چرخش روابط ایران و عربستان در دو بُعد تعامل و تقابل ژئوپلیتیکی و زمینه‏ های شکل‏ گیری آن ‏ها

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران

2 دانشیار گروه جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران

3 استاد گروه جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران

4 استادیار گروه جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران

چکیده

بررسی الگوهای روابط کشورهای واقع در منطقة خلیج فارس به‏ دلیل جایگاه ژئوپلیتیک و ژئواکونومیکی این منطقه در ساختار قدرت جهانی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی دو کشور مهم و تعیین‏ کننده در منطقة خاورمیانه و خلیج ‏فارس ‏اند و روابط پُرفراز و نشیبی را تجربه کرده ‏اند. روابط کشورها در طول زمان و تحت‏ تأثیر عوامل مختلفی همچون جنگ ‏ها، انقلاب ‏ها، تحولات نظام منطقه ‏ای و نظام جهانی و تغییر در موازنه ‏های قدرت همواره در حال تغییر و تحول بوده است. ایران و عربستان از کشورهایی بوده‏ اند که روابط آن‏ها در طول چهار دهة گذشته (پس از انقلاب اسلامی) دچار تغییر و تحولات زیادی شده است که علل آن را می ‏توان در طیف مختلفی از عوامل ژئوپلیتیکی جست ‏وجو کرد. این مقاله با شیوة توصیفی- تحلیلی در‏صدد بررسی الگوی روابط ایران و عربستان پس از انقلاب اسلامی ایران تا سال 1397 است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می‏ دهد که الگوی روابط ایران و عربستان پس از انقلاب اسلامی تا‏کنون از تقابل به تعامل و برعکس از تعامل به تقابل ژئوپلیتیکی در چرخش بوده است. مهم ‏ترین عوامل تأثیرگذار در روابط دو کشور نیز در این بازة زمانی شامل شکل‏ گیری انقلاب اسلامی در ایران، پایان جنگ تحمیلی، حادثة 11 سپتامبر، بیداری اسلامی، ژئواکونومیک و منابع انرژی، ژئوپلیتیک شیعه، دست‏یابی ایران به انرژی هسته ‏ای، رویکرد امنیتی دو کشور، تحولات منطقه ‏ای و بین ‏المللی مثل روی کار آمدن محمد بن سلمان در عربستان و دونالد ترامپ در امریکا و نقش قدرت ‏های فرامنطقه‏ ای در روابط دو کشور بوده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The rotation of Iran-Saudi Arabia relations in two dimensions of geopolitical interaction and confrontation and the grounds for their formation

نویسندگان [English]

  • Mehdi Mousavi 1
  • Bahador Zarei 2
  • Zahra Pishgahifard 3
  • Marjan Badiee Azandehie 4
  • Mahmood Vasegh 4
1 Univercity of Tehran
2 University of Tehran
3 University of Tehran
4 Assistant Professor./Tehran University
چکیده [English]

Extended Abstract
Islamic Republic of Iran and Saudi Arabia are undoubtedly two important and determining countries in the Middle East and Persian Gulf region, which typically have vicissitudinous relations. Over time, geopolitical relations of countries have been constantly evolving through several factors such as wars, changes in the regional and the global system, revolutions, and changes in power balances. Over the past four decades (after the Islamic revolution), Iran-Saudi Arabia geopolitical relations have been changed due to a wide range of geopolitical factors which can be found in a variety of internal-external geopolitical factors. This descriptive-analytical paper aims to study the pattern of geopolitical relations between Iran and Saudi Arabia after the Islamic Revolution of Iran. Islamic Revolution in Iran, September 11 attacks, Islamic-awakening, the peaceful end of Iran–Iraq War, energy geopolitics, Shia Crescent, Iran's access to nuclear energy, Regional and international developments such as the coming of Mohamed bin Salman in Saudi Arabia and Donald Tramp in the United States and the key role of transnational powers have been the most factors affecting this geopolitical relations.
Introduction
Today, the Persian Gulf is one of the most important geopolitical regions in the world, an important part of Jeffrey Camp's theory "Hartland Energy." In the Persian Gulf region, based on the goals and interests of the powers and actors within its geopolitical structure, a pattern Geopolitical relations between the political units of the region are formed. On the other hand, in recent years, the Gulf region has undergone significant changes. Following the major changes in the Middle East policy of the United States after the Islamic Revolution, the imposed war, the events of September 11 2001, and the military's invasion of Afghanistan and Iraq, and developments such as the issue The Islamic Republic of Iran, Islamic Awakening in the Arab Countries This region has been the focus of international attention more than before. These developments have affected the geopolitical relations of the countries of the region, because of the structural and institutional differences between the political systems of the countries The region and the differences in their views and positions on the current issues of the region have exacerbated regional conflicts and created areas for confrontation in their geopolitical relations. The geopolitical relations of Saudi Arabia and the Islamic Republic of Iran as two important and influential countries in the region It is very important and follows developments Relations between the two countries have changed in recent years.
Methodology
The method of research in this research is of a practical, descriptive-analytical nature in terms of its nature. The method of collecting information is based on the library and documentation method, which is necessary to fetch and adjust the information necessary by referring to books, articles, documents, newspapers, the Internet, etc. Efforts have been made to use the information and documentation of the library, including important foreign and domestic sources, such as geopolitics, geopolitics, international relations science, political science, etc. to prove the approach of this article. The method of data analysis in this research is "qualitative," and attempts to take advantage of the rational and scientific arguments and achieve a major conclusion in the context of geopolitical relations between the two countries.
Result and discussion
The results of the research show that the pattern of geopolitical relations between Iran and Saudi Arabia after the Islamic Revolution has so far turned from interaction to interaction and, on the contrary, from interaction to geopolitical conflict in turn.
Conclusion
The study of the pattern of geopolitical relations between the two countries after the Iranian revolution shows four periods of relations between the two countries, which in every four years dominated the pattern of interaction (cooperation) and conflict (conflict) between the two countries. Accordingly, in the first period of the geopolitical relations between Iran and Saudi Arabia after the Islamic Revolution, until 1989, Saudi withdrawal from Iran became a threat and an enemy, and from Saudi Arabia's perspective, Saudi Arabia was seen as an unjustified regime. In the second period of geopolitical relations from 1989 to 2001(the formation of the11 Septamir incident), with the change of orientation of Iran's foreign policy and the diminution of ideological approaches, regional and international developments, such as the Turkish-Israeli coalition, the Saudi-political and economic problems, and Confronting Iraq's action to change the regional balance of Kuwait's occupation, on the other hand, along with the collapse of the bipolar system and the creation of a monopoly power distribution system in the international system and Iran's pragmatism towards the outside world, Iran-Saudi relations out of the geopolitical conflict. Turning to geopolitical interaction, the two countries took one The other was changed to "enemy".The continuation of this trend in the third era of relations in the year 2001, along with the September 11th accident, will lead to Iran and Saudi Arabia becoming closer to Iran and Saudi Arabia, along with regional and international confidence building on Iran and its alignment with the Saudi rulers' approach. Although in the second and third periods of relations, some differences and geopolitical rivalries were present between the two actors, the lack of identity along with the adjustment of structural pressures led to the formation of a geopolitical interaction pattern in relations. The fourth round of relations between Iran and Saudi Arabia since 2005 (simultaneously with the Arab revolutions) was accompanied by a geopolitical exchange of interaction from geopolitical controversy. During this period, the confrontation and ideological and geopolitical rivalries intensified simultaneously. The distinction of this period with the first period was the departure of Saudi Arabia from a conservative orientation and an active and invasive approach to foreign policy and its ideological prominence and support for radical Sunni / regional conflicts. Finally, it can be said that what causes the rotation in the geopolitical relations between the two countries is the opposition and competition of identity and geopolitical factors along with the pressures of the world powers.
Keywords: Iran, Saudi Arabia, Geopolitical relations, Interaction, Conflict.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iran
  • Saudi Arabia
  • Geopolitical relations
  • Interaction
  • Conflict
  1. احمدی‏پور،‏ زهرا و ولی‏قلی‏زاده، علی، 1389، تبیین عوامل مؤثر در مکان‏گزینی پایتخت‏ها در ایران،‏ فصل‏نامة ژئوپلیتیک، شمارة 9، صص 5-34.
  2. اخوان کاظمی، بهرام، 1373، مروری بر روابط ایران و عربستان در دهة اخیر، قم: تبلیغات اسلامی.
  3. اسدی، بیژن، 1371، علائق و استراتژی ابرقدرت‏ها در خلیج فارس، 1357- 1368، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
  4. آشتی، نصرت‏الله، 1391، ساختار حکومت عربستان سعودی، انتشارات وزارت امور خارجه، دفتر مطالعات سیاسی و بین‏المللی.
  5. آقایی، سید داوود و احمدیان، حسن، 1389، روابط جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی، چالش‏های بنیادین و امکانات پیش رو، فصل‏نامة سیاست، دورة 40، شمارة 3، صص 1-19.
  6. جعفری ولدانی، اصغر، 1388، جایگاه خلیج‏فارس در روابط ایران و کویت، دو فصل‏نامة پژوهش سیاست، صص 47-74.
  7. حافظ‏نیا، محمدرضا و رومینا، ابراهیم، 1384، تحول روابط ایران و عربستان و تأثیر آن بر ژئوپلیتیک خلیج فارس، فصل‏نامة تحقیقات جغرافیایی، دورة بیستم، شمارة دوم، صص 66-82.
  8. حافظ‏نیا، محمدرضا، 1385، اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک، مشهد: انتشارات پاپلی.
  9. حسین‏پور پویان، حسین، 1391، تبیین ژئوپلیتیک روابط قدرت در منطقة شبه‏قارة هند پس از وقایع 11 سپتامبر 2001، فصل‏نامة ژئوپلیتیک، سال هشتم، شمارة سوم، صص 1-34.
  10. حسین‏پور پویان، حسین، 1392، تبیین مؤلفه‏های جغرافیایی و ژئوپلیتیکی روابط در مناطق ژئوپلیتیکی، فصل‏نامة ژئوپلیتیک، سال نهم، شمارة دوم، صص 113- 135.
  11. حمایتیان، احسان و‏ تقوایی‏پور، قاسم، 1392، مطالعة تطبیقی سیاست خارجی ایران و عربستان در قبال تحولات بیداری اسلامی (مطالعة موردی سوریه و بحرین)، همایش بین‏المللی محیط زیست و ژئوپلیتیک خلیج فارس، صص 54-85.
  12. دوست‏محمدی، احمد و رجبی، محمد، 1397، عربستان سعودی و تهدید امنیتی جمهوری اسلامی ایران، فصل‏نامة سیاست، شمارة 4، صص 945-960.
  13. دوئرتی، جیمز و فالتزگراف،رابرت(1383). نظریه های متعارض در روابط بین الملل. ترجمه: وحید بزرگی و علیرضا طیب، تهران: قومس
  14. رشید، مضاوی، 1393، عربستان سعودی و جریان‏های اسلامی جدید، ترجمة رضا نجف‏زاده، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  15. رضایی، محسن، 1384، ایران منطقه‏ای، تهران: انتشارات پاپلی.
  16. روشندل، جلیل، 1385، «امنیت ملی و نظام بین‌المللی»، تهران‌: نشر سمت‌.
  17. زارع، رحمان، 1395، بررسی زمینههای واگرایی ایران و عربستان سعودی با تأکید بر تحولات اخیر خاورمیانه، پایان‏نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه مازندران.
  18. زارعی، بهادر، 1397، مطالعات منطقه‏ای خلیج فارس، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  19. زین‏الدین، یوسف، 1386، منافع ملی ایران و ژئوپلیتیک نوین شیعه، فصل‏نامة شیعه‏شناسی، سال پنجم، شمارة نهم، صص 33-49.
  20. ساعی، احمد و علیخانی، مهدی، 1392، بررسی چرخة تعارض در روابط ایران و عربستان سعودی با تأکید بر دورة 1384-1392، فصل‏نامة تخصصی علوم سیاسی، سال نهم، شمارة 22، صص 103-129.
  21. سلیمی، حسین، 1388، آسیای جنوب غربی به‏عنوان یک منطقه؟ تحلیل اطلاق منطقة آسیای جنوب غربی آسیا، فصل‏نامة ژئوپلیتیک، سال پنجم، شمارة دوم، صص 116-137.
  22. عزتی، عزت‏الله، 1380، ژئوپلیتیک در قرن بیست و یکم، تهران: انتشارات سمت.
  23. فخری، محمد، 1372، عربستان، تهران: مؤسسة مطالعات و پژوهش‏های بازرگانی.
  24. فولر، گراهام، 1386،‏ امریکا،‏ اسلام، و خاورمیانه، ترجمة کاوه شجاعی، نشر شهروند، شمارة 37.
  25. قاسمی، حاکم و نظری، زهرا، 1390، تحولات ژئوپلیتیک در حوزة دریای خزر و تغییر نقش قدرت‏های بزرگ در این منطقه، فصل‏نامة ژئوپلیتیک، سال هفتم، شمارة سوم، صص 136-173.
  26. قاسمی، فرهاد (1388)، «نظریه های روابط بین الملل»، تهران: نشر میزان.
  27. قربانی‏نژاد، ریباز، 1392، الگویابی سرچشمه‏های تنش در روابط کشورها: مورد مطالعه: جنوب غرب آسیا، رسالة دکتری، دانشگاه تربیت مدرس.
  28. کریمی‏پور، یدالله، 1380، مقدمهای بر ایران و همسایگان (منابع تنش و تهدید)، تهران: جهاد دانشگاهی واحد خوارزمی.
  29. لطفی‏زاده قره‏چایی، محمود، 1395، بررسی زمینه‏ها و علل تعارض منافع ایران و عربستان سعودی پس از وقوع انقلابات عربی سال 2011، پایان‏نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز.
  30. لیتل، ریچارد، 1989، تحول در نظریه‏های موازنة قوا، ترجمة غلام‏علی چگینی‏زاده، تهران: مؤسسة فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‏المللی ابرار معاصر تهران.
  31. مجتهدزاده، پیروز، 1381، جغرافیای سیاسی و سیاست جغرافیایی، تهران: انتشارات سمت.
  32. مجتهدزاده، پیروز، 1395، سخنرانی نظم امنیتی در منطقة خلیج فارس، همایش عسلویه، امنیت.
  33. محرابی، علیرضا و اقتدارنژاد، محمد، 1393، مدل تبیینی ژئوپلیتیک پاکستان در حوزة رقابت و همکاری با جمهوری اسلامی ایران، فصل‏نامة مطالعات شبه‏قاره، سال ششم، شمارة بیستم، صص 199-223.
  34. مسجدجامعی، محمد، 1369، تحول و ثبات در خلیج فارس، قم: انتشارات حمید.
  35. میرحیدر، دره و حسین، 1385، مقایسة جغرافیای سیاسی و روابط بین‏الملل از نظر روش‏شناسی و مفاهیم، فصل‏نامة ژئوپلیتیک، سال دوم، شمارة اول، صص 1-41.
  36. Affairs Publications, Office of Political and International Studies.
  37. Aghaei, Seyed Davood and Ahmadian, Hassan, 2009, Relations between the Islamic Republic of Iran and Saudi Arabia, Fundamental Challenges and Opportunities Ahead, Politics Quarterly, Vol. 40, No. 3, pp. 1-19.
  38. Agnew, Jhon, 2013. , Geopolitics: Re-visioning World Politics. , second ed. .London. : Routledge.
  39. Ahmad Pur, Z. and Gholizdeh, A., 2009, explained the factors in locating the capital in Iran, Journal of Geopolitics, No. 9. pp. 5-34.
  40. Akhavan Kazemi, B., 1994, An Overview of relations between Iran and Saudi Arabia in the last
  41. Asadi, Bijan, 1992, Interests and Strategies of Superpowers in the Persian Gulf, 1978-1988,
  42. Ashti, Nusratullah, 2011, Structure of the Government of Saudi Arabia, Ministry of Foreign
  43. Bahgat, Gawdat , 2003, American Oil Diplomacy in the Persian Gulf and the Caspian Sea, Uuniversity of Florida Press .
  44. Behrman, Harry Webne, 1998, The Practice of Facilitation: Managing Group process and Solving Problems. , Quorum Books. , Greenwood Publishing.
  45. Braden, Kthleen. E. and & Shelley, Fred, M. , 2000, Engaging Geopolitics”, England: person Education Limited..
  46. Cantori, Louis & Spiegel, Steven, 1970, The International Politics of Regions: A comparative approach. New Jersey, Prentice-Hall.
  47. Clapsa, kK., 2016. , Man, The State, and War. , New York: Columbia University Press.
  48. Cohen, Saul Bernard, 2009, Evaluating Systemic Geopolitics – A Twenty-First Century View , Publisher: Routledge
  49. Collins, J. M. , 1998, Military Geography for professionals and the public, , First published. London and New York: Routledge.
  50. Cordesman, Anthony , 2015, “American, Saudi Arabia and the Strategic Importance of Yemen”, Washington DC: Center for Strategic and International Studies..
  51. Cordesman, Anthony H. , 2009, “The Iraq War: Progress in the Fighting and Security”, CSIS, February 18.
  52. Coser, Lewis A.,1956, The funetions of Social Conflict. , New York: The free press.
  53. Dalby, Simon , 1998, “The Geopolitics Reader,” edited by O Tuatail, Dalby by: Routledge.
  54. decade" Qom, Islamic propaganda.
  55. Deutsch, Karl W. & and et. Aal. , 1957, Political Community and the North Atlantic Area.
  56. Deutsch, Karl W., 1988, The Analysis of International Relationals. Newjersey: Prentice Hhall,
  57. Dodds, Klaus. , 2000, “Geopolitical in a Changing World,” England: Pearson Education Limited. Englewood Cliffs.
  58. Dohteroy, James and Faltzgraf, Robert (2004). Conflicting theories in international relations. Translation: Vahid Bozorgi and Alireza Tayeb, Tehran: Qoms
  59. Dost Mohammadi, Ahmad and Rajabi, Mohammad, 2017, Saudi Arabia and the Security of the Islamic Republic of Iran, Journal of Politics, Issue 4, pp. 945-960.
  60. Ezzati, Ezzatollah, 2001, Geopolitics in the 21st Century, Publication of the Samt.
  61. Fakhri, Mohammad, 1994, Saudi Arabia, Tehran: Institute of Business Studies and Research.
  62. Feierstein, G. ,2017, S.-Gulf Relations in the Age of Trump The End of the Trust Deficit?, Middle East Inistitute.Publishers.
  63. Fuller, Graham, 2007, America, Islam and the Middle East, translated by Kaveh Shojaee, Shahrvand Publication, No. 37.
  64. Garfinkle, A., 2015, The Geopolitical Frame in the Contemporary Middle East, Published for the Foreign Policy Research Institute by Elsevier Ltd, July 14, P. 533.
  65. Ghasemi, Farhad 2009, "Theories of International Relations", Tehran: Mizan Publishing.
  66. Ghassemi, Hakim and Nazari, Zahra, 2011, Geopolitical Developments in the Caspian Sea Region and the Change in the Role of the Great Powers in the Area, Journal of geopolitics, Seventh, No. 3, Autumn, pp136-173.
  67. Ghorbaninejad, Rebaz, 2013, Patterns of Tensions in Country Relations: Case Study: Southwest Asia, Ph.D Thesis, Tarbiat Modarres University.
  68. Gurr,Robert, 2009, Peace and Conflict, Wilkenfeld :Paradigm Publishers.
  69. Hafeznia, Mohammad Reza and Romina, Ebrahim, 2005, The evolution of Iran-Saudi Arabia relations and its impact on the geopolitics of the Persian Gulf, Quarterly Journal of Geographical Research, Vol. 20, No. 2, pp. 66-82.
  70. Hafeznia, MR., 2005, Principles and geopolitical implications, Papal Mashhad Publications.
  71. Hematian, Ehsan and Golbanipour, Qasem, 2012, A Comparative Study of Iran-Saudi Arabian Foreign Policy on the Developments of Islamic Awakening (Case Study of Syria and Bahrain), International Conference on the Environment and Geopolitics of the Persian Gulf. pp. 54-85.
  72. Hossein pour Poyan, H., 2012, Explaining the geographical and geopolitical factors in geopolitical relations, Journal of geopolitics, the ninth year, the second number, pp. 113-135.
  73. Hosseinpour Pooyan, Hossein, 2011, Explaining the Geopolitics of Power Relations in the Sub-Continent Region of India after the Events of September 11, 2001, Journal of Geopolitics, Eighth,
  74. Jafari Valdani, Asghar, 2009, The position of the Persian Gulf in Iran-Kuwait relations. Policy Research Journal, 47-74.
  75. Karimipour, Yadollah, 2001, Introduction to Iran and its Neighbors (Sources of Tension and Threat), Tehran: Kharazmi University Jihad.
  76. Lee, Robert D D., 2010, Religion and Politics in the Middle East. , Westriew Press.
  77. Levkov, sS. ,&and Makarenko , A., 2017. , Geopolitical Relations in post ussr Europe as a subject of Mathematical modeling and control, London, UK.
  78. Lewis, Jessica , 2013, “Further Indications of al-Qaeda’s Advance in Iraq”, Washington: Institute for the Study of War, November 15.
  79. Lipest, Seymour Martin, 1991., Political Man: The Social Bases of Politics. Publisher: The Johns Hopkins University Press. 608 pages
  80. Little, Richard, 1989, Evolution in theories of balance of power, translated by Gholam-Ali Cheginizadeh, Tehran: Abrar International Institute for Contemporary Studies and Research, Tehran.
  81. Lotfizadeh Gharachaei, Mahmoud, 2016, Study of the contexts and causes of conflict of interests between Iran and Saudi Arabia after the Arab revolutions in 2011, Master Thesis, University of Tabriz.
  82. Masjedjamei, Mohammad, 1991, Transformation and Stability in the Persian Gulf, Qom: Hamid Publications.
  83. Mehrabi, Alireza and Eghtedarnejad, Mohammad, 2014, Pakistan Geopolitical Explanatory Model in the Field of Competition and Cooperation with the Islamic Republic of Iran, Quarterly Journal of Subcontinental Studies, Vol. 6, No. 20, pp. 199-223.
  84. Mir Haidar, Darreh and Hossein, 2006, Comparison of political geography and international relations in terms of methodology and concepts, Geopolitical Quarterly, second year, first issue, pp. 1-41.
  85. Mojtahed Zadeh, Pirouz, 2002, Geography of politics and geography, Tehran: Samt publications.
  86. Mojtahedzadeh, Pirous, 2015, Presentations of the Security Order in the Persian Gulf, Asalouyeh Conference, Security.
  87. Nieburg, H. L., 1996, Political Violence. The Behavioural Process. , Medford, OR, U.S.A Publisher: St. Martins Press..
  88. Pismennaye, Elena, ; karabulatova, Irina, ; Ryazantsev, Sergey and Manishan, Roman, 2015. , Impact of Climate Change on Migration from Vietnam to Russia as a Factor of Transformation of Geopolitical Relations, Mediterranean Journal of Social Sciences, MCSER Publishing, Rome-Italy.
  89. Rabinovich, I. 2015. Israel and the Changing Middle East. Brookings Institution.
  90. Rashid, Mazaway, 2013, Saudi Arabia and New Islamic Currents, Translation by Reza Najafzadeh,
  91. Rezaei, Mohsen, 2004, Regional Iran, Tehran: Papli Publications.
  92. Rosamond, Ben , 2000, Theories of European Integration. , London: Macmillan Press LTD.
  93. Roshandel, Jalil ,2006, "National Security and the International System", Tehran: Samt publishing.
  94. Saee, Ahmad and Alikhani, Mehdi, 2012, A Study of the Conflict Cycle in Relations between Iran and Saudi Arabia with Emphasis on the Period 1392-1384, Quarterly Journal of Political Science, Year 9, No. 22. pp. 103-129.
  95. Salimi, Hussein, 2009, Southwest Asia as a region? Analysis of the Application of the Southwest Asian Region, Geopolitical Quarterly, Year 5, Issue 2, pp. 116-137.
  96. Sharma, A., 2017, The Qatar Cricsis: Politics of Coercion. , Centre for Air Power Studies.
  97. Taylor, P. J., and& Flint, C., 2000, ”Political Geography:World - economy, Nation - states and Locality”, (fourth editioned.), London: Pearson Education.
  98. Tehran: Research Center for Culture, Arts and Communication, Ministry of Culture and Islamic Guidance.
  99. Tehran: Shahid Beheshti University.
  100. Teitelbaum, J. 2016, Domestic and Regional Implications of Escalated Saudi-Iran Conflict, BESA Center Perspectives.
  101. Third Issue, pp. 1-34.
  102. Vassiliev, Alexei, 1998, "The History of Saudi Arabia"., London: Sagi Books..
  103. Wright, Robin, 2000, "The last great revolution: "Turmoil and Transformation in Iran & quot";, Knopf, New York.
  104. Zare, Rahman, 2016, Study of the divergence of Iran and Saudi Arabia with emphasis on recent developments in the Middle East, Master Thesis, University of Mazandaran.
  105. Zarei, Bahador, 2017, Persian Gulf Regional Studies, Tehran: Tehran University Press.
  106. Zinedine, Yosef, 2007, Iran's national interests and Shi'i new geopolitics, Journal of Shia Studies, No. 9, pp. 33-49.