صفحه اصلی فهرست مقالات مشخصات مقاله
پژوهشهای جغرافیای انسانی
شماره‌های پیشین نشریه
دوره دوره 51 (1398)
دوره دوره 50 (1397)
دوره دوره 49 (1396)
دوره دوره 48 (1395)
شماره شماره 4
زمستان 1395، صفحه 603-829
شماره شماره 3
پاییز 1395، صفحه 407-602
شماره شماره 2
تابستان 1395، صفحه 211-405
شماره شماره 1
بهار 1395، صفحه 1-209
دوره دوره 47 (1394)
دوره دوره 46 (1393)
دوره دوره 45 (1392)
دوره 44(81، پاییز 1391) (1391)
دوره 44(80، تابستان 1391) (1391)
دوره دوره 44 (1391)
دوره 44(79، بهار 1391) (1390)
دوره 43(78، زمستان 1390) (1390)
دوره 43(77، پاییز 1390) (1390)
دوره 43(76، تابستان 1390) (1390)
دوره 43(75، بهار 1390) (1390)
دوره 42(74، زمستان 1389) (1389)
دوره 42(73، پاییز 1389) (1389)
دوره 42(72، تابستان 1389) (1389)
دوره 42(71، بهار 1389) (1389)
دوره دوره 42 (1388)
دوره دوره 66 (1387)
دوره دوره 65 (1387)
دوره دوره 41 (1387)
عظیمی, نورالدین, زالی, نادر, آزاده, سیدرضا. (1395). تحلیل الگوهای توسعۀ فیزیکی شهرهای ایران با توجه به متغیرهای جمعیتی، طبیعی و کالبدی. پژوهشهای جغرافیای انسانی, 48(3), 461-473. doi: 10.22059/jhgr.2016.52187
نورالدین عظیمی; نادر زالی; سیدرضا آزاده. "تحلیل الگوهای توسعۀ فیزیکی شهرهای ایران با توجه به متغیرهای جمعیتی، طبیعی و کالبدی". پژوهشهای جغرافیای انسانی, 48, 3, 1395, 461-473. doi: 10.22059/jhgr.2016.52187
عظیمی, نورالدین, زالی, نادر, آزاده, سیدرضا. (1395). 'تحلیل الگوهای توسعۀ فیزیکی شهرهای ایران با توجه به متغیرهای جمعیتی، طبیعی و کالبدی', پژوهشهای جغرافیای انسانی, 48(3), pp. 461-473. doi: 10.22059/jhgr.2016.52187
عظیمی, نورالدین, زالی, نادر, آزاده, سیدرضا. تحلیل الگوهای توسعۀ فیزیکی شهرهای ایران با توجه به متغیرهای جمعیتی، طبیعی و کالبدی. پژوهشهای جغرافیای انسانی, 1395; 48(3): 461-473. doi: 10.22059/jhgr.2016.52187

تحلیل الگوهای توسعۀ فیزیکی شهرهای ایران با توجه به متغیرهای جمعیتی، طبیعی و کالبدی

مقاله 5، دوره 48، شماره 3، پاییز 1395، صفحه 461-473  XML اصل مقاله (738.08 K)
نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jhgr.2016.52187
نویسندگان
نورالدین عظیمی1؛ نادر زالی2؛ سیدرضا آزاده email 3
1استادیار گروه شهرسازی دانشگاه گیلان
2دانشیار گروه شهرسازی دانشگاه گیلان
3دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه اصفهان
تاریخ دریافت: 02 اسفند 1392،  تاریخ بازنگری: 24 آذر 1393،  تاریخ پذیرش: 29 آذر 1393 
چکیده
شهرنشینی یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های انسانی است که آثار تخریبی زیادی بر محیط زیست دارد. از مهم‌ترین این آثار، توسعة بی‌رویة فیزیکی شهرهاست که اغلب، با مسائلی مانند مصرف زیاد زمین‌های کشاورزی، افزایش فاصلة رفت‌وآمدها و مصرف زیاد انرژی، آلودگی‌های محیطی فراوان، مصرف زیاد منابع و تحمیل فشار بر طبیعت همراه است. هدف اصلی این پژوهش، دستیابی به نگرشی کلی از الگوی رشد فیزیکی مناطق شهری ایران و شناسایی متغیرهای کلان جمعیتی و طبیعی مربوط به آن است. در این مطالعه، الگوی توسعة فیزیکی نقاط شهری بالای پنج هزار نفر در سطح کشور، در قالب دو الگوی رشد متصل و منفصل بررسی می‌شود. داده‌های مورد استفاده، در سطح کلان و محدود به متغیرهایی است که امکان دستیابی به آن‌ها در سطح کشور فراهم شد. در این پژوهش، داده‌های اصلی با مراجعه به تصاویر ماهواره‌ای Google Earth و Google Map و همچنین نتایج سرشماری‌های عمومی نفوس و مسکن از سال 1335 تا 1385 به­دست آمدند. برای تحلیل داده‌ها از آزمون خی‌دو و رابطة همبستگی پیرسون استفاده شد. مطابق نتایج کلی، از مجموع 689 شهر بالای 5000 نفر در کشور در سال 1385، 413 شهر (9/59 درصد) الگوی رشد فیزیکی متصل و 276 شهر (1/40 درصد) رشد فیزیکی منفصل دارند. تحلیل داده‌ها نشان می‌دهد متصل یا منفصل­بودن توسعة فیزیکی شهرهای کشور، با متغیرهایی مانند تعداد جمعیت، تراکم جمعیت، وسعت، ارتفاع و اقلیم منطقه‌ای رابطة معنادار دارد.
کلیدواژه‌ها
توسعة فیزیکی شهر؛ رشد متصل؛ رشد منفصل؛ شهرهای ایران
موضوعات
جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای، ناحیه ای
عنوان مقاله [English]
Analysis of the Patterns of Physical Development of Iranian Cities According to Population, Natural and Physical Variables
نویسندگان [English]
Nooreddin Azimi1؛ Nader Zali2؛ Seyed Reza Azadeh3
1Assistant Professor of Urban Planning, Faculty of Urbanism, Gilan University, Iran
2Associate Professor of Urban Planning, Faculty of Urbanism, Gilan University, Iran
3PhD Candidate in Urban Planning, Faculty of Geography and Planning Science, University of Isfahan, Iran
چکیده [English]
Introduction
Urbanization is one of the most important human phenomena creating enormous impacts on the environment at local, regional and global scales. Although urbanization in the form of land-cover occupies less than 2% of the Earths land surface, there is plentiful evidence that human disturbance due to urbanization has significantly altered the natural landscape.
Cities are currently home to nearly half of the world population and over the next 30 years most of the two-billion people of global population is expected to occur in urban areas. In the developing world, Urban sprawl is the common characteristic of many fast growing cities across the globe that consumes agricultural lands around the cities and has pressure on natural environment.  In the first half of 20th century, the majority of people were living in rural areas and cities had a slow growth. However, after mid 1950s due to the improvement in medical conditions as well as rural urban migration, it is faced with rapid population growth in urban areas. Improvement in the socio-economic conditions, especially increase in the private car ownership in the following decades, led to the low density of physical expansion of many cities in the country. This paper attempts to examine the status of Iranian cities based on two main patterns of continuous and discontinuous physical development and seek for the association of major social and environmental factors related to growth patterns of urban areas in the country.
 
Methodology
A descriptive analytical method has been employed in this research. The main source of data for the study has been driven from Google Earth images and Google Maps as well as the results of General Census of Iran from 1956 to 2006. In this research, the growth pattern has been studied for all cities with population over 5000 in Iran. The attempts have been made to associate these patterns with main social and natural variables such as population size, annual population growth rate, density, area, city plan, elevation and regional climate pattern. A Chi Square analysis has been used to find the association between city growth models and selected social and natural variables.
 
Results and Discussion
The results of this research indicate that 413 cities out of 689 cities over 5000 people (59/9%) had continuous physical growth and 276 cities (40/1%) discontinuous growth. To describe the physical growth pattern, we did a Chi square analysis and tried to find their possible association with the existing physical patterns with a number of social and environmental variables. The following table summarizes the outcome of Chi square analysis with selected variables (Table 1).
 
Table 1. Summarization of the outcome of Chi square analysis




Variable name


Chi Square
(X2)


DF
(df)


 (sig)


Pierson/Kendal
Correlation
(R)




population class


19.466


5


0.002


-0.033




City area


28.161


5


0.000


-0.196




Population density


19.322


3


0.000


0.183




Pop growth rate (10 yrs.)


8.177


4


0.085


-0.021




Pop growth rate (20 yrs.)


1.811


4


0.771


-0.004




Pop growth rate (50 yrs.)


4.004


4


0.405


-0.030




Elevation


13.431


6


0.037


0.072




اRegional climate


21.251


5


0.001


-0.071




 
Our analysis has revealed that there is an association between the population size of the cities and their physical growth patterns in a way that most large cities (over 500 thousands) have discontinuous physical growth pattern while most small and medium size cities have continuous physical expansion. The ratio of discontinuous physical growth pattern for cities between 5 to 24 thousands is 40%, cities between 25 to 49 thousands 45%, cities between 50 to 100 thousands 31%, and cities between 100 and 500 thousands 34%. 
Our study also depicts that there is a significant relationship between physical pattern and the area of the cities. While small and medium sized cities have more continuous physical growth, most cities with large area size (over 5000 hectares) have discontinuous growth pattern.  There is such a relationship between urban density and physical growth pattern.  Our data indicates that over 45% percent of the discontinuously growing cities have less than 50 persons per hectares, while over 80% of the cities with more than 100 persons per hectare has continuous growth pattern.
To find any relationship with urban physical pattern, we calculated urban population growth for the three time periods of 10, 20 and 50 years.  In contract with the discussed variables, none of the population growth rate for the three periods revealed any significant association with physical growth pattern in Iranian cities.
Among the environmental variables, two variables including elevation and climate were examined with respect to the physical patterns of the cities. Data findings indicates a correlation between elevation and city growth pattern in a way that the cities located at very low elevation (around Caspian see shores) tended to have more discontinuous growth pattern than those located in other areas. In contrast, the cities located at higher elevation especially above 1000 meters sea level are tended to have more continuous growth pattern. There is also an association betweenclimate type and growth pattern.Our data also indicated that the cities located in Moderate Caspian climate (Caspian Sea Climate) have more discontinuous physical growth while those located in other climates, especially semiarid and mountainous climate, have mostly continuous physical growth.   
 
Conclusion  
This study examined the status of Iranian cities in terms of their physical growth patterns and their associations with main social and environmental variables.  In this research, all cities over 5000 inhabitants were examined based on two major physical patterns of continuous and discontinuous growth. Then, their relationship was tested with the selected variables using a Chi square analysis. Main results indicated that about 60% of Iranian cities has continued growth pattern and 40% has discontinuous pattern. The findings of this research have also indicated that four main social variables of population size, urban density, and area and two main environmental variables of elevation and regional climate have a degree of association with the physical growth patterns. However, there is a need for more detailed data and variables for explanation of the physical patterns of Iranian cities.
 
کلیدواژه‌ها [English]
Continuous physical growth, Discontinuous growth, Iranian cities, Physical growth pattern
مراجع
  1. رهنما، محمدرحیم و غلامرضا عباس­زاده، 1385، مطالعة تطبیقی سنجش درجة پراکنش/ فشردگی در کلان‌شهرهای سیدنی و مشهد، جغرافیا و توسعة ناحیه‌ای، شمارة 6، صص 101- 128.
  2. پوراحمد، احمد، حسام، مهدی، آشور، حدیثه و صابر محمدپور، 1389، تحلیلی بر الگوی گسترش کالبدی- فضایی شهر گرگان با استفاده از مدل‌های آنتروپی شانون و هلدرن، پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال اول، شمارة 3، صص 1- 18.
  3. وارثی، حمیدرضا، رجایی­جزین، عباس و محمد قنبری، 1391، تحلیلی بر عوامل خزش شهری و رشد فیزیکی شهر گناباد با استفاده از مدل‌های آنتروپی و هلدرن، آمایش سرزمین، سال چهاردهم، شمارة 6، صص 79- 100.
  4. سیف‌الدینی، فرانک، زیاری، کرامت­الله، پوراحمد، احمد و عامر نیک­پور، 1391، تبیین پراکندگی و فشردگی فرم شهری در آمل با رویکرد فرم شهری پایدار، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دورۀ چهل­وچهارم، شمارة 80، صص 155- 176.
  5. مثنوی، محمدرضا، 1382، توسعة پایدار و پارادایم‌های جدید توسعة شهری: شهر فشرده و شهر گسترده، محیط‌شناسی، دورة بیست­ونهم، شمارة 31، صص 89- 104.
  6. هوشیار، حسن، 1381، برنامه‌ریزی توسعة فیزیکی شهرهای میانه­اندام، مورد نمونه: مهاباد، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز، تبریز.
  7. قاجری، نعمت، 1388، بررسی عوامل مؤثر بر توسعة فیزیکی- کالبدی شهر بوکان، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز، تبریز.
  8. قرخلو، مهدی و سعید زنگنه شهرکی، 1388، شناخت الگوی رشد کالبدی- فضایی شهر با استفاده از مدل‌های کمی، مطالعة موردی: تهران، جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، سال بیستم، شمارة 34، صص 19- 40.
  9. حسین­زاده دلیر، کریم و حسن هوشیار، 1385، دیدگاه‌ها، عوامل و عناصر مؤثر در توسعة فیزیکی شهرهای ایران، جغرافیا و توسعة ناحیه‌ای، سال سوم، شمارة 6، صص 213- 226.
  10. کامران، حسن، وارثی، حمیدرضا، پریزادی، طاهر و حسن حسینی امینی، 1390، بررسی نقش طرح‌های توسعة کالبدی در پراکنده­رویی شهری با رویکرد پدافند غیرعامل (نمونة موردی: شهر سنندج)، جغرافیا و توسعۀ ناحیه‌ای، سال نهم، شمارة 17، صص 179- 209.
  11. عزیزپور، ملکه، 1375، توان­سنجی محیط طبیعی و توسعة فیزیکی شهر، پژوهش موردی: الگوی مناسب توسعۀ شهر تبریز، پایان‌نامۀ دکتری جغرافیای انسانی، دانشگاه تربیت­مدرس، تهران.
    1. Azizpour, M., 1996, Evaluation of Environmental Potentialities Rational Development of City: Case of Tabriz, PhD Thesis, Tarbiat Modarres University, Tehran. (In Persian)
    2. Comran, H. et al., 2011, Analysis of the Impact of Physical Plans on Urban Sprawl with Passive Defensive Approach, Case of Sanandaj, Geography and Regional Development, Vol. 9, No. 17, PP. 179-209.
    3. Cohen. B., 2004, Urban Growth in Developing Countries: A Review of Current Trends and a Caution Regarding Existing Forecasts, World Development, Vol. 32, No. 1, PP. 23–51.
    4. Cohen, B., 2006, Urbanization in Developing Countries: Current Trends, Future Projections, and Key Challenges for Sustainability, Technology in Society, Vol. 28, No. 1/2, PP. 63-80.
    5. Gharakhlou, M. and Zanghaneh, S., 2009, Identification of Physical and Spatial Urban Pattern Using Quantitative Models, Case of Tehran, Geography and Environmental Planning, Vol. 20, No. 34, PP. 19-40. (In Persian)
    6. Ghajeri, N., 2009, Survey Effective Factors in Frame-Physical Development Boukan, MS Thesis, Tabriz University, Tabriz. (In Persian)
    7. Hansen, E., Hereford, A., Boettner, F. and Zegre, S., 2010, Plants Not Pipes: Promoting Green Infrastructure and Its Side Benefits in Region VI, Downstream Strategies, Building Capacity for Sustainability, www.downstreamstrategies.com, p. 105.
    8. Huang. J. X.X. L. & Jefferey M. S., 2007, A Global Comparative Analysis of Urban Form: Applying Spatial Metrics and Remote Sensing, Landscape and Urban Planning 82, It’s Available at: www.sciencedirect.com, PP. 184-197.
    9. Hosseinzadeh Delir, K. and Hoshyar, H., 2006, Views, Elements and Factors Affecting in the Physical Development of Iranian Cities, Geography and Regional Development, Vol. 3, No. 6, PP. 213-226. (In Persian)
    10. Hoshyar, H., 2002, Physical Development Planning the Middle of Cities: Case of Mahabad, MS Thesis, Tabriz University, Tabriz. (In Persian)
    11. Kolakowski, K. et al., 2000, Urban Growth Boundaries, It’s Available at: http:///www.insper.msu.edu/Publications/ARUrbanGrowthBound
    12. Masnavi, M., 2003, Sustainable Development and New Urban Development Paradigm: Compact City and Extended City, Environmentology, Vol. 29, No. 31, PP. 89-194. (In Persian)
    13. Poorahmad, A., Hessam, M., Ashoor, H. and Mohammadpoor, S., 2010, Analysis of the Expansion of Physical and Spatial Pattern of Gorgan City Using Entropy Shannon and Helderon Model, Urban Planning and Research, Vol. 1, No. 3, PP. 1-18. (In Persian)
    14. Rahnama, M. R. and Abbaszadeh, G. R., 2006, A Comparative Study Measuring Dispersal and Compactness in Sydney and Mashhad Metropolitans, Geography and Regional Development, No. 6, PP. 101-128. (In Persian)
    15. Schneider, A. and Woodcock, C., 2008, Compact, Dispersed, Fragmented, Extensive? A Comparison of Urban Growth in Twenty-five Global Cities using Remotely Sensed Data, Pattern Metrics and Census Information, Urban Studies, Vol. 45, No. 3, PP. 659-692.
    16. Seifaddini, F., Ziyari, K., Poorahmad, A. and Nikpoor, A., 2012, Dispersal and Compactness Analysis of City form in Amol with Sustainable City Form Approach, Human Geography Researches, No. 80, PP. 176-155. (In Persian)
    17. Sha. M. and Tian, G., 2010, An Analysis of Spatiotemporal Changes of Urban Landscape Pattern In Phoenix Metropolitan Region, International Society for Environmental Information Sciences 2010, Annual Conference (ISEIS), Procedia Environmental Sciences 2, It’s Available at: www.sciencedirect.com, PP. 600-604.
    18. Tian, G. et al., 2005, Analysis of Spatio-Temporal Dynamic Pattern and Driving Forces of Urban Land in China in 1990s Using TM Images and GIS, Cities, Vol. 22, No. 6, PP. 400–410.
    19. UN-HABITAT, 2012, State of the World’s Cities 2012/2013 Prosperity of Cities.
    20. United Nations, Department of Economic and Social Affairs, 2012, World Urbanization Prospects the 2011 Revision, Presentation at the Center for Strategic and International Studies, Center for Strategic and International Studies (CSIS) Washington DC, www.unpopulation.org, P. 39.
    21. Varesi, H. et al., 2012, Analysis of the Expansion and Physical Growth of Gonabad Using Entropy and Heldern Models, Amayesh Sarzamin, Vol. 14, No. 6, PP. 79-100. (In Persian)
      1. Vincent, O., 2009, Exploring Spatial Growth Pattern of Informal Settlements through Agent-Based Simulation, Geographical Information Management and Applications, P. 111. www.sci.org.ir
    22. Zhang, X., Wu, Y. and Shen, L., 2011, An Evaluation Framework for the Sustainability of Urban Land Use: A Study of Capital Cities and Municipalities in China, Habitat International, Vol. 35, No. 1, PP. 141-149.

 

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 2,496
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 719