براساس آثار برجای مانده از خانه‌های سکونتگاه‌های کهن تاریخی که از هزاره‌های ششم پیش از میلاد به بعد در بسیاری از نقاط ایران وجود داشته‌اند، و همچنین آثار برجای مانده از برخی سکونتگاه‌های واقع در بین‌النهرین، هر خانه به‌طور معمول از دو بخش ـ یکی فضای ساخته‌شده و محصور، و دیگری فضای باز ـ تشکیل می‌شد، زیرا در نواحی مرکزی و جنوبی ایران و بین‌النهرین هوا در طول سال به گونه‌ای بوده است که مدتی از سال هوا سرد و حدود نیمی دیگر معتدل و گرم بوده است و بخشی از فعالیت‌های مربوط به سکونت در اوقات مناسب سال در فضای باز صورت می‌گرفت. با وجود آنکه نقش پدیده‌های جغرافیایی و محیطی در شکل‌گیری فضای باز یا حیاط خانه‌ها کمابیش آشکار است، اما برخی از محققان عوامل فرهنگی را به عنوان عوامل اصلی شکل‌دهندة انواع حیاط در خانه‌های سنتی نام برده‌اند. افزون بر این، به نظر می‌رسد که دسته‌بندی موجود از انواع فضای باز و رابطه آن با فضاهای ساخته شده در ایران بسیار کلی است و دقت کافی در آن به کار نرفته است. پرسش‌های اصلی این تحقیق بدین شرح‌اند:
1) عوامل اصلی پدیدآورنده حیاط در خانه‌های سنتی چه بودند؟ 2) انواع فضای باز را با توجه به ساختمان چگونه می‌توان دسته‌بندی کرد؟ هدف از انجام این پژوهش در وهله نخست توجه به چگونگی تأثیر عوامل جغرافیایی در شکل‌دهی به فضای باز خانه‌هاست، و در وهله دوم ارائه نوعی دسته‌بندی جامع برای گونه‌بندی انواع حیاط در خانه‌هاست. فرضیه این پژوهش چنین است: پدیده‌های جغرافیایی نقش اصلی و مهمی در چگونگی شکل‌گیری انواع حیاط در خانه‌های سنتی ایران داشته‌اند. در این پژوهش از روش تحقیق تاریخی – تفسیری استفاده شده است. پدیده‌های جغرافیایی، متغیرهای مستقل و انواع فضای باز یا حیاط، متغیرهای وابسته این پژوهش‌اند. روش گردآوری داده‌ها، هم به صورت اسنادی و هم به شکل میدانی بوده است. چارچوب نظری این تحقیق براین اساس استوار است که پدیده‌های جغرافیایی و اقلیمی نقش مهمی در شکل‌گیری خانه‌های سنتی حیاط‌دار داشته‌اند. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که چگونگی شکل‌گیری فضای باز یا حیاط در خانه‌های سنتی ایران تحت تأثیر پدیده‌های جغرافیایی بوده است. همچنین دسته‌بندی جدیدی از انواع حیاط ارائه شده است که به نظر می‌رسد براساس آن می‌توان همه انواع فضاهای باز مورد استفاده در خانه‌های سنتی ایران را شناسایی و طبقه‌بندی کرد. یکی از نتایج مهم این پژوهش، ارائه دسته‌بندی و تعریف جدیدی از انواع فضاهای باز کاربردی – محیطی یا حیاط‌های واحدهای مسکونی ایرانی است.
)