ارزیابی توان اکولوژیک کاربری توسعه‎ی شهری با مدل تصمیم‎گیری چندمعیاری MCDM وGIS (مطالعه‎ی موردی: شهرستان ساری، استان مازندران)

نویسندگان

1 استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه گلستان، گرگان

2 دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه‎ریزی شهری دانشگاه اصفهان

چکیده

هر سرزمین متشکّل از عوامل و عناصر متعدّدی واقع در سطح و یا نزدیک سطح زمین است که به‎صورت انفرادی و یا ترکیبی، در مناطق مختلف با یکدیگر متفاوت هستند. عوامل و عناصر شکل‎دهنده‎ی نواحی مختلف را منابع طبیعی و یا اکولوژیکی می‎نامند که شامل منابع فیزیکی و زیستی است و به‎صورت منفرد و یا ترکیبی مورد بهره‎برداری انسان قرار می‎گیرند. استفاده از سرزمین، بدون در نظر گرفتن تفاوت‎های اکولوژیک و پتانسیل‎های محیطی، باعث پیامدهای ناگوار و تخریب محیط زیست می‎شود که درنهایت، منابع طبیعی را در معرض تهدید قرار داده و محیط را از توسعه‎ی پایدار دور می‎کند. استان مازندران با تنوّع اکوسیستم‎های مناسب و مساعد برای زیست انسانی و تنوّع جاذبه‎های طبیعی و چشم‎اندازها و مناظر با ارزش زیست‎محیطی، از مهم‎ترین نقاط جمعیّت‎پذیر کشور است؛ از این‎رو، رشد شهرها و سکونتگاه‎های روستایی و در پی آن سایر زیرساخت‎ها و تأسیسات انسانی مورد نیاز، ناگزیر از ارزیابی توان اکولوژیک کاربری مناسب و اختصاص پهنه‎هایی از استان برای این نوع کاربری شده است. پژوهش حاضر با هدف تعیین کاربری مناسب توسعه‎ی شهری، بر اساس شاخص‎های مدل ارزیابی توان اکولوژیک توسعه‎ی شهری، روستایی و صنعتی ایران و با استفاده از روش تصمیم‎گیری چندمعیاری (MCDM) بر پایه‎ی سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) در شهرستان ساری، استان مازندران گردآوری شده است. نتایج حاکی از آن است که از مجموعِ مساحتِ شهرستانِ ساری که در 1965 واحد اکولوژیک شناسایی شده است، 23/32713 هکتار به کاربری مناسب، 465/47668 هکتار به کاربری متوسّط و 399/275438 هکتار به کاربری نامناسب توسعه‎ی شهری اختصاص دارد. در حال حاضر، پراکنش فضایی مراکز جمعیّتی شهرستان بیشتر در کاربری مناسب و متوسّط قرار دارد که از مهم‎ترین دلایل آن می‎توان به شیب کم، بافت خوب خاک، شرایط زهکشی مناسب و شرایط اقلیمی مساعد اشاره کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Assessment of Ecological Capability of Urban Development by Using Multi-criteria Decision Making Model (MCDM) and GIS (Case Study: Sari City, Mazandaran Province)

نویسندگان [English]

  • J. Mirkatouli 1
  • M. R. Kanani 2
1
2
چکیده [English]

Extended Abstract

Introduction
The characteristics of our age include urbanite population, increase of population of cities followed by development of small and large cities. Each land is constituted of various factors and elements located in the surface or near to the surface of the land which are different from each other in different regions individually or collectively. These factors and elements which form different regions are called natural or ecological resources which consist of physical and biological resources and are utilized by man individually or collectively. Considering the increasing development of cities, more problems appear in daily life of man in the form of serious issues. On the other hand, development of cities which is one of the necessary aspects for continuation of life and activities of human may not be limited, rather it should be arranged proportional to present and future needs of man .so that any damage to environment is prevented. Use of land without talking into consideration ecological differences and environmental potentials will cause unpleasant consequences and destruction of environment which will ultimately threat natural resources and prevents from sustainable development of environment. Therefore, land planning based on preparation and assessment of ecologic power has recently been considered by many countries as the most tool and factor in fulfillment of sustainable development.

Methodology
In the near past, land units were studied and assessed on a descriptive and qualitative basis, while today, land preparation planners need quantitative assessment to meet economic needs. In such conditions, qualitative estimation cannot be effective. On the other hand, by considering the fact that several factors, for example, contribute in establishment of a city in a geographical plain, use of different qualitative indexes becomes more necessary. But in such conditions, considering the mental limitation that everyone suffers from it, inputting several indexes or measures in the assessment causes deviation of the assessment from a simple analytic status that can be afforded by mind and a powerful scientific analytic tool will therefore be needed. Therefore, researchers' attention has been drawn toward multi-index decision making models for complicated decisions. Multi-index decision making is the selection of superior option by considering several criteria where more than one measurement index contribute in the selection of superior option. But considering the fact that it is assumed in these techniques that the area under study has a spatial compatibility, these techniques lack any spatial dimension. This premise seems unreal in most conditions resulting from decision making since assessment index changes throughout the space. Therefore, a framework for the analysis of GIS-based multi-index decision is needed so that GIS capabilities may be used in obtaining, storing, recovery processing and analysis of data on an integrated basis along with technical capabilities of multi-index decision making models.

Results and Discussion
The present research has been compiled with the goal of determination of a suitable urban development landuse based on the standards of ecological capability assessment model of urban, rural and industrial development of Iran and by using MCDM method based and Geographical Information System in Sari City, Mazandaran Province (GIS). The results indicate that from the total area of Sari which has been. Identified in 1995 ecological units, 32713.23 hectares have been allocated to suitable landuse, 47668.465 hectares to moderate landuse and 275438.399 hectares to inappropriate landuse of urban development.

کلیدواژه‌ها [English]

  • assessment
  • Ecological Capability
  • Geographic Information System
  • Mazandaran.
  • multi-criteria decision making model