تحلیل راهبردی بازآفرینی ساختاری-کارکردی بازارهای سنتی در شهرهای ایران (مورد مطالعه: سراهای بازار تاریخی شهر زنجان)

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکدة علوم انسانی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

2 کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

3 کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی گردشگری، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

4 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه زنجان، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران.

چکیده

یکی از مبادی هویتی و تاریخی- فرهنگی شهرهای ایرانی بازار و عناصر تشکیل‏دهندة آن است. این در حالی است که امروزه بازارهای سنتی نتوانسته پاسخ‏گوی نیازهای شهروندان باشد و شکل‏گیری فضاهای تجاری جدید به‏واسطة الزامات شرایط زندگی مدرن به افول ساختاری-کارکردی بازار و عناصر وابسته به آن از جمله سراها منجر شده است. لذا بخش‏هایی از فضاهای بازار از جمله سراها، که با نیازهای امروز مردم انطباق نداشت، از رونق افتاده و به حاشیه رانده شده است.
مقالة حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به دنبال بررسی و تطبیق راهبردی ساختار و کارکرد سراهای بازار تاریخی زنجان بر اساس نیازهای فعلی جامعة شهری است. گردآوری داده ‏ها با مطالعات میدانی و کتابخانه ‏ای انجام شد. برای تحلیل داده‏ها از آزمون تک‏نمونه‏ای T و رویکرد تحلیل اثرات متقابل تعاملی با کمک نرم‏ افزارهای SPSS و Scenario Wizard استفاده شد.
یافته ‏های تحقیق نشان داد در بین سراهای بازار، سرای ملک نسبت به دیگر سراها وضعیت بهتری برای احیا و بازآفرینی دارد. همچنین، مهم‏ترین راهبرد برای بازآفرینی و احیای ساختاری- کارکردی سراهای بازار زنجان به‏ منظور مرمت و بازآفرینی معماری و طراحی سراها باید مبتنی بر مؤلفه ‏های «نمای بیرونی (طراحی و معماری نمای بیرونی سرا)، تناسب (تناسب کاربری حجره ‏های سرا با کارکرد بازار و سرا)، کیفیت روشنایی سرا، و حس تعلق مکانی باشد. بنابراین، به ‏ منظور بازآفرینی سراها، افزایش و توسعة کاربری‏ های مختلط، ایجاد تنوع و گوناگونی، و تقویت و گسترش لبه‏ های فعال ضروری است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Structural-Functional Reconstruction of Traditional Markets in Iranian Cities with a Futuristic Approach (Case Study: Zanjan Historical Bazaar)

نویسندگان [English]

  • MOHAMAD TAGHI heydari 1
  • YAGHOOB HAGHI 2
  • KOBRA KHOND 3
  • SAEEID Moharami 4
1 Assistant Professor of Geography and Urban Planning, Faculty of Humanities, Zanjan University, Zanjan, Iran
2 MSc Student of Geography and Urban Planning, University of Tabriz, Tabriz, Iran
3 MSc Student of Geography and TOURISM, University of Zanjan, Zanjan, Iran
4 PhD Student of Geography and Urban Planning, University of Zanjan, Zanjan, Iran
چکیده [English]

Structural-Functional Reconstruction of Traditional Markets in Iranian Cities with a Futuristic Approach (Case Study: Zanjan Historical Bazaar)
Abstract
One of the identity and historical-cultural bases of Iranian cities is the bazaar and its constituent elements. Today, however, traditional markets have not been able to meet the needs of citizens and the formation of new commercial spaces due to the requirements of modern living conditions has led to a structural-functional decline of the market and its related elements, including houses. Therefore, parts of the market space, including the houses, which did not meet the needs of today's people, have fallen out of favor and have been marginalized.
The present article, with a descriptive-analytical method, seeks to study and strategically apply the structure and function of Zanjan historical market houses based on the current economic-cultural needs and identity of the urban community. Data collection was done through field and library studies. The statistical population includes 985 people and 273 people were selected by Cochran sampling. For data analysis, one-sample T test and interactive interaction analysis approach were used with the help of SPSS and Scenario Wizard software.
Findings showed that the situation of market house regeneration index based on structural-functional conditions is equal to 2.96 and score (t = -0.074) and among market houses, Malek house with the average of 3.46 has obtained the highest score. . As a result, this house has a better condition for revitalization and regeneration than other houses. Also, the most important strategy for the reconstruction and restoration of structural-functional houses in Zanjan Bazaar in order to repair and recreate the architecture and design of houses should be based on the components of the exterior (design and architecture of the exterior); Proportion (appropriateness of the use of greenhouses with the function of the market and the house); Lighting quality; And a sense of place. Therefore, in order to recreate houses, increase and develop mixed uses; Creating diversity; And it is necessary to strengthen and expand the active edges.
Keywords: regeneration, Hall, Traditional Market, Zanjan City
Structural-Functional Reconstruction of Traditional Markets in Iranian Cities with a Futuristic Approach (Case Study: Zanjan Historical Bazaar)
Abstract
One of the identity and historical-cultural bases of Iranian cities is the bazaar and its constituent elements. Today, however, traditional markets have not been able to meet the needs of citizens and the formation of new commercial spaces due to the requirements of modern living conditions has led to a structural-functional decline of the market and its related elements, including houses. Therefore, parts of the market space, including the houses, which did not meet the needs of today's people, have fallen out of favor and have been marginalized.
The present article, with a descriptive-analytical method, seeks to study and strategically apply the structure and function of Zanjan historical market houses based on the current economic-cultural needs and identity of the urban community. Data collection was done through field and library studies. The statistical population includes 985 people and 273 people were selected by Cochran sampling. For data analysis, one-sample T test and interactive interaction analysis approach were used with the help of SPSS and Scenario Wizard software.
Findings showed that the situation of market house regeneration index based on structural-functional conditions is equal to 2.96 and score (t = -0.074) and among market houses, Malek house with the average of 3.46 has obtained the highest score. . As a result, this house has a better condition for revitalization and regeneration than other houses. Also, the most important strategy for the reconstruction and restoration of structural-functional houses in Zanjan Bazaar in order to repair and recreate the architecture and design of houses should be based on the components of the exterior (design and architecture of the exterior); Proportion (appropriateness of the use of greenhouses with the function of the market and the house); Lighting quality; And a sense of place. Therefore, in order to recreate houses, increase and develop mixed uses; Creating diversity; And it is necessary to strengthen and expand the active edges.
Keywords: regeneration, Hall, Traditional Market, Zanjan City
Structural-Functional Reconstruction of Traditional Markets in Iranian Cities with a Futuristic Approach (Case Study: Zanjan Historical Bazaar)
Abstract
One of the identity and historical-cultural bases of Iranian cities is the bazaar and its constituent elements. Today, however, traditional markets have not been able to meet the needs of citizens and the formation of new commercial spaces due to the requirements of modern living conditions has led to a structural-functional decline of the market and its related elements, including houses. Therefore, parts of the market space, including the houses, which did not meet the needs of today's people, have fallen out of favor and have been marginalized.
The present article, with a descriptive-analytical method, seeks to study and strategically apply the structure and function of Zanjan historical market houses based on the current economic-cultural needs and identity of the urban community. Data collection was done through field and library studies. The statistical population includes 985 people and 273 people were selected by Cochran sampling. For data analysis, one-sample T test and interactive interaction analysis approach were used with the help of SPSS and Scenario Wizard software.
Findings showed that the situation of market house regeneration index based on structural-functional conditions is equal to 2.96 and score (t = -0.074) and among market houses, Malek house with the average of 3.46 has obtained the highest score. . As a result, this house has a better condition for revitalization and regeneration than other houses. Also, the most important strategy for the reconstruction and restoration of structural-functional houses in Zanjan Bazaar in order to repair and recreate the architecture and design of houses should be based on the components of the exterior (design and architecture of the exterior); Proportion (appropriateness of the use of greenhouses with the function of the market and the house); Lighting quality; And a sense of place. Therefore, in order to recreate houses, increase and develop mixed uses; Creating diversity; And it is necessary to strengthen and expand the active edges.
Keywords: regeneration, Hall,

کلیدواژه‌ها [English]

  • regeneration
  • Hall
  • tactical urban planning
  • Traditional Market
  • Zanjan City

مراجع

  1. امیرخانی، آرین؛ بقایی، پرهام و بمانیان، محمدرضا، 1388، بررسی دگرگونی تناسبات حاکم بر تیمچه‏های ایران در دوران قاجار، نشریة هنرهای زیبا، 37، 39-48.
  2. صحی‏زاده، مهشید و ایزدی، محمدسعید، ۱۳94، حفاظت و توسعة شهری: دو رویکرد مکمل یا مغایر؟، نشریة شهر و ساختمان، 91، ۱۲-۲۱.
  3. بیات، اشکان، 1391، بازآفرینی شهری محلات قدیمی با تأکید بر شرایط اقتصادی- اجتماعی نمونة موردی محلة عودلاجان تهران، رسالة کارشناسی ارشد با راهنمایی دکتر علیرضا عندلیب، دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز.
  4. بیگلری، احمد، 1378، بازار ایران، تهران: نشر بنیاد همدمی.
  5. پوراحمد، احمد؛ کلانتری خلیل‏آباد، حسین و موسوی، سیدرفیع، 1394، تشکل‏های مردم‏نهاد و ظرفیت آن‏ها در بازآفرینی پایدار بافت‏های ناکارآمد شهری، همایش ملی بافت‏های فرسوده و تاریخی شهری، دانشگاه کاشان، 9 و 10 اردیبهشت.
  6. حاتمی‏نژاد، حجت؛ حاتمی‏نژاد، حسین؛ زیاری، کرامت‏الله و پوراحمد، احمد، 1399، نقش فضاهای شهری در خلق الگوهای رفتاری ناهنجار با تأکید بر عامل پیشگیری از وقوع جرم. مطالعة ساختار و کارکرد شهری، 7(24)، 99-127.
  7. حبیبی، محسن و مقصودی، ملیحه، 1392، مرمت شهری: تعاریف، نظریه‏ها، تجارب، منشورها، و قطع‏نامه‏‏های جهانی، روش‏ها و اقدامات شهری. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  8. حیدری، تقی و کلانتری، محسن، 1393، آسیب‏شناسی بافت تاریخی شهرها در برابر بزهکاری با تأکید بر بازار سنتی زنجان، زنجان: انتشارات آذر کلک.
  9. دیاریان، نیره، 1391، تدوین راهبرد بازآفرینی شهری با تأکید بر مفهوم محلۀ فرهنگی؛ نمونة موردی: بافت درونی شهر همدان، پایان‏نامة کارشناسی ارشد، استاد راهنما سهند لطفی، دانشگاه شیراز، دانشکدة هنر و معماری.
  10. دیزجی، آیدین، 1390، رهنمودهایی برای بازآفرینی شهری در منطقة مدیترانه، تهران: انتشارات گنج هنر.
  11. رابرتز، پیتر، 1393، بازآفرینی شهری یک کتاب راهنما، ترجمة محمدسعید ایزدی و پیروز حناچی، تهران: مؤسسة انتشارات دانشگاه تهران.
  12. رجبی، آزیتا، 1385، ریخت‏شناسی بازار، تهران: انتشارات آگاه.
  13. زارع، علیرضا؛ رضایی، محمدرضا و لقایی، حسن‏علی، 1398، تبیین نقش شهرسازی تاکتیکال در ارتقای کیفیت محیطی بافت‏های تاریخی شهری، فصل‏نامة برنامه‏ریزی منطقه‏ای، 9(36)، 136-
  14. سرایی، محمدحسین، 1389، بازار یزد: پیدایش، پویش، و کارکردهای آن، پایان‏نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکدة هنر.
  15. طغرانگار، صنم، 1391، توصیف تاریخی بازار زنجان، پایان‏نامة کارشناسی ارشد، استاد راهنما شهرام یوسفی‏فر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، پژوهشکدة تاریخ.
  16. عندلیب، علی‏رضا؛ بیات، اشکان و رسولی، لیلا، 1392، مقایسه و تطبیق بازآفرینی بافت‏های فرسودة شهری بلوک خیام تهران (ایران) و پروژة لیورپول (بریتانیا)، فصل‏نامة آمایش محیط، 23، 79-104.
  17. مشکینی، ابوالفضل و محمدی، علی‏رضا، 1393، چالش سنت و نوگرایی در بازار سنتی زنجان، نشریة هفت شهر، 2(20)، 104-122.
  18. مولایی، اصغر، 1398، توسعة فضاهای زیرسطحی شهری، راهبردی نوین در توسعة شهری، مطالعات ساختار و کارکرد شهری، 6(18)، 57-86.
  19. مهدی‏نژاد، جمال‏الدین و نجاری نابی، رعنا، 1398، ارزیابی تحولات ساختار کالبدی بازار‏های سنتی مبتنی بر نقش بازار در فضای شهری نمونة موردی: بازار تبریز، دوفصل‏نامۀ اندیشۀ معماری، 3(6)، 144-159.
  20. وفایی، سمانه و فربود، فریناز، 1390، جایگاه عنصر تزئینی تیمچة بزرگ بازار قم در عصر قاجار، کتاب ماه هنر، 161، 12-1.
  21. Amirkhani, A., Baghaei, P., & Bemanian, M. R. ,2009, A Study of the Transformation of the Proportions of the Timchehs in Iran during the Qajar Period. Journal of Fine Arts, 37, 39-48. [in Persian].
  22. Andalib, A. R., Bayat, A.,& Rasouli, L. ,2013, Comparison and Adaptation of Reconstruction of Dilapidated Urban Textures of Khayyam Block Tehran (Iran) and Liverpool Project (UK). Journal of Environmental Management, 23, 79-104.[in Persian].
  23. Bayat, A. ,2012, Urban Reconstruction of Old Neighborhoods with Emphasis on Socio-Economic Conditions: A Case Study of Oudlajan Neighborhood in Tehran, titles of master's thesis with the guidance of Dr. Alireza Andalib, Azad University, Central Tehran Branch. [in Persian].
  24. Benner, M. ,2016, Tactical Urbanism: From Civil Disobedience to Civic Improvement. Master of Science in Community and Regional Planning. The University of Texas at Austin.
  25. Berger, B. ,2015, How tactical urbanism adds value to a community. Sep 22.
  26. Bigleri, A. ,1999, Iranian Bazaar, Tehran: Hamdami Foundation Publishing. [in Persian].
  27. Diarian, N. ,2012, Developing an urban regeneration strategy with emphasis on the concept of cultural neighborhood; Case study: Internal texture of Hamadan, Master Thesis, Supervisor Sahand Lotfi, Shiraz University, Faculty of Art and Architecture. [in Persian].
  28. Dizji, A. ,2011, Guidelines for urban regeneration in the Mediterranean region, first edition, Ganj Honar Publications. [in Persian].
  29. Habibi, M. & Maghsoudi, M. ,2013, Urban Restoration: Definitions, Theories, Experiences, Universal Charters and Resolutions, Urban Methods and Measures, Tehran: University of Tehran Press. [in Persian].
  30. Hatami Nejad, H., Hatami Nejad, H., Ziari, K., & Poorahmad, A. ,2021, The role of urban spaces in creating abnormal behavioral patterns with emphasis on crime prevention. Study of urban structure and function, 7(24), 99-127. [in Persian].
  31. Heydari, T.& Kalantari, M. ,2014, Pathology of the historical context of cities against delinquency with emphasis on the traditional market of Zanjan, Azar Kalk Publications. [in Persian].
  32. Lak, Azadehand Kheibari, Shohreh, 2020, Towards a framework for facilitating the implementation of Tactical Urbanism Practices: Assessment Criteria in the Place-making Approach in Iran, Geoforum, (115), 54-66.
  33. Lang, T. ,2005, Insights in the British Debate about Urban Decline and Urban Regeneration. Working Paper. Erkner. Leibniz-Institute for Regional Development and Structural Planning.
  34. Lydon, M.,& Garcia, A. ,2015, Tactical Urbanism Short term action /long term change. 5, Island press.
  35. Martinović, A.,& Ifko, S. ,2019, Industrial heritage as a catalyst for urban regeneration in post-conflict cities Case study: Mostar, Bosnia and Herzegovina. Cities, 74, 259-268.
  36. Mehdinejad, J.& Najari Nabi, R. ,2018, Evaluation of changes in the physical structure of traditional markets based on the role of the market in urban space Case study: Tabriz Bazaar. Bi-Quarterly Journal of Architectural Thought, 3(6),  144-159. [in Persian].
  37. Meshkini, A.,& Mohammadi, A. ,2014, The challenge of tradition and modernity in the traditional market of Zanjan. Haft Shahr Magazine, 2(20), 104-122. [in Persian].
  38. Molaei, A. ,2020, Development of Urban Subsurface Spaces, A New Strategy in Urban Development, Studies of Urban Structure and Function, 6(18), 57-86. [in Persian].
  39. Noon, A. et al., 2000, Economic Regeneration and Funding, in: Roberts. Peter. Sykes. Hugh (eds.): Urban Regeneration. London: A Handbook.
  40. Poor Ahmad, Ahmad; Khalantari Khalilabad, Hossein and Mousavi, Seyed Rafi, 2015, Non-Governmental Organizations and Their Capacity in Sustainable Reconstruction of Inefficient Urban Tissues, National Conference on Worn and Historic Urban Tissues, Kashan University, 9 and 10 May. [in Persian].
  41. Rajabi, A. ,2006, Market Morphology, Tehran: Agah Publications. [in Persian].
  42. Roberts, P. ,2014, Urban Reconstruction of a Handbook, Translated by Mohammad Saeed Izadi and Pirooz Hanachi, Tehran: University of Tehran Publishing Institute. [in Persian].
  43. Rotblat, H. J. ,2015, Social organization and development in an Iranian provincial bazaar. Economic Development and Cultural Change, 23(2), 1-12.
  44. Sahizadeh, M., & Izadi, M. S. ,2015, Urban protection and development: two complete or opposite approaches?. Journal of City and Building, 91, 12-21. [in Persian].
  45. Sarai, M. H. ,2010, Yazd Bazaar: Genesis, Scanning and Its Functions, Master Thesis, Shahid Beheshti University, Faculty of Arts. [in Persian].
  46. Toghrangar, S. ,2012, Historical Description of Zanjan Bazaar, Master Thesis, Supervisor Shahram Yousefifar, Institute of Humanities and Cultural Studies, Research Institute of History. [in Persian].
  47. Urban Task Force. ,2010, Toward an Urban Renaissance. A Report of Urban Task Force, 1990.UK.
  48. Urban Task Force. ,2010, Toward an Urban Renaissance. A Report of Urban Task Force 1990.UK.
  49. Vafaie, S. & Farboud, F. ,2011, The position of the decorative element of the great Timcheh of Qom Bazaar in the Qajar era, Book of the Month of Art, 161, 1-12. [in Persian].
  50. Yassin, H. ,2019, Livable city: An approach to pedestrianization through tactical urbanism. Alexandria University Alexandria Engineering Journal, 58(1), 251-259.
  51. Zare, , Rezaei, M. R.,& Laghai, H. A. ,2020, Explaining the role of tactical urban planning in improving the environmental quality of urban historical contexts. Regional Planning Quarterly, 9( 36), 136-148. [in Persian].
پژوهشهای جغرافیای انسانی
دوره 54، شماره 3
مهر 1401
صفحه 851-866

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 18 دی 1399
  • تاریخ بازنگری: 20 خرداد 1400
  • تاریخ پذیرش: 20 خرداد 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار