استان‌های کمتر توسعه‌یافته و توسعه‌نیافته موردتوجه برنامه‌ریزان و متولیان توسعه قرار گیرند. %U https://jhgr.ut.ac.ir/article_89104_2419b85dd369103dba7cd79c235624a1.pdf