ارزیابی و سطح‌‌‌‌‌بندی فضای عرضه خدمات و تسهیلات گردشگری شهر ساحلی بوشهر با استفاده از GIS و منطق فازی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد رشته سیستم های اطلاعات جغرافیایی،دانشگاه تربیت دبیر شهیدرجایی، تهران، ایران

2 استادیار و عضو هیئت علمی گروه مهندسی نقشه برداری، دانشگاه تربیت دبیر شهیدرجایی،تهران، ایران

چکیده

سطح‌بندی خدمات گردشگری معیاری برای تعیین مرکزیت و زیرساخت‌های موردنیاز و همچنین تعدیل نابرابری بین نواحی است. گردشگری به صنعت خدماتی در جوامع مختلف بین‌المللی تبدیل شده‌است و امروزه با پیشرفت روش‌های آماری و رایانه‌ای در مطالعات جغرافیایی، استفاده از شاخص‌های متنوع در زمینه‌های گوناگون، متداول‌ترین روش‌ها در سطح‌بندی خدمات گردشگری هستند. هدف پژوهش حاضر سطح‌بندی فضای دسترسی به خدمات گردشگری شهر بوشهر با استفاده از سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی و با استفاده از منطق فازی است. در این پژوهش از نظرات کارشناسان حوزه گردشگری و خدمات شهری برای اولویت‌بندی و وزن دهی 10 شاخص مرتبط با خدمات گردشگری شهر ساحلی بوشهر به روش تحلیل سلسله‌مراتبی در نرم‌افزار Expert Choice استفاده شد. پس از فازی سازی لایه‌های اطلاعاتی با استفاده از تابع اجتماع فازی و اعمال وزن‌های خروجی بر هر یک از لایه‌های اطلاعاتی در نرم‌افزار ArcGIS و سپس تلفیق نقشه‌های مرتبط، نقشه نهایی سطح‌بندی دسترسی به خدمات گردشگری بوشهر به کمک عملگرهای منطق فازی ایجاد گردید. نقشه تولیدشده نشان می‌دهد که سطح دسترسی در محدوده بسیار مناسب، 1/19 درصد و محدوده مناسب 56/23 درصد مساحت و برای پهنه‌های دسترسی متوسط، نامناسب و بسیار نامناسب به ترتیب 84/26، 69/19 و 81/10 درصد از مساحت منطقه را می‌باشد. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که در شمال شهر بوشهر و هسته مرکز شهری که عمدتاً در ناحیه 1 شهری است، سطح دسترسی به خدمات گردشگری در وضعیت بسیار مناسبی قرار دارد ولی هرچه از شمال شهر و هسته شهر به‌طرف جنوب شهر فاصله بیشتر شود، دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری برای گردشگر به سمت نامطلوب بودن میل می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Evaluation and leveling of the space of tourism services and facilities in the coastal city of Bushehr using GIS and fuzzy logic

نویسندگان [English]

  • sajad shadvar 1
  • mahdi arabi 2
1 MA student of Geographic Information Systems, Shahid Rajaee Teacher Training University,Tehran, Iran
2 Assistant Professor of Surveying Engineering and a member of the faculty of Shahid Rajaee Teacher Training University, Tehran, iran
چکیده [English]

Extended Abstract
Today, with the development of statistical and computer methods in geographical studies, the use of various indicators in various fields is the most common method in the classification of tourism services. The purpose of this study is to level the access space to tourism services in Bushehr using GIS and fuzzy logic. In this study, expert opinions in the field of tourism and urban services were used to prioritize and weight ten indicators related to tourism services in the coastal city of Bushehr with the help of hierarchical analysis in Expert Choice software. After fuzzy information layers using fuzzy community function and applying output weights to each of the information layers in ArcGIS software, after combining the related maps, the final leveling map of access to Bushehr tourism services was created using fuzzy logic operators. The generated map shows that the access level is in the very suitable range, 19.1% and the suitable range is 23.56% of the area, and for the medium, unsuitable and very unsuitable access areas, 26.84%, 19.69% and 10.81% of the covers area, respectively.

Introduction
Among the service industries, the tourism industry is one of the leading and growing sectors in the international arena. The tourism industry has been growing in recent decades and has had a huge impact on the economies of countries. The general concept of access is easy to understand, accessibility in the city is related to distance and time. The distance factor is reflected in the cost of travel, fuel consumption or physical energy, and the like. The longer the distance, the longer it takes to reach the destination and, as a result, the higher the costs. Increasing both factors (distance and time) means poor access and decreasing both means good access. Therefore, increasing accessibility and reducing distance and time is another basic principle of urban planning. Proper access to tourism services is one of the most important parameters that play an important and decisive role in the social welfare of tourists and the field of tourism in general. Given that access to services is the link between the two elements of demand (tourists) and supply (supply centers), efficient and desirable tourism services and its optimal and appropriate distribution for tourists and other users, significantly contribute to the balance of other tourism functions. Therefore, with the help of spatial planning as one of the powerful tools in the field of allocating resources to priority spaces and places, it is possible to determine the best places for tourism services in the best way.

Methodology
To explain the literature and background of the research subject, library studies were conducted, and to collect information, according to the nature of the research, field methods were used and the data collection tool was a questionnaire. Besides, various maps and images of Google Earth were used to prepare base maps and extract information based on geographical locations and area characteristics.
Accordingly, the importance of indicators based on different sources in determining the location of tourism services and opinions were investigated and after collecting a questionnaire, the results were extracted. To determine the relative weight and rank of each factor, the data were analyzed with hierarchical analysis by Expert Choice software. Then each of the information layers was made fuzzy in the ArcGIS software environment and was placed in the range 0 to 1. In the next step, by combining the AHP and fuzzy models, all fuzzy layers were prepared based on the linear function of the fuzzy set in the weights obtained from the multiplicative hierarchical analysis model as weighted fuzzy layers. Then, among the fuzzy operators, the fuzzy community operator was used and applied on the fuzzy layers and the overlapping of the information layers was done and the final map of access to tourism services in the coastal city of Bushehr was specified in five floors.

Results and Discussion
In this system, considered a spatial distribution from the perspective of tourism services and according to 10 criteria and in the form of production of spatial distribution roles of each of these criteria.
To evaluate the spatial distribution in Bushehr tourism system, after determining the levels of importance and fuzzification of information layers with Fuzzy overly command in ArcGIS environment, 10 layers of information integrated using fuzzy logic, ten layers of information integrated using fuzzy logic, the final fuzzy map of the levels of access to municipal services was determined with the help of the Raster calculator command and the weight applied to them. In the final map, the level of access to tourism services is divided into very appropriate, appropriate, normal, inappropriate, and very inappropriate categories.

Conclusion
The study of access maps based on the spatial distribution factor in Bushehr tourism system indicates that the southern regions of Bushehr, in addition to coastal criteria, there is a lack of appropriate spatial distribution for tourism and development activities in other criteria, including the economic and infrastructure sectors. The final map obtained from the combination of all the benchmark layers produced shows that the access level in the most suitable range includes 19.1% of the area and for level 2 (suitable), 23.56% of the area of the study area and for medium access zones, inappropriate and very inappropriate cover 26.84%, 19.69% and 10.81% of the region, respectively, which shows that the areas inclined to the south and south of Bushehr have a very poor level of access. What is certain is that the current situation indicates a lack of symmetrical distribution of urban services in the southern part and the second urban area compared to the northern part of the city (urban 1st district).


Keywords:
Tourism services, Bushehr city, Geographic information system, Hierarchical analysis, Fuzzy logic

کلیدواژه‌ها [English]

  • Tourism services
  • Bushehr city
  • Geographic information system
  • Hierarchical analysis
  • Fuzzy logic
  • بهنام مرشدی، حسن؛ فرج سبکبار، حسنعلی؛ رضوانی، محمدرضا و محمدیان، زهرا، 1395، برنامه‌ریزی فضایی خدمات گردشگری (مطالعه موردی: استان فارس)، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 48(22)، 277-295.
  • جمشیدی، محمدجواد و برک‌پور، ناصر و کلانتری، خلیل، 1397، تبیین همبستگی فضایی خدمات عمومی و گردشگری شهری مشهد، گردشگری توسعه، 7(2)، 130-148.
  • حسین زاده دلیر، حسین؛ خلیلی، رضا و کرمی، مرتضی،1393، ارزیابی دسترسی گردشگران شهری به اماکن خدماتی-رفاهی در شهرهای ایران (مطالعه موردی شهر تبریز)، جغرافیای فضای گردشگری، 3(11)، 107-127.
  • حیدرزاده، کامبیز؛ نجفی، کبری و حسینی، سیدعلی،1396، تأثیر کیفیت خدمات گردشگری بر وفاداری به مقصد گردشگری با توجه به نقش میانجی تصویر ذهنی از مقصد گردشگری و رضایت گردشگران، فصلنامه مطالعات مدیریت گردشگری، 12(40)، 115-153.
  • دیوسالار، اسدالله؛ توکلی، میثم و خادمی، امیرحسین،1395، برنامه‌ریزی توسعه پایدار گردشگری شهر ساحلی با تأکید بر مدیریت بهینه شهری، فصلنامه‌های اکوسیستم‌های طبیعی ایران، 7(4)، 83-97.
  • رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا و رمضان‌نژاد، یاسر، 1398، سطح‌بندی مقاصد گردشگری ساحلی روستایی استان گیلان، انتشارات پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، 1(1)، 12-1.
  • سالنامه آماری استان بوشهر،1397، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان بوشهر. معاونت آمار و اطلاعات، انتشارات استانی
  • سقائی، محسن؛ امینی‌نژاد، غلامرضا و صبوحی، غلامرضا،1395، بررسی توانمندی‌های گردشگری شهر ساحلی بوشهر بر اساس مدل سوات و تاپسیس، جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، 27 1(63)، 103-130.
  • صفاری، امیر؛ جان احمدی، مریم و رعیتی شوازی، منیره، 1394،کاربرد مدل تلفیقی AHP/Fuzzy در مکان‌یابی عرصه‌های مناسب پخش سیلاب جهت تغذیه مصنوعی (مطالعه موردی: منطقه بوشکان-استان بوشهر)،پژوهش‌های هیدروژئومورفولوژی، 3(3)، 81-97.
  • صفایی‌پور، مسعود و مرادی‌مفرد، سمیرا، 1395، تحلیل الگوی رفتاری گردشگران در دسترسی به جاذبه‌های شهری (موردمطالعه: شهر کرمانشاه)، جغرافیای فضای گردشگری، 5(18)، 125-141.
  • صیاد بیدهندی، لیلا و قرخلو، مهدی،1397، تحلیل و سطح‌بندی جاذبه‌های گردشگری استان اردبیل، گردشگری شهری، 5(1)، 113-125.
  • صیدایی، سید اسکندر و حسینی، سیده سمیه،1395، طراحی مدل دسترسی به جاذبه‌های گردشگری جهت پایداری قطب‌های گردشگری با استفاده از GIS مطالعه موردی: استان اصفهان، فصلنامه اطلاعات جغرافیایی (سپهر)، 25(99)، 93-102.
  • طالبی‌کیاسری، زینب، 1396، تأثیر عوامل کاربری زمین بر میزان دسترسی (مطالعه موردی: شهر ساری)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه مازندران، گروه جغرافیا، استاد راهنما: قدمی، مصطفی، استاد مشاور: لطفی، صدیقه.
  • عبدالهی، علی‌اصغر و مؤمنی آزاد، طاهر و شهدادپور، سمیرا، 1394، توسعه پایدار گردشگری شهری با مدل SWOT(مطالعه موردی: شهر بوشهر)، دومین همایش بین‌المللی جغرافیا و توسعه پایدار، 89-103.
  • علوی، سیدعلی و معززیر آبادی، محدثه و دیوسالار، اسدالله و جعفری، بهبود،1395، مکان‌یابی جایگاه سوخت CNG با استفاده از تکنیک‌های تلفیقی عملگرهای فازی و تحلیل‌های فضایی GIS، پژوهش موردی: منطقه 7 شهر مشهد، فصلنامه پژوهش‌های بوم‌شناسی، 7(1)، 9-18.
  • فیروزی، غزاله، 1398، کیفیت خدمات و رضایت مشتریان در بخش گردشگری: تلفیقی از مطالعات فارسی‌زبان، فصلنامه هنر و تمدن شرق، 7(23)، 31-38.
  • مختاری، غلامرضا و خانی‌زاده امیری، مجتبی و رضائی، محمدرضا، 1396، جاذبه‌ها و ظرفیت‌های گردشگری ساحلی با تأکید بر نقش اقتصاد مقاومتی: موردمطالعه سواحل خلیج‌فارس، استان بوشهر، فصلنامه مطالعات فرهنگی و سیاسی خلیج‌فارس، 4(13)، 83-98.
  • مشکینی، ابوالفضل و مرشدی، حسن‌بهنام و برغمدی، مجتبی،1397، تحلیل و سطح‌بندی فضایی محورهای گردشگری روزانه استان تهران بر مبنای خدمات و تسهیلات گردشگری، فصلنامه مدرس علوم انسانی (برنامه‌ریزی و آمایش فضا)، 22(2)، 95-132.
  • Abdollahi, A., Momeni Azad, T., Shahdadpour, S., ,2015, Sustainable Development of Urban Tourism with SWOT Model (Case Study: Bushehr City), International Conference on Geography and Sustainable Development, 2, 89-103.
  • Alavi, Seyed, A. Moezzirabadi, M. Divsalar, A. & Jafari, B. ,2016, CNG fuel station location using combined techniques of fuzzy actuators and GIS spatial analysis, (Case study: District 7 of Mashhad), Journal of Ecological Research, 7(1),9-18.
  • Behnam Morshedi, H. Faraj Sabokbar, H.A. Rezvani, M. & Mohammadian, Z, ,2016, Spatial Planning of Tourism Services (Case Study: Fars Province), Human Geography Research, 48(2), 277-295.
  • Chen, C, L. & Bau, Y. Ping, ,2016, Establishing a multi-criteria evaluation structure for tourist beaches in Taiwan: A foundation for sustainable beach tourism, Ocean & Coastal Management, 121, 88-
  • Das, J. & Dirieno, C, E, ,2009, Global Tourrism Competitiveness & Freedom of the Press, Journal Of Travel Research, 47(4), http: // online. Sagepub. com.
  • Divsalar, A. Tavakoli, M. & Khademi, A. ,2016, Planning the sustainable development of coastal tourism with emphasis on optimal urban management, Iranian Natural Ecosystems Quarterly, 7(4), 83-97.
  • Eichhorn, V. & Buhalis, D. ,2010, Accessibility: A key objective for the tourism industry, https://www. researchgate.net.‌
  • Firoozi, Gh. ,2019, Quality of service and customer satisfaction in the tourism sector: a combination of Persian language studies, Quarterly Journal of Oriental Art and Civilization, 7(231), 31-38.
  • Heidarzadeh, K. Najafi, K. & Hosseini, Seyed A. ,2017, The effect of quality of tourism services on loyalty to tourism due to the mediating role of mental image of tourist destination and tourist satisfaction, Quarterly Journal of Tourism Management Studies, 40, 115 -153.
  • Hosseinzadeh Dalir, H. Khalili, R. & Karami, M. ,2014, Evaluating the access of urban tourists to service-welfare places in Iranian cities (Case study of Tabriz), Geography of Tourism, 3(112), 107-127.
  • Huang, X. Mimi, L. Lei, F. & Carey, G. ,2015, A spatial–temporal analysis of hotels in urban tourism destination, International Journal of Hospitality Management, 45, 34-43.
  • Jamshidi, M, J. Barakpour, N. & Kalantari, Kh. ,2018, Explaining the spatial correlation between public services and urban tourism in Mashhad, Development Tourism, 7(2), 130-148.
  • Liu, B. Huang, S, & Fu, H, ,2001, An application of network analysis on tourist attractions: The case of Xinjiang, China, Tourism Management, 58,132-141.
  • Meshkini, A. Behnam Morshedi, H. & Barghmadi, M., ,2018, Spatial analysis and leveling of daily tourism axes in Tehran province based on tourism services and facilities, Teacher of Humanities Quarterly (Planning and Space Planning), 22(2), 95-132.
  • Mokhtari, Gh. Khanizadeh Amiri, M. & Rezaei, M. ,2017, Attractions and capacities of coastal tourism with emphasis on the role of resistance economy: A study of the Persian Gulf coast, Bushehr province, Persian Gulf Cultural and Political Studies Quarterly, 4 (13), 83-98.
  • Rokn al-Din Eftekhari, A. & Ramezannejad, Y. ,2019, Leveling of rural coastal tourism destinations in Guilan province, Publications of the Cultural Heritage and Tourism Research Institute, 1(1), 1-12.
  • Safaeipour, M. & Moradi Mofrad, S. ,2016, Analysis of the Behavioral Pattern of Tourists in Access to Urban Attractions (Case Study: Kermanshah), Geography of Tourism, 5 (181), 125-141.
  • Saffari, A. Jan Ahmadi, M. & Raiati Shavazi, M, ,2015, Application of AHP / Fuzzy integrated model in locating suitable flood spreading areas for artificial feeding (Case study: Bushkan region, Bushehr province),Hydrogeomorphological research, Third Year, No.3, PP.81-97.
  • Saghai, M. Amini Nejad, Gh. & Sabouhi, Gh. ,2016, A Study of Tourism Capabilities of Bushehr Coastal City Based on SWAT and TOPSIS Model, Geography and Environmental Planning, 27 (63), 103-130.
  • Sayad Bidhendi, L. & Gharkhloo, M, ,2018, Analysis and Leveling of Tourist Attractions in Ardabil Province, Urban Tourism, 5(1), 113-125.
  • Sehra, S, K. Brar, Y, S. & Kaur, N. ,2012, Multi Criteria Decision Making Approach for Selecting Effort Estimation Model, International Journal of Computer Applications, 39 (1), 10-17.
  • Seidaei, Seyed, E. & Hosseini, Seyedeh, S. ,2015, Designing a model for access to tourist attractions for the sustainability of tourism hubs using GIS (Case Study: Isfahan Province), Geographical Information Quarterly (Sepehr), 25( 99), 93-102.
  • Sugimoto, K. Ota, K. Suzuki, Sh, ,2019, Visitor Mobility and Spatial Structure in a Local Urban Tourism Destination: GPS Tracking and Network analysis, 11(3), https‌‌‌‌‌‌‌‌: //www‌‌‌‌‌‌‌‌. researchgate‌‌‌‌‌‌‌‌. net.
  • Talebi ‌Kiasari, Z. ,2017, The effect of land use factors ‌ on the amount of access (Case study: Sari city), M.Sc.
  • Ulkhaq, M. & Akshinta, P, Y. ,2016, Assessing Sustainable Rural Community Tourism Using the AHP and TOPSIS Approaches under Fuzzy Environment, MATEC Web of Conferences, 68.
  • World Tourism Organization, UNWTO Annual Report )2017(, UNWTO, Madrid.
  • Yang, H. Kevin, K, F. & Wong, T. ,2012, How do hotels choose their location? Evidence from hotels in Beijing, International Journal of Hospitality Management, 5(31), 675– 684.