تحلیل فضایی پایداری نظام شهری با تاکید بر جایگاه شهر های کوچک استان ایلام

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده علوم جغرافیایی و برنامه‌ریزی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

چکیده

استقرار الگوی نظام متعادل شهری بر پایه توسعه شهر های کوچک گامی در راستای توزیع عادلانه امکانات و خدمات بوده و به توزیع قانونمند و آرایش یافته فضایی جمعیت و سکونتگاه های انسانی بر پهنه ملی می انجامد و با توسعه این گونه شهر ها زنجیره اتصال شهر های بزرگ به روستاها و روستاشهر ها نیزتکمیل خواهد. هدف این پژوهش بررسی و تحلیل فضایی وضعیت نظام فضایی شهری استان ایلام در دوره های سرشماری 1355 تا 1395 و با استفاده از مدل های ارزیابی و تحلیل نظام شهری مانند؛ قانون اندازه – مرتبه زیف، مدل تعدیل یافتۀ اندازه - مرتبه، ضریب آنتروپی، منحنی لورنز و ضریب جینی، شاخص دو شهر، شاخص مهتا، شاخص تمرکز نخست شهر، شاخص تمرکز هرفیندال، شاخص عدم تمرکز هندرسون است. روش گرد آوری اطلاعات با استفاده از روش غیر مستقیم؛یاکتابخانه ای بر پایه اطلاعات سرشماری های 1355 تا1395 مرکز آمار ایران انجام شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد نظام فضایی شهر های استان ایلام الگویی نامتعادل دارد، نقش و جایکاه پایین شهر های کوچک در نظام سلسله مراتبی شهر های استان متناسب با میزان جمعیت و تعداد آنها، موقعیت برتر سیاسی – اداری شهر ایلام، سبب هدایت جریان حرکات جمعیتی برای دسترسی به اندک امکانات وخدمات موجود در شهر ایلام گردیده و همین عامل باعث تشدید شکاف در نظام سلسله مراتبی شهر ایلام با شهر های کوچک موجود شده است. اقدامات مداخله گرانۀدولت در راستای تقویت شهر های کوچک از طریق افزایش اعتبارات استانی به منظور تقویت شهر های کوچک و توسعه زیر ساخت های آموزشی، بهداشتی - در مانی، فناوری های IT ، زیر ساخت راهها، ایجاد فرصت های شغلی، توسعۀ مسکن، عدم تمرکز گرایی اداری و سیاسی مهمترین راهکار ها در راستای تعدیل نظام شهری استان می باشد.

کلید واژه ها: نظام شهری، شهر کوچک، توسعه پایدار شهری، استان ایلام

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

An Analysis on urban system Sustainability of Ilam province With Emphasis on Small City

نویسندگان [English]

  • mohammad salavarzi zadeh
  • Hamidreza varesi
  • Ali zangiabadi
Department of Geography and Urban Planning, Faculty of Geographical Sciences and Planning, Isfahan University, Isfahan, Iran
چکیده [English]

Abstract

The present article aims to analyze the status of the urban spatial system of Ilam province in the census period 1355 to 1395 using theories and models of urban system analysis such as; Rule of size-order order, modified order size model, entropy coefficient, Lorenz curve and Gini coefficient, two-city index, Mehta index, first-city focus index, Herfindahl concentration index, Henderson decentralization index Small (less than fifty thousand people) in the urban system of the province, in proportion to their population, and finally, by providing a balanced model of the appropriate urban system, will help to achieve sustainable urban development in the province.

The main question of this research is what model does the current situation of the urban system of the province follow? And what is the position of small cities in the urban system of the province?

This research is applied in terms of purpose and descriptive-analytical in terms of method. In this article, in order to collect the required data and information, the library method has been used to analyze the status of the urban system and the position of small cities in the province. Various indices such as, law of size - low order, modified order size model, entropy coefficient, Lorenz curve and Gini coefficient, two city index, two city index, Mehta index, first city focus index, Herfindhal concentration index, Henderson decentralization index It is used to show the distribution or concentration of the urban system and small cities in the period 1355 to 1395.

Calculations about the status of the urban system based on entropy coefficient show that in the periods 1355 to 1395 the province has a significant distance from the desired situation so that the values of entropy coefficient in the period 1355 to 1395 is indicative. The calculated values for the years 55, 65, 75, 85, 90, 95 are equal to 0.55, 0.58, 0.69, 0.67, 0.66 and 0.63, respectively, which indicate inappropriate spatial distribution and The number and population of cities in Ilam province are relatively unbalanced in urban classes. The highest distribution and imbalance are related to the period 1355 and the lowest distribution is related to the period 1375.

Studies and researches performed to analyze the spatial distribution of urban population in Ilam province using Lorenz curve and Gini coefficient in the census periods 55 to 95 show the imbalance of urban system pattern and instability in the urban system of the province.

Calculations based on Lorenz curve and Gini coefficient of 1355, 1365, 1375, 1385, 1390 and 1395 periods are equal to 0.65, 0.63, 0.67, 0.63, 0.66 and 0.71, respectively. In all periods, being close to one indicates an imbalance in the urban system. In these periods, the highest spatial distribution is related to the period of 2016 and the lowest is related to the periods of 1986 and 2006. The results are based on calculations performed by Lorenz curve and Gini coefficient, increasing the number of small cities despite reducing their population share in the model Urban system, demographic dominance of Ilam city as the first city, long distance from Lorenz curve and having an unbalanced Gini coefficient are the most important characteristics of the urban system of Ilam province.

The values of the first urban index in the periods 1355, 1365, 1375, 1385, 1390 and 1395 are equal to 0.50, 0.57, 0.49, 0.48, 0.48, and 0.49, respectively, which indicates the existence of the first pattern. Urbanization and the declining demographic role of small towns in the urban system. In all periods, almost half of the population of the province lives in the city of Ilam.

The values obtained for the two-city index for the periods 1355, 1365, 1375, 1385, 1390 and 1395 are equal to 4.65, 4.06, 5.37, 5.66, 55.5 and 5.89, respectively, which in all Periods have values with two significant intervals and these values also indicate an unbalanced pattern in the urban system of the province and the existence of the first urban pattern. The highest imbalance is related to the period 2016 and the lowest is related to the period 1986.

Calculations based on Mehta index in the periods 1355, 1365, 1375, 1385, 1390 and 1395 show the values of 0.64, 0.66, 0.64, 0.67, 0.67 and 0.68, respectively. This index indicates that if the ratio of the population of the first city to the total of the first four cities of the urban system is equal to 1.41, the urban system is balanced. And the small role of small towns.

According to the Herfindal concentration index, the higher the numerical value of this index, the more concentration we see in the urban system. Based on this index, the values of 0.29, 0.36, 0.27, 0.26, 0.26 and 0.27 have been calculated for the periods 1355, 1365, 1375, 1385, 1390 and 1395, respectively. The highest imbalance was related to the 1986 period and the 2006 and 2011 periods were more balanced.

The results of Henderson index in the periods 1355, 1365, 1375, 1385, 1390 and 1395 show the values of 3.41, 2.78, 3.72, 3.81, 3.85 and 3.76 that the Henderson decentralization index from 1355 to 2016 has an upward trend which shows a kind of spread and decentralization in the urban system of Ilam province, but in 2016 it has a downward trend.

Imbalance in the urban system and improper distribution of the number of cities in the population classes, reduction of the population share of small cities in proportion to their ranks, the existence of an unbalanced model of the urban system, the rule of the first urban model, long distances Small cities with the desired population size estimated based on the studied models and the large distance between the first city and the second cities and subsequent cities in the urban system of the province show the most important feature of the urban system of Ilam province. The existence of such an urban system, which shows the low status of the population to the detriment of small towns, has led to the emptying of small towns day by day.

کلیدواژه‌ها [English]

  • spatial analysis"
  • urban system"
  • mall town"
  • sustained development"
  • "
  • Ilam province"
  1. آلن، گیلبرت و جوزف، گاگلر. (1373). شهرها، فقر و توسعه. مترجم: کریمی ناصری، پرویز. تهران: اداره کل روابط عمومی و بین‌الملل شهرداری.
  2. ایزدی خرامه، حسن. (1380). فرآیند تبدیل روستا به شهر در توسعه روستایی؛ شهرستان فارس. پایان‌نامه دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
  3. بهفروز، فاطمه. (1386). زمینه‌های غالب جغرافیای انسانی. چاپ سوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  4. پاپلی یزدی، محمدحسین و رجبی سنجردی، حسین. (1382). نظریه‌های شهر و پیرامون. چاپ اول، تهران: سمت.
  5. پیران، پرویز. (1367). نخست شهری و تسلط آن در جهان سوم، نظری گذرا در شهرهای اولیه. ماهنامه اطلاعات اقتصادی - سیاسی، 34، 34-1.
  6. چراغی، رامین؛ قائد رحمتی، صفر؛ مشکینی، ابوالفضل و قادرمرزی، حامد. (2021). تبیین نقش ظرفیت نهادی در رقابت‌پذیری شهرهای میانی ایران (موردمطالعه: شهرهای سنندج و زنجان). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 53(2)، 427-451.
  7. حکمت نیا، حسن و موسوی، میر نجف. (1385). کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بر برنامه‌ریزی شهری و ناحیه‌ای. چاپ اول، یزد: انتشارات علم نوین.
  8. زبردست، اسفندیار. (1386). بررسی تحولات نخست شهری در ایران. هنرهای زیبا، 29(29)، 12-1.
  9. زنگانه، احمد؛ کرمی، تاج‌الدین؛ تلخابی، حمیدرضا و یوسفی فشکی، محسن. (1399). تحلیل اثرات عملکرد اقتصادی-اجتماعی روستا-شهرها بر توسعه منطقه‌ای مورد: استان مرکزی. اقتصاد فضا و توسعه روستایی، ۹ (۳۳)، ۱۸۸-۱۶۵.
  10. زیاری، کرامت الله. (1383). برنامه‌ریزی شهرهای جدید. تهران: انتشارات سمت.
  11. شکویی، حسین. (1372). دیدگاه‌های نو در جغرافیای شهری. چاپ اول، تهران: انتشارات سمت.
  12. صرافی، مظفر. (1379). مبانی برنامه‌ریزی منطقه‌ای. تهران: سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی.
  13. عظیمی، ناصر. (1381). فرآیند شهرنشینی و اصول نظام شهری. جلد اول، تهران، انتشارات نیکا.
  14. فرید، یدالله. (1367). جغرافیا و شهرشناسی. تبریز: انتشارات دانشگاه تبریز.
  15. فنی، زهره. (1388). شهرهای کوچک، چشم‌انداز توسعه منطقه‌ای. چاپ سوم، تهران: انتشارات آذرخش.
  16. لطفی، صدیقه؛ ملکشاهی، غلامرضا و نجفی، مریم. (1395). بررسی نقش روستا شهرهای نوپا و کوچک در تعادل‌بخشی سیستم‌های شهری (مطالعه موردی: شهر خشرودپی). نشریه آمایش جغرافیایی فضا، 6 (21)، 103-114
  17. مرکز آمار ایران. (1365-1395). سرشماری عمومی نفوس و مسکن استان ایلام.
  18. مزینی، منوچهر. (1377). آیا اندازه معینی برای شهر متصور است؟. مجله شهر نگار، 6، 44-31.
  19. نظریان، اصغر. (1374). جایگاه شهرهای کوچک در نظام فضایی برنامه‌ریزی و توسعه ملی (شهرستان زنجان). فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 42، 12-1.
  20. نظریان، اصغر. (1378). طرح پژوهشی ایستگاه شهرهای کوچک در توسعه ملی. تهران: معاونت پژوهشی دانشگاه تربیت‌معلم.
  21. Alan, G., & Joseph, G. (1994). Cities, poverty and development. Translator: Karimi Naseri, Parviz. Tehran: General Department of Public and International Relations of the Municipality. [In Persian].
  22. Azimi, N. (2003). Urbanization process and principles of urban system. The first volume, Tehran, Nika Publications. [In Persian].
  23. Behfrooz, F. (2008). The dominant fields of human geography. Third edition, Tehran: Tehran University Press. [In Persian].
  24. Cheraghi, R., Quaid Rahmati, S., Meshkini, A., & Qadermarzi, H. (2021). Explaining the role of institutional capacity in the competitiveness of middle cities of Iran (case study: Sanandaj and Zanjan cities). Human Geography Research, 53(2), 427-451. [In Persian].
  25. Drakakis, S. (1995). Third world cities: sustainable urban development. Urban Studies, 32 (4/5), 659-678.
  26. Zeardast, E. (2007). Investigating the first urban developments in Iran. Fine Arts, 29(29), 1-12. [In Persian].
  27. Fanni, Z. (2013). Small cities, regional development perspective. third edition, Tehran: Azarakhsh Publications. [In Persian].
  28. Farid, Y. (1988). Geography and urbanism. Tabriz: Tabriz University Press. [In Persian].
  29. Gale, R., & Sheilamcordary, O. (1994(. Making sense of sustainability: Nine answers to what should be sustained. Rural sociology, 59, 121-130.
  30. Hekmatnia, H., & Mousavi, M. N. (2006). The application of the model in geography with an emphasis on urban and regional planning. First edition, Yazd: Alam Navin Publications. [In Persian].
  31. Henderson, V., & Gun, H. (2007). Urbanization And City Growth: The Role of Institutions. Regional Science and Urban Economis, 12, 271-283. [In Persian].
  32. Iran Statistics Center. (1365-1395). general population and housing census of Ilam province. [In Persian].
  33. Lotfi, S., Malekshahi, Gh., & Najafi, M. (2015). Investigating the role of villages, new and small towns in balancing urban systems (case study: Khashroodpi city). Journal of Geographical Survey of Space, 6 (21), 103-114. [In Persian].
  34. Mazini, M. (1998). Is there a certain size for the city?. Shahr Nagar Magazine, 6, 31-44. [In Persian].
  35. Nazarian, A. (1995). The position of small cities in the spatial system of national planning and development (Zanjan city). Geographical Research Quarterly, 42, 1-12. [In Persian].
  36. Nazarian, A. (1999). Small cities station research project in national development. Tehran: Research Vice-Chancellor of Tarbiat Moalem University. [In Persian].
  37. Omuta, G.E.D, & Onokerhoraye, A. G. (1986). Reginal Development and planning for Africa. university of Benin.
  38. Papli Yazdi, M. H., & Rajabi Sanjardi, H. (2003). The theories of the city and the periphery. first edition, Tehran: Samit. [In Persian].
  39. Piran, P. (1997). First, the city and its domination in the third world, a passing comment on the early cities. Economic-Political Information Monthly, 34, 1-34. [In Persian].
  40. Sarafi, M. (2000). Basics of regional planning. Tehran: Management and Planning Organization. [In Persian].
  41. Shakoui, H. (1993). New perspectives in urban geography. First edition, Tehran: Somit Publications. [In Persian].
  42. Wheeler, J. O, Muller, P. O. (1986). Economic Geography. John wiley & sons, Inc, canad.
  43. Yazidi Khorameh, H. (2002). the process of transforming a village into a city in rural development; Fars city. Doctoral thesis of geography and rural planning, Tehran: Tarbiat Modares University. [In Persian].
  44. Zanganeh, A., Karmi, T., Talkhabi, H., & Yousefi Fashki, M. (2019). Analysis of the effects of socio-economic performance of villages-cities on the regional development of the case: Central Province. Space Economy and Rural Development, 9 (33), 165-188. [In Persian].
  45. Ziyari, K. (2004). Planning new c Tehran: Samit Publications. [In Persian].