بررسی و تحلیل گسترش ناتو به سمت شرق و تسلط ایالات متحده آمریکا بر منطقۀ راهبردی اوراسیا با استفاده از مدل تحلیلی SWOT

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

دکتری جغرافیای سیاسی و رئیس دانشگاه پیام نور واحد گالیکش

چکیده

ناتو به­عنوان یک پیمان نظامی، پس از فروپاشی شوروی توانست با تغییر کارویژه­های خود و با نگاه ویژه به رویکرد تسهیل مسائل سیاسی و اقتصادی غرب، وارد عرصة جدیدی از تعامل­های دفاعی- امنیتی شود. این سازمان، با به­کارگیری شورای همکاری آتلانتیک شمالی و طرح مشارکت برای صلح، وارد حیات خلوت روسیه شد. این عملکرد ناتو که با هدف نفوذ سیاسی، اقتصادی، امنیتی، به­ویژه برای تسلط بر منابع انرژی طراحی شده بود، کم­کم برای تسلط بر منطقه، به غرب پاسخ مثبت داد. اکنون این سازمان، برای صلح، همة کشورهای شوروی سابق را زیر چتر طرح مشارکت ناتو درآورده است و از این راه، سعی دارد به­طور کامل به این کشورها نفوذ کند. می­توان گفت غرب و ناتو توانسته­اند با مشارکت در پروژه­های اقتصادی به­ویژه انرژی، جای پای مناسبی در منطقه پیدا کنند. به­نظر می­رسد کشورهای روسیه، چین و ایران با وجود مخالفت با روند یک­جانبه­گرایی ایالات متحدۀ آمریکا و نگرانی برای حضور ناتو و غرب در منطقه نتوانسته­اند گام­های تقابلی بردارند. اگرچه با همگرایی حول محور سازمان همکاری شانگهای، درصدد نشان­دادن قدرتی منطقه­ای هستند، گام مؤثری برای تقابل با غرب از طرف آن­ها مشاهده نشده است. در این بررسی- که با استفاده از مدل  SWOT انجام شده است- قوت­ها، فرصت­ها، تهدیدها و ضعف­های ناتو در منطقه مطالعه شده و راهبردهای چهارگانة استخراج­شده با تحلیلی مناسب ارائه شده است. درنهایت، راهبرد مورد نظر برای کشورهای رقیب نیز ارزیابی شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Investigation about Progress of NATO towards the East and the US Domination over the Strategic Eurasia Region with the Use of SWOT Analytical Model

نویسنده [English]

  • Ghorban Khosravi
Lecturer of political geography, the Chief of Payame Noor University, Galikesh Branch
چکیده [English]

Introduction
With a glance at the international system after the collapse of Soviet, one can understand that the US has been able to represent itself as a dominant state in international issues. This was through continuing unilateralism with the help of NATO and occupying some regions under the name of global security and stability. The change of NATO from a security organization to an organization which follows cultural, political, economic, and militarization goals has been very helpful in making the so-called process easy. NATO's programs under the "PFP" in Eurasia were performed with the highest level of accuracy and astuteness. Such issues made Russia think about confronting with the West, US and NATO's program. The intervening process in Afghanistan, Central Asia and the Caucasus, and the issues like energy of Caspian Sea, dangerous convergence over the SCO, and carefully choosing some members of supervisory such as India and Iran indicate a possible confrontation with NATO and the West. It may also be possible to consider this as a continuation of another Cold War. This organization can play an important role in the future of the world energy. Given the Caspian oil and natural gas reserves, Russia and Iran can become the nightmare of the West. With respect to the strengths, weaknesses, opportunities, and threats that NATO can be faced with in Eurasia, this research tries to reveal the fact that it is possible for the West, NATO, and the US to have serious political, economic, and security conflicts with other regional countries. The base of these conflicts can be focused mainly on the energy security. The researcher tries to address the following questions: Can Caspian and Eurasian countries confront with NATO and the West? To what extent can energy be a challenge for the West in this process? What are the strengths, weaknesses, opportunities, and threats that NATO is faced with? What strategies can NATO use to make the West's interests stable in Eurasia? What are the confronting strategies for Eurasian countries to confront with NATO?
Methodology
THE research methodology will be cross-sectional and library based with using the books and articles. Besides, global energy organizations data and statistics will be used. SWOT analytical model will be employed for the qualitative analysis. It expresses strengths, weaknesses, opportunities, and threats, and their related strategies. In fact, the analysis of strengths and weaknesses is in internal environment, and the analysis of opportunities and threats is in external environment of this model (Mafi, Saghayi, 2009: 33)
 
Results and discussion
The research findings include the strengths, weaknesses, opportunities, and threats that NATO and the US are faced with in their domination over Eurasia. It can also reveal that strengths and opportunities have more advantages than the weaknesses and threats. Accordingly, these strategies also show the continued domination over this strategic region.  The West has a variety of choices in adopting strategies. It can adopt its defensive and competitive strategies much more peacefully. Instead, although regional countries appear to be a threat for the West, their behavior in the last two decades has been quite defensive and has eventually led to the formation of some security-defensive agencies which have only adopted defensive strategies. The present research shows that the West has been successful in achieving its geopolitical goals and forming its domination in Central Asia and the Caucasus without any conflict and domination over energy reserves and interests, and controlling important rivals.
Conclusion
Despite the appropriate potential strengths in Eurasia for convergence and eventual achievement of the interests, in the years after the collapse of Soviet, the West has been able to gain access to this strategic region where has always been the center of attention for colonial powers, with paying very scarce expenses and with the support from its security and military arm (i.e. NATO). With PFP, NATO has been able to start a relationship with all the former Soviet countries and associate with them under the name of helping. Extensive markets, rich energy reserves, and needs of the countries are the reasons that have encouraged the West for the slow occupation of this region.
However, despite the unique strengths and exquisite opportunities of this region, there are also some threats and weaknesses. The presence of countries like Russia, China, Iran, and Shanghai Cooperation Organization, the extension of China and India's process of industrialization, fighting against the US unilateralism and other factors can cause a challenge for the West. It also awakens the Eurasian countries in order not to give their primary sources and markets to the West very easily. It seems that the West is playing a zero-sum game in this region, the process is the other way around the existing potentials in this area.
In this discussion, with its focus on the analysis of NATO and the West presence in Eurasia and the possibility or impossibility of confrontation for the regional countries, NATO's weaknesses, threats, opportunities, and strengths have been shown using a qualitative descriptive analysis. Now, regional countries are not able to confront with NATO and it is better for them to adopt defensive strategies against the West and NATO  to keep the present conditions. However, they can reinforce their strengths and change their defensive strategy to offensive one in the future in order to maintain the balance between the West and Eurasia.
Taking advantage of the West weaknesses, which their basis is on the energy need, can change the existing confrontation into interaction. Although the West and NATO are able to adopt an offensive strategy, they will try to avoid that because they need the market and energy of the region. They have to adopt the same strategy as the regional countries, i.e. defensive-interactive, in order to gain the maximum of interests.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Caspian Sea Region
  • Energy Security
  • Eurasia region
  • NATO
  • SWOT
واعظی، محمود، 1388، منافع روسیه و غرب در آسیای مرکزی و قفقاز و نقش تشکل­های چندجانبه، فصلنامة مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، شمارة 66.
محمدی، محمود، 1389، اثر مأموریت­های جدید ناتو بر منافع و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، مرکز تحقیقات راهبردی، تهران.
مجیدی، محمدرضا و دیگران، 1387، غرب آسیا؛ نظام بین­الملل و همگرایی منطقه­ای، پژوهشکدة مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، تهران.
قاضی­زاده، شهرام و عباس طالبی­فر، 1388، سازمان همکاری شانگهای؛ همگرایی نوین منطقه­ای، لقاءالنور، تهران.
کولایی، الهه، 1385، سیاست و حکومت در فدراسیون روسیه، دفتر مطالعات سیاسی و بین­الملل، تهران.
فلاحی، علی، 1384، کتاب اروپا، ویژة ناتو، مؤسسة فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین­المللی ابرار معاصر، تهران.
عزتی، عزت­اله، 1386، نظریه­های جدید در جغرافیای سیاسی، قومس، تهران.
ایمانی، همت، 1389، گسترش ناتو و آثار آن بر سیاست­های امنیتی روسیه، دوماهنامة اطلاعات سیاسی- اقتصادی مؤسسة اطلاعات، شماره­های 271- 272، ص 124.
احدی، محمد، 1387، ناتو در قرن 21، مرکز آموزش و پژوهش شهید صیاد شیرازی، تهران.
انوری، حمیدرضا و مرتضی رحمانی موحد، 1388، سازمان شانگهای؛ چشم­اندازی به­سوی جهان چندقطبی، دفتر مطالعات سیاسی و بین­الملل، تهران.
بوزان، باری، 1389، مردم، دولت­ها و هراس، ترجمة پژوهشکدة مطالعات راهبردی، انتشارات پژوهشکدة مطالعات راهبردی غیر انتفاعی، چاپ دوم، تهران.
فیاضی، محسن، 1388، سازمان همکاری شانگهای، فرصتی برای مشارکت چین و روسیه، فصلنامة آسیای مرکزی و قفقاز، وزارت امور خارجه، شمارة 68، ص 22.
دفتر مطالعات سیاسی و بین­الملل، 1388، سازمان همکاری شانگهای، تهران.
هاشمی، غلامرضا، 1384، امنیت در قفقاز جنوبی، انتشارات وزارت امور خارجه، تهران.
کاظمی، احمد، 1384، امنیت در قفقاز جنوبی، مؤسسة فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین­المللی ابرار معاصر تهران، تهران.
کولایی، الهه، 1388، بازی بزرگ جدید، در آسیای مرکزی؛ زمینه­ها و چشم­اندازها، دفتر مطالعات سیاسی و بین­الملل، تهران.
مافی، عزت­الله و مهدی سقایی، 1388، کاربرد مدل MS-SWOT در تحلیل مدیریت گردشگری، مطالعة موردی: کلان­شهر مشهد، فصلنامة جغرافیا و توسعه، سال هفتم، شمارة 14.
مجتهدزاده، پیروز، 1381، جغرافیای سیاسی و سیاست جغرافیایی، سمت، تهران.
راجرز، پل، 1384، زوال کنترل: امنیت جهانی در قرن 21، ترجمة امیرمحمد حاجی­یوسفی و مژگان جبلی، پژوهشکدة مطالعات راهبردی غیر انتفاعی، تهران.

روشندل، جلیل، 1385، گسترش ناتو به سمت شرق؛ تعیین حوزه­های نفوذ یا تأمین امنیت، فصلنامة مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، شمارة ۱۳.

سیف­زاده، سیدحسین، 1385، معمای امنیت و چالش­های جدید غرب، دفتر مطالعات سیاسی و بین­الملل، تهران.
سیف­زاده، سیدحسین، 1389، همگرایی منطقه­ای در سیاست خارجی ایران؛ با نگاهی به آسیای جنوب غربی، فصلنامة روابط خارجی، سال دوم، شمارة 5.
شهریاری، محمدعلی، 1388، تحلیل تأثیر عوامل سیاسی- امنیتی در همگرایی منطقه­ای با بررسی موردی آ. سه. آن و شانگهای، فصلنامة سیاست، دورة 39، شماره 4، ص 76.
شوری، محمد، 1383، کتاب کشورهای مستقل مشترک­المنافع (CIS) ویژة مسائل امنیتی (CISمؤسسة فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین­المللی ابرار معاصر تهران، تهران.
سلیمانی، فاطمه و مرتضی شجاع، 1389، آمریکا و گسترش امنیتی ناتو در جهان، دوماهنامة اطلاعات سیاسی- اقتصادی، سال بیست­وچهارم، شماره­های 271-272.
ابوالحسن شیرازی، حبیب­اله و محمدرضا مجیدی، 1382، سیاست و حکومت در آسیای مرکزی، نشر قومس، تهران.
شربیانی، قوام، 1387، امنیت ایران و رویکرد ناتو در آسیای مرکزی، دفتر مطالعات سیاسی و بین­الملل، تهران.
 
1-      Ahadi, M., 2008, NATO in 21st Century, Army Strategic Studies Research Publication, Tehran. (In Persian)
2-      Anvari, H. R. and Rahmani Movahed, M., 2009, The Shanghai Cooperation Organization, IPIS, Tehran. (In Persian)
3-      BP, 2013, Statistical Review of World Energy, It’s online at: It's online at: www.bp.com, BP Publication, pp. 6-22.
4-      Buzan, B., 2010, People, State and Fear, Strategic studies Institute Publication Tehran. (In Persian)
5-      Emani, H., 2010, NATO Expansion and its Effects on Russian Security Policy, Political & Economic Ettelaat, Ettelaat Institute, No. 271-272, p. 124. (In Persian)
 
6-      Ezzati, E.,2007, New theory in political Geography, Ghomes, Tehran. (In Persian)
7-      Fallahi, A.,2005, Studies on Europe, Special NATO, TISRI Publication, Tehran. (In Persian)
8-      Fayyazi, M.,2010, The Shanghai Cooperation Organization: An Opportunity Participate for Russia and China, Central Asia and the Caucasus Journal, No. 68, p. 22. (In Persian)
9-      Ghazizadeh, Sh. and Talebifar, A., 2009, Shanghai Cooperation Organization, New regional integration, Leghae Noor, Tehran. (In Persian)
10-  Harris, K.T., 2009, Geopolitics of oil, NOVA Science Publisher, New York.
11-  Hashemi, G. R.,2005, Security in South Caucasus, IPIS Publication, Tehran. (In Persian)
12-  Inoelapop, I., 2010, China's Energy Strategy in Central Asia, It’s online at: www.revistas.ucm.es, UNISCI discussion paper, No. 24, UNISCI, Romania.
13-  IPIS, 2009, Shanghai Cooperation Organization, IPIS, Tehran. (In Persian)
14-  Kazantsev, A., 2008, Russian Policy in Central Asia and Caspian Sea region, Vol. 20, p. 6.
15- Kazemi, A.,2005, Security in South Caucasus, TISRI, Tehran. (In Persian)
16-  Koolaei, E., 2006, Politics and Government in Russia Federation, IPIS, Tehran. (In Persian)
17-  Koolaei, E., 2009, New Grate Game, IPIS, Tehran. (In Persian)
18-  Kurecic, P., 2011, The New Great Game: Rivalry of Geo-strategies and Geo-economies in Central Asia, harvatski Geografski Glaskin, p. 43.
19-  Mafi, E. and Saghayi, M., 2009, MS-SWOT Model Application in Tourism Management Analysis, Geography and Development Quarterly, Vol. 7, No. 14, pp. 33. (In Persian)
20-  Majidi, M., et al, 2008, The West of Asia and International System and Regional, social and cultural studies, collection articles, Tehran. (In Persian)
21-  Mohammadi, M.,2010, NATO's New Missions on Iran National Security Interests Institute for Strategic Research, Tehran. (In Persian)
22-  Mojtahedzadeh, P.,2002, Political Geography and Geopolitics, Samt, Tehran. (In Persian)
23-  Morgan, D. and Russell, A. J., 2009, Energy Security and Global Politics, London & New York, Rutledge.
24-  Rogers, P., 2005, Losing Control: Global Security in 21st Century, translated by: Hajiyousofi, A. M. and Jebelli, M., Strategic Research Studies, Tehran. (In Persian)
25-  Roshandel, J., 2006, NATO Expansiontowards theEast and Determine the Influence or Security Spheres,Central Asia and the Caucasus Quarterly, IPIS, No .13, p. 144. (In Persian)
26-  Seifzadeh, S. H.,2006, Security Puzzle and the West New Challenges, IPIS, Tehran. (In Persian)
27-  Seifzadeh, S. H.,2010, Regional Integration in Iran's Foreign Policy, Looking South West Asia, International quarterly of foreign relations, Vol. 2, No. 5, p. 15. (In Persian)
28-  Shahriari, M. A.,2009, Analysis of Impact of Political and Security Factors in Regional Integration, Politics Quarterly, Vol. 39, No. 4, p.76. (In Persian)
29-  Sherbiani,G.,2008, Iran Security and NATO Approach in Central Asia, IPIS, Tehran. (In Persian)
30-  Abolhassan Shirazi, H. and Majidi, M. R., 2003, Politics and Government in Central Asia, Ghomes, Tehran. (In Persian)
31-  Shuri, M., 2004, Studies on CIS, Special on CIS Security Issues, TIRSI, Tehran. (In Persian)
32-  Soleimani, F. and Shoja, M., 2010, US. And NATO's Expanding Role in Word Security, Political and Economic Ettelaat, Ettelaat Institute, No. 271-272, pp. 97-104. (In Persian)
33-  Vaezi, M., 2009, Interests of Russia and the West in Central Asia and the Caucasus and the Role of Multilateral Organizations, Central Asia and the Caucasus Quarterly, No. 66, p. 132. (In Persian)