توسعه‎ی یک مدل توصیفی دسترسی فضایی به خدمات درمان عمومی با استفاده از روش حوزه‎ی نفوذ شناور دومرحلهای (مطالعه‎ی موردی: منطقه‎ی 10 شهرداری اصفهان)

نویسندگان

1 استادیار گروه برنامه‌ریزی حمل و نقل، دانشگاه تربیت مدرّس

2 کارشناس ارشد شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

دسترسی فضایی از مفاهیم اصلی در ادبیّات برنامه‌ریزی حمل‎ونقل و جغرافیا، به‎ویژه در ابعاد اجتماعی، ازجمله عدالت است. در مقاله‎ی پیش رو، مفهوم دسترسی مورد بررسی قرار گرفته و یک مدل توصیفی با استفاده از روش حوزه‎ی نفوذ شناور دو مرحله‌ای، برای تحلیل دسترسی فضایی به خدمات درمان عمومی در منطقه‎ی 10 شهرداری اصفهان ارائه می‌شود. هدف این مقاله، تحلیل کمّی برابری (یا نابرابری) فضایی حوزه‌های آماری مختلف، از نظر دسترسی به خدمات درمان عمومی با استفاده از مدل‌های ریاضی است. روش پژوهش از نوع تحلیلی ـ توصیفی و داده‌های این تحلیل شامل اطلاعات جغرافیایی مکان و فراوانی نیروهای مراکز خدماتی در منطقه، داده‌های جمعیّتی حوزه‌ها و شبکه‎ی معابر در منطقه است که به‎واسطه‎ی رویکرد تحلیل توزیع فضایی، از ابزار تحلیل‎گر شبکه‎ی نرم‌افزار Arc GIS استفاده شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که این منطقه از نظر استاندارد تعداد نیرو از وضعیّت به‎نسبت مناسبی برخوردار است. با این وجود، توزیع فضایی نامناسب این نیروها در سطح منطقه، به ایجاد نابرابری بین حوزه‌ها در دسترسی به این خدمات منجر شده است. مقادیر به‌دست آمده برای میانگین و انحراف معیار دسترسی (00461/0 و 000655/0)، حاکی از اختلاف قابل توجّه دسترسی فضایی به خدمات بین حوزه‌هاست، به‌گونه‌ای که دسترسی حدود 68 درصد از حوزه‌ها، پایین‌تر از میانگین منطقه است که گویای عدم وجود فرصت برابر برای شهروندان است. حوزه‌های آماری واقع در شرق منطقه، نسبت به حوزه‌های غربی، دسترسی ضعیف‌تری به خدمات دارند. نتیجه‎ی دیگر اینکه وضعیّت دسترسی در حوزه‌های غربی، همگن‌تر از حوزه‌های شرقی است. از روش مورد استفاده در این مقاله، می‌توان برای بررسی دسترسی فضایی به انواع مختلف خدمات و چگونگی توزیع جغرافیایی آن، به‎شکل ریاضی و کمّی برای شناخت وضع موجود و برنامه‌ریزی برای رفع کاستی‌های احتمالی بهره برد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Descriptive Model for Spatial Accessibility to Health Care Services Employing Two Step Floating Catchment Area (2SFCA) Method: The case of Region 10 of Esfahan Municipality

نویسندگان [English]

  • A. R. Mamdoohi 1
  • M. Lovi 2
1
2
چکیده [English]

Extended Abstract

Introduction
Accessibility is a complex concept and has various dimensions, based on the phenomenon being modeled. Quantification of this concept with the proper dimensions in mind, calls for mathematical indices and models. Spatial accessibility is one of the principal concepts of geographyand transportation planning, especially in the social aspects, like justice. Since health is of major concern, universally, including also the developing countries, its inappropriate distribution can lead to unjust supply of its services, and unequal opportunities in accessing them. Spatial accessibility can generally be measured using the two criteria of regional availability and regional accessibility, as was first suggested to be used simultaneously in 1984. Regional Availability, a common index in health care services, measures the number of doctors and other medical experts available per population in need of them. Regional accessibility, on the other hand, characterizes the spatial or geographic distribution of health care services offered to the public in the form of health care centers, presenting the idea of distance from the demand to the supply as an impedance to access them.

Methodology
In this paper,the concept of accessibility is discussed anda descriptive model is presented for analyzing spatial accessibility,employing the Two Step Floating Catchment Area (2SFCA) method, which is also implemented for region 10 of Esfahanmunicipality. This method as the name suggests analyzes the catchment area or radius of influence of different services in two different and consecutive stages. The first the per capita of medical personnel in a defined radius of their service center is computed and in the second stage, these ratios are added for each residential area (statistical blocks here), considering and reflecting the overlapping supply of service centers, in the vicinity of the residential areas exposed to such circumstances. The main objective of this paper is to analyze quantitatively, spatial equity (or inequity) between different statistical blocks, using mathematical models. The research methodology adopted, is analytical and descriptive. Research data includes geographic information,number of the medical personnel serving in each health care center, population of the statistical blocks,and the road network information, which are organized in the form of appropriate data base and analyzed by the Network Analysis Module of Arc GIS software package.

Results and Discussion
Results of the paper indicate that, in terms of personnel number, region 10 as a single entity, is in good situation with sufficientpersonnel, but the inappropriate spatial distribution of health care centers and their personnel in the region cause inequity of accessibility to these services. The magnitude of the mean and standard deviation of the accessibility index (0.00461 and 0.00655, respectively), shows noticeable difference between the statistical blocksinaccessibility to these services.As an example, the accessibility index of 68 percent of the blocks is below the mean value of the region, indicating different opportunitiesfor the citizens in accessing these services.Eastern blocks, generally,have weaker accessibility to health care services as compared with the western blocks. Results also reveal that the western blocks are more uniform and homogeneous in accessing health care servicesas compared with the eastern blocks. The paper emphasizes quantitatively the fact that poor accessibility can also be due to inappropriate geographic distribution of the service centers.

Conclusion
The method employed in this paper can also be used for analyzing spatial accessibility to different kinds of services and their geographic distribution, in a mathematical and quantitative form, determining the status quo, identifying the limitations, and planning for their elimination. Considering the data limitation of this research study, it is suggested to gather more detailed data at a larger scale, particularly a whole city in contrast to a part of it, to implement the model and analyze the results. It is also advisable to devise a model to optimize (rather than describe) the geographic distribution of such services, based on a combination of criteria.

کلیدواژه‌ها [English]

  • 2 Step Floating Catchment Area
  • Isfahan.
  • Spatial Accessibility
  • Spatial Distribution of Services