قابلیت زیست پذیری شهرها در راستای پایداری اجتماعی شهری(مورد مطالعه: کلان‌شهر مشهد)

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 گروه علوم‌انسانی و اجتماعی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.

2 گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه چمران، اهواز، ایران.

3 گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه زابل، زابل، ایران.

چکیده

سلامت شهر در گروِ داشتن محیط سالم و بسترهای مناسب اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، زیست‌محیطی، زیباشناختی، آموزشی، علمی، روان‌شناختی، بهداشتی، ورزشی و... است. یکی از مهم‌ترین شهرهای شرقی ایران که به نظر می‌رسد از جهت شاخص‌های سلامت شهری، با مشکلات عدیده‌ای مواجه می‌باشد، شهر زابل است. ازاین‌رو، تحقیق حاضر با رویکرد تلفیقی (کتابخانه‌ای و پیمایشی) و ابزار پرسش‌نامه، به سنجش و تحلیل میزان برخورداری از شاخص‌های سلامت شهری در شهر زابل پرداخته است. باتوجه‌به تعدد محلات شهری، در این پژوهش سه ناحیه از سه بافت (قدیم، میانه و جدید) به‌صورت هدف‌مند انتخاب گردید تا وضعیت کنونی سه ناحیه شهری زابل (ناحیه دو، ناحیه سه و ناحیه پنج) را از نظر وضعیت استاندارد شهر سالم و میزان برخورداری این نواحی از شاخص‌های گزینش‌شده شهر سالم را بررسی و ارزیابی نماید. وزن‌دهی به معیارهای و زیر معیارها بر اساس بررسی‌های پیمایشی و نظرسنجی صورت گرفت. در تجزیه‌وتحلیل اطلاعات از مدل تحلیل شبکه‌ای و نرم‌افزار Super Decisions استفاده شد. یافته‌های تحقیق نشان داد، میزان برخورداری نواحی موردمطالعه در شاخص‌های شهر سالم مطابق با استاندارد نیست. همچنین ناحیه دو با وزن 528/0 در سطح برخوردار و در سطحی بالاتر از دیگر نواحی موردمطالعه قرار دارد. ناحیه سه با وزن نرمال 258/0 در رتبه دوم و در سطح نیمه برخوردار قرار گرفته و ناحیه پنج با امتیاز نرمال 213/0 در رتبه سوم و در سطح کم‌برخوردار (محروم) قرار گرفت. بنابراین میزان برخورداری نواحی موردمطالعه شهر زابل از شاخص‌های شهر سالم نیز، یکسان نیست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Investigating the livability of cities for urban social stability (Case study: the Mashhad metropolis)

نویسندگان [English]

  • Ali Sadeghi 1
  • kiyan shakarami 2
  • Mina Heydari 3
1 Department of Humanities and Social Sciences, Farhangian University, Tehran, Iran.
2 PhD student in Geography and Urban Planning, Ferdowsi University of Mashhad. Mashhad. Farhangian University Trainee
3 Department of Geography and Urban Planning, Zabol University, Zabol, Iran.
چکیده [English]

Introduction

Today’s, cities have known as the main place of work for much of the human race. Consequently, the urban population is growing, based on which it is estimated that by 2030, more than 60% of the world's population will live in cities (Akande, 2019: 476). Indeed, rapid urbanization places cities at a central position so that they may adapt to global emergencies (Huovila, 2019 : 141). In this matter, it has led to conducting the city planners to a new frontier: creating sustainable cities through development of human capital, the standard attractions of sustainable living, and new concerns for the planet, (Sodiq, 2019: 972). livability is the main concept associated with many other concepts and terms such as quality of life, suitability, and quality of place, and healthy communities (Norris & Pittman, 2000: 12 & Blassingame, 1998: 13). As such, to control and reduce such threats posed by urbanization, the best practices for sustainable urban development need to be recognized, supported, and enhanced (Klantari, 2019: 471). Thus, we can identify and then evaluate the effective practices on social issues in society through determining the dimensions of the social stability (Nastaran et al., 2013: 155). In Iran, the Mashhad metropolis is one of those cities that have been known as a burst of population growth over the past few decades, in which it is the second most populous metropolitan district of Iran after Tehran. which has caused many economic, social and cultural challenges in the city. Meanwhile, in the current situation, a significant part of the population and district of Mashhad are its suburbs, which comprises 42 neighborhoods via a population of 804,000 and a district of over 6354 hectares. In other words, 33 percent of the population and 22 percent of Mashhad, in which if we consider the city as an integrated system, the marginalized districts are the critical parts of the system that a lack of attention to it would affect its social, economic life, and its health system. Now, the current research intends to explore the urban livability, as an effective criterion to establish the social stability of cities as well as to investigate the above mentioned challenges. This paper attempts to conduct a comprehensive assessment of the status of both urban livability and social stability criteria at 13 metropolitan districts of Mashhad.

Methodology

The research method is conducted as descriptive-analytical while the purpose is application. The required data and information were gathered using a questionnaire (such as documentary studies, articles, etc.). Here, to specify the social stability criteria of urban livability, some relevant resources and documents were studied and finally, the most frequently criteria were extracted in other related researches. As such, 15 criteria were chosen for the social stability (Table 1) and four criteria for urban livability (i.e. economic, social, environmental, and physical) and for each of these four criteria, five sub- criteria were chosen for the constructing items (20 sub- criteria in total) (table 2). In the second step, the designed questionnaires were properly distributed among the residents of 13 districts of Mashhad and then the questionnaire was distributed evenly based on the population of each urban district (Table 3). The sample size was 384 citizens based on Cochran formulas residing in 13 districts. The simple random sampling was also employed to choose the sample. Ultimately, the gathered data were then analyzed by utilizing SPSS, EXCEL and GIS software.

Results

As illustrated in Table 6, F values confirm that predicting social stability is significant for all proposed criteria. In the first step, the environmental variable was entered into the equation. Its results showed that this variable could predict about 0.164% of social stability. In the second step, by entering the physical variable R 2, it reached 0.223. By considering the economic variable in the third step, R2 was 0.285 and finally with the introduction of social variable, R2 increased to 0.318. This can be concluded that the livability criteria (such as economic, social, environmental, physical) with each other could account for 0.31% of the variables of social stability at Mashhad. Furthermore, the regression coefficients for the variables revealed that the physical coefficients were calculated to 0.228, the environmental coefficients were 0.226, economic variables were obtained as 0.224, and finally, the social variables were measured as 0.40. These beta coefficients are the predictors of social stability for each of the mentioned variables.

Thus, the computational results of the regression test confirm urban livability gas a direct impact on the social stability in 13 metropolitan districts of Mashhad. That is, no matter how desirable the criteria of urban livability are, it has a positive impact on the social stability of urban districts of Mashhad and vice versa. It should be mentioned that, with regard the results of T-tests, the results of the regression test are both rational and scientifically justified. The impact of livability criteria on the social stability criteria is clear.

Conclusion

In the final conclusion, it can be said that in the spatial (geographical) distribution of livability index, the existence of most desirable areas in the northern part and areas with moderate to low livability status in the southern and southwestern part of Mashhad metropolis. Also, the spatial distribution of social sustainability indicators is such that; Zones nine, ten, eight and eleven have the highest level of social stability and regions four, six and seven have the lowest level of social stability. It is noteworthy that the relationship between urban viability index and social sustainability index in urban areas of Mashhad and this issue has been confirmed in the form of research maps and diagrams. Thus, most areas with a high average coefficient of urban livability in the field of social sustainability index have a favorable situation, and of course the opposite has been confirmed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • livability"
  • Social Stability"
  • Economic criteria"
  • Urban areas"
  • "
  • city Mashhad"
  1. احمدی، محمد؛ حاتمی‌نژاد، حسین؛ پوراحمد، احمد؛ زیاری، کرامت‌اله و زنگنه شهرکی، سعید. (1399). بررسی نظری و تجربی شاخص‌های عدالت در سلامت شهری (مطالعه موردی: شهر بجنورد). مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، 53، 1032- 1011.
  2. پرهیزکار، اکبر؛ حافظ‌نیا، محمدرضا؛ طاهرخانی، مهدی و فرهادی گوگه، رودابه. (1386). ارزیابی پروژه شهر سالم (مطالعه موردی: کوی سیزده آبان). مجله علوم‌انسانی، 15(1)، 23-11.
  3. حاجی‌خانی، غلامرضا. (1372). معیارهای شهرسازی برای ایده شهر سالم. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، گروه شهرسازی، دانشکده هنرهای زیبا، دانشگاه تهران.
  4. حیدرجماعت، فاطمه؛ شریفی، منصور و بقائی سرابی، علی. (1399). تأثیر سلامت شهری بر جابه‌جایی شهروندان: پیمایشی در پنج منطقه منتخب شهر تهران. دوفصلنامه مطالعات جمعیتی، 6(1)، 159-193.
  5. خوش‌چشم، کریم. (1370). تجربیات در زمینه شهر سالم از دیدگاه سازمان بهداشت جهانی. مجموعه مقالات نخستین سمپوزیوم شهر سالم، اداره کل روابط‌عمومی و بین‌الملل شهرداری تهران.
  6. رهنما، محمد رحیم؛ افشار، زهرا و رضوی، محمدحسن. (1390). تحلیل شاخص‌های شهر سالم (مطالعه موردی: محله بهارستان مشهد). سومین کنفرانس برنامه‌ریزی و مدیریت شهری، دانشگاه فردوسی مشهد.
  7. زبردست، اسفندیار. (1389). کاربرد فرایند تحلیل شبکه‌ای (AHP) در برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای. نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، 41، 90-79.
  8. زمان‌زاده دربان، زمزم. (1397). تحلیل ابعاد پایداری در پروژه‌های «شهر سالم» و ارائه راهکارهای تحقق‌بخشی در ایران. مجله مدیریت شهری، 50، 235-215.
  9. زیاری، کرامت الله و جان‌بابانژاد، محمدحسین. (1391). اصول و معیارهای شهر سالم. فصلنامه سپهر، 21 (82)، 56-50.
  10. سازمان شهرداری‌ها و دهیاری کشور. (1387). دانشنامه مدیریت شهری و روستایی.
  11. مهندسین مشاور طاش. (1385). طرح جامع شهر زابل. سازمان مسکن و شهرسازی استان سیستان و بلوچستان.
  12. شیخی، محمدتقی. (1384). جامعه‌شناسی شهری. شرکت سهامی انتشار.
  13. ضرابی، اصغر؛ قدمی، مصطفی و کنعانی، محمدرضا. (1391). ارزیابی سکونتگاه‌های شهری با رویکرد شهر سالم در استان مازندران. فصلنامه رفاه اجتماعی، 12 (47)، 131-151.
  14. طرح جامع شهر زابل. (مصوب 19 /9 /1386). وزارت مسکن و شهرسازی.
  15. علی‌اکبری، اسماعیل و برزگر، صادق. (1389). شاخص‌های شهر سالم در الگوی توسعه پایدار شهری. سومین همایش ملی جغرافیا و رویکرد ملی به توسعه پایدار، دانشگاه پیام‌نور پیرانشهر.
  16. فرهادی، رودابه. (1389). ارزیابی مشارکت مردم در پروژه شهر سالم کوی سیزده آبان. فصلنامه جغرافیا، 8 (27)، 157-137.
  17. فقهی فرهمند، ناصر. (1389). مدیریت شهر سالم با رویکرد استراتژیک برنامه‌ریزی. دومین همایش ملی شهر سالم، دانشگاه تربیت‌معلم سبزوار.
  18. قدمی، مصطفی و پژوهان، موسی. (1390). تحلیل فضایی شاخص‌های شهر سالم مطالعه موردی: استان مازندران. مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 2 (6)، 54-35.
  19. لطفی، صدیقه؛ مهدی، علی و مهدیان بهنمیری، معصومه. (1392). ارزیابی شاخص‌های شهر سالم در منطقه دو شهر قم. فصلنامه مطالعات توسعه اجتماعی-فرهنگی، 1 (2)، 99-77.
  20. محمودی‌نژاد، هادی؛ پورجعفر، محمدرضا؛ آذری، امید؛ علیزاده، امین؛ بمانیان، محمدرضا و انصاری، مجتبی. (1388). تعامل «دستور کار 21» و فرآیند تحقق‌پذیری «شهر سالم»؛ با ارائه راهکارها و پیشنهادهایی در شرایط معاصر «ایران». علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، 10 (4)، 355-341.
  21. مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1390.
  22. نقدی، اسدالله. (1382). درآمدی بر جامعه‌شناسی شهر. انسان و شهر. انتشارات فن‌آوران.
  23. نیک‌پی، وحید و حاتمی‌نژاد، حسین. (1389). بررسی شاخص‌های شهر پایدار (شهر سالم) در محله قاسم‌آباد یزد. نخستین همایش ملی شهر سالم، دانشگاه تربیت‌معلم سبزوار.
  24. یغفوری، حسین؛ رفیعیان، سجاد و، ازدشت، عبدالله. (1389). فضاهای عمومی عاملی در جهت افزایش همبستگی اجتماعی در شهر سالم. دومین همایش ملی شهر سبزوار، دانشگاه تربیت‌معلم سبزوار.

 

References

  1. Ahmadi, M., Hatiminejad, H., Poorahmad, A., Ziari, K., & Zanganeh Shahraki, S. (2021). Theoretical and experimental study of justice indicators in urban health (Case study: Bojnourd). Planning Studies of Human Settlements, 53, 1032-1011. [In Persian].
  2. Ali akbari, I., & Barzegar, S. (2010). Indicators of healthy city in the model of sustainable urban development. Third National Conference on Geography and National Approach to Sustainable Development, Payame Noor University of Piranshahr. [In Persian].
  3. Evelyne, de L., & Skovgaard, T. (2005). Utility-driven evidence for healthy cities. Problems with evidence generation and application, 61 (6), 1331-1341.
  4. Edmundo, W., & Trudy, H. (1995). The evaluation of healthy city projects in developing countries. Jornal Habitat international, 19(4), 629-641.
  5. Faghihi Farahmand, N. (2010). healthy city management with a strategic planning approach. the second national conference of healthy city, Sabzevar University. [In Persian].
  6. Farhadi, R. (2009). Evaluating the participation of people in the health city project, 13 Aban. Geography Quarterly, 8(27), 157-137. [In Persian].
  7. Ghadami, M., & Pajouhan, M. (2011). Spatial Analysis of Healthy City Indicators: Case Study: Mazandaran. Journal of Urban Research and Planning, 2(6), 54-35. [In Persian].
  8. Hajikhani, G., & Salehi, I. (1993). Urban Planning Criteria for the Idea of a healthy city. Master Thesis, Department of Urban Planning, Faculty of Fine Arts, University of Tehran. [In Persian].
  9. Heidar Jamaat, F., Sharifi, M., & Baqaei Sarabi, A. (2021). The effect of urban health on the movement of citizens: A survey in five selected areas of Tehran. Journal of Demographic Studies, 6 (1), 159-193. [In Persian].
  10. Housing and Urban Development Organization of Sistan and Baluchestan Province. (2006). Master plan of Zabol city. [In Persian].
  11. Jaan Lee, Y., & Ching-Ming, H. (2007). Sustainability Index for Taipia. University Guangzhou, China.
  12. Khoshcheshm, K. (1991). Experiences in the field of healthy city from the perspective of the W. Health. O. Proceedings of the first symposium of healthy city. General Department of Public Relations and International Affairs of Tehran Municipality. [In Persian].
  13. Leeuw, E. (2009). Evidence for healthy cities: reflection on practice, method and theory. health promotion international.
  14. Lotfi, S., Mehdi, A., & Mehdian Behnamiri, M. (2013). Evaluation of healthy city indicators in the region tew of Qom. Journal of Socio-Cultural development studies, 1 (2), pp. 99-77. [In Persian].
  15. Mahmoudinejad, H., Pourjafar, M. R., Azari, O., Alizadeh, A., Bemanian, M. R., Ansari, M. (2009). The interaction of " 21" and the process of achieving "healthy city"; By presenting solutions and suggestions in the contemporary conditions of "Iran". Environmental Science and Technology, 10(4), 355-341. [In Persian].
  16. Naghdi, A. (2003). An Introduction to the Sociology of the City, Man and the City. Fanavaran Publications. [In Persian].
  17. Nikpey, V., & Hataminejad, H. (2000). Study of the characteristics of a sustainable city (healthy city) in Ghasemabad of Yazd. the first national conference of healthy city, Sabzevar University. [In Persian].
  18. Nicholas, K., Michael, K., & Tegan, M. (2021). Save Our Cities 2021: Building sustainable, resilient, and healthy cities by 2030 through prevention of and reduction in spread of disease. University of Pittsburgh, Graduate School of Public & International Affairs, USA.
  19. Organization of Municipalities and Rural Affairs. (2008). Encyclopedia of Urban and Rural Management.
  20. Parhizkar, A., Hafeznia, M. R., Taherkhani, M., & Farhadi Gogeh, R. (2007). Evaluation of urban health Project (Case Study: 13 Aban). Journal of Humanities, 15(1), 23-11. [In Persian].
  21. Petersen, A. (1996). The ‘healthy’ city, expertise, and the regulation of space. jornal Health & Place, 2(3), 157–165. [In Persian].
  22. Radicchi, A., Pınar, C., Yelmi, A., Chung, P., Jordan, Sh., Stewart, A., Tsaligopoulos, Lindsay M., & M, Grant. (2021). Sound and the healthy city. Cities & Health, 5(1-2), 1-13.
  23. Rahnama, M. R., Afshar, Z., & Razavi, M. M. (2011). Analysis of healthy city indicators (Study: Baharestan neighborhood of Mashhad). Third Conference on Urban Planning and Management, Ferdowsi University. [In Persian].
  24. Sheikhi, M. T. (2005). Urban Sociology. Anteshar Co.
  25. Skinner, E. & Masuda, J. (2013). Right to a healthy citty? Examining the relationship between urban space and health inequity by Aboriginal youth artist-activist in Winnipeg. Jornal Social Science& Medicine, 91, 210-218. [In Persian].
  26. Statistics Center of Iran. (2001). [In Persian].
  27. The comprehensive plan of Zabol. (2007). Ministry of Housing and Urban Development. [In Persian].
  28. Thompson, Susan. (2007). Health planning Foru., premier’s Council. [In Persian].
  29. (2000). “Questionnare Indicators-WHO- healthy cities”. who healthy cities technical working group health and indicators.
  30. Yaghfori, H., Rafieian, S., & Azdasht, A. (2000). Public spaces as a factor to increase social solidarity in healthy city. the second national conference of Sabzevar, Sabzevar University. [In Persian].
  31. Zamanzadeh Darban, Z. (2019). Analysis of the dimensions of sustainability in "healthy city" projects and providing solutions in Iran. Journal of Urban Management, 50, 235-215. [In Persian].
  32. Zarrabi, A., Ghadami, M., & Kanani, M. R. (2012). Evaluation of urban settlements with healthy city approach in Mazandaran province. Journal of Social Welfare, 12(47), 131-151. [In Persian].
  33. Zebardast, E. (2010). Application of Network Analysis Process in Urban and Regional Planning. Journal of Fine Arts - Architecture and Urban Planning, 41, 90-79.
  34. Ziari, Keramatullah; Janbabnejad, Mohammad Hossein. (2012). Principles and Criteria of a Healthy City. Sepehr Quarterly, 21(82), 56-50. [In Persian].