تبیین طیف‏ رفتاری جمهوری اسلامی ایران در منطقة خلیج فارس: تقابل سیاست خارجی وضعیت‏ محور و ژئوپلیتیک موقعیت ‏محور

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای جغرافیای سیاسی دانشگاه خوارزمی

2 دانشیار جغرافیای سیاسی دانشگاه خوارزمی

چکیده

میزان نقش‏آفرینی دولت‏ها در عرصه و صحنة منطقه‏ای و جهانی وابسته به درک سیاستگذاری خارجی از واقعیت‏های موقعیت‏محور ژئوپلیتیک است. در این راستا، کشور ایران در یکی از حساس‏ترین موقعیت‏های ژئوپلیتیک جهان قرار گرفته است؛ به‏گونه‏ایکه مناطق و زیرمناطق ژئوپلیتیک فعالی با کارکرد‏های گسترده و پُرشمار آن را فراگرفته و می‏تواند آن را به‏صورت یکی از کانون‏های جاذبة دیپلماسی منطقه‏ای و جهانی درآورد. در این میان، یکی از مناطق که در ارتقابخشی موقعیت ژئوپلیتیک ایران مؤثر است منطقة خلیج فارس است. از این ‏رو، جمهوری اسلامی ایران باید همساز با الزامات ژئوپلیتیک الگوی سیاست خارجی متناسب با نقش ‏ها و کارکردهای خود را در این منطقه تنظیم کند. بر این پایه، در پژوهش حاضر با روش تحلیلی- توصیفی به تبیین ابعاد ژئوپلیتیکی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در منطقة خلیج فارس پرداخته شده است. نتایج پژوهش نشان می‏ دهد که سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در منطقه طیفی از مناسبات‏ـ از همزیستی مسالمت‏ آمیز تا جنگ‏ـ را دربر گرفته است که درواقع این سیاست‏ ها بیش از آنکه متکی بر انطباق کارکردی و واقعیت‏ های موقعیت ‏محور کُدهای ژئوپلیتیک کشور با کُد‏های منطقه باشد، تابع عوامل وضعیت‏ محور سیاسی روز بوده است. از این ‏رو، برای رسیدن به سیاست خارجی بر پایة موقعیت‏ محوری ژئوپلیتیک، که تبیین‏ کنندة فرصت‏ ها و تنگناهای پیش ‏روی دولت‏ های این منطقه در رابطه با همدیگر ‏باشد، فاصله بسیار است. بدین ‏ترتیب، جمهوری اسلامی باید رویکرد ژئوپلیتیک ‏محور را در ارتباط با هر یک از کشورها در دستور کار سیاست خارجی قرار دهد و در تعامل و پیوند با یکایک آنها با چنین سیاستی، با توجه به شرایط خاص‏ هر کشور، سیاستگذاری خارجی کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Explanation of The Islamic Republic of Iran’s Behaviors in the Persian Gulf Region: Conditional-based Foreign Policy versus Positional-based Geopolitics

نویسندگان [English]

  • Abed Golkarami 1
  • Afshin Mottaghi 2
1
2 kharazmi
چکیده [English]

Introduction
Foreign policy and government performance are influenced by the geopolitical environment and within the framework of a set of spatial and temporal behaviors in the global geopolitical system.. Meanwhile, Iran surrounds the active geopolitical regions and sub-areas surrounded by numerous functions.One of the regions around Iran, which has an irreplaceable location in promoting the geopolitical location of the country, is the Persian Gulf region. The Islamic Republic of Iran, in accordance with the geopolitical requirements, must Model a foreign policy model in the region that is appropriate to its regional role.
Methodology
this research has been analyzed in a descriptive - analytical method and It has been compiled using written sources including reports, books and articles and internet sites. In this paper, the geographic and political characteristics of the country and the Persian Gulf region are addressed to achieve foreign policy that is in line with the country's geopolitical position in the Gulf region.

Results and discussion
The foreign policy of the Islamic Republic of Iran, despite its high level of idealism in the early days And was repugnant to the countries of the region, but despite their lack of acceptance, they did not want to keep themselves isolated from the security and political issues and the economic times And sought to regain its pivotal role on the basis of the policy of negation of foreign powers, especially the United States, and unity against the arrogance and domination of the region. Hence, he tried to build a new political and security order in the area with the confidence of his neighbors. But the countries of the region, because they had structural weaknesses inside and had a colonial and affiliated nature, interpreted the Islamic Republic's policies in a different way, and contributed to their customization against Iran and its policies in the region. To understand this issue, the calendar of Iran's foreign relations with each of the countries in this region is briefly discussed. Then, by examining the geographical-political characteristics of Iran and the Persian Gulf region, we can gain a general understanding of the geopolitical situation of this region from its internal and external perspective in the surrounding space and the international environment. The Islamic Republic of Iran in its foreign policy in relation to the countries of the Persian Gulf faces geopolitical challenges and opportunities, which in this article is presented for each country according to its geopolitical requirements and conditions. These factors in the situation of Iran's relations with these countries in any period can be decisive in the situation of Iran's relations with these countries in the formation of power relations at any time. These geopolitical position-oriented factors, if taken into account in foreign policy and the current situation-oriented policy, can lead to peace in relations with these countries. elations and the leading geopolitical opportunities and bottlenecks with the Persian Gulf countries, it can be noted that after Resolution 598 and with the effective Hashemi Rafsanjani, the ice of relations melted somewhat during the Khatami era. There will be more openness, culminating in Ahmadinejad, but since the end of his second term due to regional developments such as popular uprisings in North Africa and the Middle East, contraction and political tensions. It took place between the countries on the southern shore of the Persian Gulf and Iran, the shadow of which still lingers in Hassan Rouhani's time. Of course, the trend in relations with Iran is not the same in all southern marginal countries with Iran. Among a number of countries, such as Qatar, Oman and Kuwait, it is less subject to the general rule. Abu Musa has territorial disputes with Iran and in some cases political disputes, but in the economic field of relations between the two countries, he has less recorded these signs. Geopolitical facts require that the countries bordering the Persian Gulf are Iran's inevitable neighbors, which have three important and prominent codes in foreign policy. These three codes, which are Arab identity, Sunni religion, and coordination and political and security affiliation with the United States, have played a very important role in diverging Iran's relations with the Persian Gulf countries, especially the southern region.

Conclusion
The results of the research indicate that the foreign policy of the Islamic Republic in the region includes a range of relations from peaceful coexistence to war that is less dependent on the functional adaptation of geopolitical codes of Iran to regional codes, but rather more dependent on the factors of the state of the political axis of the day to the reality of the situation Geopolitical axis. Of course, this does not mean that the Islamic Republic of Iran was not aware of its geopolitical codes and realities and the units of the region and did not try to converge, but most of these countries were in the region because of Arab nationalism, ideological governments and The West and the United States have not accepted Iran's participation in regional relations and have defined their relations with Iran regardless of geopolitical realities.Thus, achieving a foreign policy based on a geopolitical position that explains the opportunities and bottlenecks of the governments of the region in relation to each other is a long way off. Thus, if the Islamic Republic of Iran wants peace and reconciliation with its southern neighbors and Iraq, it must put a geopolitical approach in relation to each country on its foreign policy agenda. Therefore, it is necessary for Iran to interact with the countries on the southern shores of the Persian Gulf with this approach. In addition, it should consider such a policy in relation to each of the southern marginalized countries according to the specific circumstances of each country and create a role in this regard by using appropriate foreign policy tools and timely action. In this regard, a suitable model for Iran's foreign policy in the south (Persian Gulf) will be the development and expansion of relations within the framework of geopolitical logic.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Geopolitics"
  • "Foreign policy"
  • "Axial position"
  • "Persian Gulf region"
  • "Iran"
  1. اسدی، علی‏اکبر، 1389، «سیاست خارجی کشورهای شورای همکاری خلیج فارس؛ مبانی، ساختار و الگوها»، در: شورای همکاری خلیج فارس: سیاست خارجی و روندهای داخلی، تألیف محمود واعظی و علی اکبر اسدی، تهران: انتشارات پژوهشکدة تحقیقات راهبردی.
  2. آقابابایی طاقانکی، مجید، 1387، امنیت خلیج فارس نیازمند الگوی نوین همکاری منطقه‏ای، روزنامة کیهان، برگرفته از سایت باشگاه اندیشه.
  3. الهی، همایون، 1391، خلیج فارس و مسائل آن، چ ۱۴، تهران: قومس.
  4. امامی، محمدعلی، 1385، عوامل تأثیرگذار داخلی در خلیج فارس، تهران: انتشارات مطالعات سیاسی و بین‏المللی وزارت امور خارجه.
  5. اندیشکدة راهبردی تبیین، 1396، بحران در روابط قطر و عربستان؛ پیامدها و پیشنهادهایی برای ایران، درج 07/04/1396، شناسة نشر ۱۹۷۹۶.
  6. برزگر، کیهان، 1386، سیاست خارجی ایران در عراق جدید، تهران: انتشارات مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام.
  7. جوکار، محمدصادق و طوسی، مهدی، 1389، تحلیل تئوریک فرهنگ‏های حاکم بر روابط ایران و کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس، فصل‏نامة تحقیقات سیاسی و بین‏المللی، شمارة 5، صص 171-202.
  8. حافظ‏نیا، محمدرضا و ربیعی، حسین، 1392، مطالعات منطقه‏ای خلیج فارس، تهران: سمت.
  9. حمایتیان، احسان و جعفری‏زاده، علیرضا، 1395، تبیین مناسبات راهبردی جمهوری اسلامی ایران با امارات متحده عربی بر پایة مفهوم همکاری و تعارض (2000-2013)، مجموعهمقالات یازدهمین همایش ملی علمی- فرهنگی خلیج فارس.
  10. دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال، 1394، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: سمت.
  11. دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال و نوری، وحید، 1393، تحلیلی بر تعاملات جمهوری اسلامی ایران و شورای همکاری خلیج فارس (1384-1391)، فصل‏نامة پژوهش‏های روابط بین‏الملل، شمارة 5، صص 9-52.
  12. رحیم‏پور، علی، 1389، امنیت خلیج فارس و جایگاه استراتژیک ایران، فصل‏نامة جغرافیای انسانی، سال سوم، شمارة 1، صص 11-30.
  13. رشنو، نبی‏الله، 1393، الزامات ژئوپلیتیک در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، سیاست خارجی توسعه‏گرا.
  14. زارعی، بهادر، 1395، مطالعات منطقه‏ای خلیج فارس، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  15. سریع‏القلم، محمود، 1388، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران: بازبینی نظری و پارادایم ائتلاف، تهران: انتشارات مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام.
  16. صالحی، حمید، 1390، مناسبات راهبردی امارات متحدة عربی با جمهوری اسلامی ایران (2000- 2011)، فصل‏نامة مطالعات راهبردی، شمارة 1، صص 149- 173.
  17. کرمی، امیرسعید و دوست‏محمدی، احمد، 1395، تحلیل ژئوپلیتیکی روابط ایران و عمان در قبل و بعد از انقلاب، فصل‏نامة بین‏المللی ژئوپلیتیک، شمارة 3، صص 121-151.
  18. کریمی‏پور، یدالله، 1379، مقدمه‏ای بر ایران و همسایگان (منابع تنش و تهدید)، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی واحد تربیت معلم.
  19. کریمی‏پور، یدالله، 1394، جغرافیا؛ نخست در خدمت صلح (نگرشی به مناسبات ایران و همسایگان)، تهران: نشر انتخاب.
  20. کوشکی، محمدصادق و حسینی، سیدمحمود، 1393، تحلیل اقتصادی روابط تعارض‏آمیز ایران و کشورهای عرب حوزة خلیج فارس، فصل‏نامة سیاست خارجی، شمارة 3، صص 723-746.
  21. گازیروسکی، مارک، 1394، «جمهوری اسلامی ایران»، در: سیاست و حکومت در خاورمیانه و شمال افریقا، تألیف مارک گازیروسکی، ترجمة عسگر قهرمان‏پور، تهران: امیرکبیر.
  22. گنجی، محمد‏حسن، 1381، «تقریظ»، در: کلیدهای ژئوپلیتیک، ترجمة سیدحسن صدوق ونینی، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
  23. مجتهدزاده، پیروز، 1379، ایده‏های ژئوپولیتیک و واقعیت‏های ایرانی مطالعه روابط جغرافیا و سیاست در جهان دگرگون‏شونده، تهران: نشر نی.
  24. مجتهدزاده، پیروز، 1379، خلیج فارس، کشورها و مرزها، تهران: عطایی.
  25. مرکز تحقیقات و بررسی‏های اقتصادی، 1394، نگاهی به ارتباطات تجاری ایران با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس (PGCC)، معاونت اقتصادی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران.
  26. نقیب‏زاده، احمد، 1388، چالش‏های نظری و عملی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، فصل‏نامة بین‏المللی روابط خارجی، شمارة 2، صص 33-55.
  27. ویسی، هادی، 1398، رقابت‏های ژئوپلیتیکی عربستان سعودی و ایران و ضرورت گذار از ژئوپلیتیک ایدئولوژیک به ژئواکونومی در منطقة خلیج فارس، فصل‏نامة پژوهش‏های سیاسی جهان اسلام، شمار، صص 219-240.
  28. ویسی، هادی، 1397، واکاوی چالش‏های ژئوپلیتیکی رابطة شورای همکاری خلیج فارس با جمهوری اسلامی ایران و تأثیر آن بر جهان اسلام، فصل‏نامة مطالعات سیاسی جهان اسلام، شمارة 25، صص 145-167.
  29. هانتر، شیرین، 1398، با وجود امریکا بعید است ایران بتواند با کشورهای عربی خلیج فارس به مصالحه برسد، دیپلماسی ایرانی در تاریخ 13/03/1398.
  30. هیوود، اندرو، 1389، سیاست، ترجمة عبدالرحمان عالم، تهران: نشر نی.
  31. Alsaadoun, Watheq Muhammad, 2012, Contemporary Omani foreign policy orientations, Mosul University, Department of Regional Studies, and History: 22/09/2012 19:09:24.
  32. Dvyrty, P. and Faltzgraf, S., 1996, Geopolitics and foreign policy, London: Blackwell.
  33. Flint, C. and Taylor, P. J., 2007, Political Geography: World – Economy, Nation – State and Locality, Harlow: Pearson Education Limited.
  34. Gaddis, J. L., 1982, Strtegies of containment: A critical appraisal of Postwar American national security policy. New York: Oxford University Press.
  35. Goldstin, Joshua, 1999, International Relations, New York and London.
  36. Longman Dictionary of Contemporary English, Essex: Longman.
  37. Moshirzadeh, 1998: 5
  38. O’Loughlin, J.V., 1994, Dictionary of Geopolitics, First Published, Greenwood Publishing Group.
  39. O’Loughlin, John, 2003, Geopolitical Fantasies, National Strategies and Ordinary Russians in the Post-Communist Era, Institute of Behavioral Science University of Colorado.
  40. OTuathail, Gearroid and Agnew, John, 1992, Geopolitics and discourse Practical geopolitical reasoning in American foreign policy, Pc?liticagl Eography, Vol. 11.
  41. Cohen, S.B., 2003, Geopolitical realities and United States foreign policy, Political Geography, No. 22.
  42. Pacion, Michael, 1985, Progress in Political Geography, Australia: Croon Helm.
  43. Sadjadpour, Karim, 2011, The battle of Dubai;The United Arab Emirates andthe U.S-Iran Cold War, Carnegie Endowment for International Peace,Washington.
  44. Sprout, H. and Sprout, M., 1960, Geography and international politrcs in an era of revolutionary change, Joumal of Conflict Kesolution, 4, 145-161.
  45. Taylor, Peter, 1994, Political Geography, England: Longman Scientific & Technical.
  46. The BP Statistical Review of World Energy, 2009, At: http://www.bp.com.
  47. Encyclopædia Britannica Online, 2010, Geopolitics, http:/ /www.britannica.com/EB checked/topic /229932/ geopolitics.
  48. Nuruzzaman, Mohammed, 2012, Conflicts between Iran and Persian Gulf Arab States: An Economic Evaluation, Strategic Analysis,Vol. 36, No. 4.