برنامه‌ریزی مسکن گروه‌های کم‌درآمد شهری با تأکید بر توانمندی مالی و خط فقر مسکن (جمعیت شهری استان کردستان)

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشکدة جغرافیا، دانشگاه تهران

2 استادیار دانشکدة جغرافیا، دانشگاه تهران

3 دکتری برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تهران

چکیده

فارغ از طبقة اجتماعی و شرایط اقتصادی افراد، مسکن همواره یکی از حیاتی‌ترین نیازها و اولویت‌های اساسی خانوار است. عمده‌ترین عواملی که سبب تبدیل تأمین مسکن به بحران، به­خصوص برای گروه‌های کم‌درآمد شده­اند، عبارت‌اند از: رشد سریع جمعیت، افزایش شدید نرخ شهرنشینی، کاهش بعد خانوار، افزایش نرخ سودآوری بازار زمین و مسکن، کاهش تقاضای مؤثر مسکن، کاهش نرخ دسترسی و توانمندی مالی اقشار ضعیف، سوداگری شدید بازار زمین و مسکن به ضرر گروه‌های کم‌درآمد، کاهش عرضة زمین و مسکن، کم‌توجهی بخش خصوصی و درنهایت، سیاست‌های ناموفق دولتی. با وجود تجارب گوناگون برای رفع مشکل بی‌مسکنی و بدمسکنی اقشار کم‌درآمد، حل ریشه‌ای این مسئله، نیازمند بررسی عوامل ساختاری آن است. در این تحقیق، شرایط و شاخص‌های مسکن گروه‌های مختلف درآمدی نقاط شهری استان کردستان، به‌صورت تفصیلی تحلیل می­شود. این پژوهش به روش کتابخانه‌ای انجام شد. اطلاعات و آمار مورد نیاز آن، از پایگاه تفصیلی طرح هزینه و درآمد خانوارهای مرکز آمار ایران تهیه و استخراج و محاسبات لازم روی آن‌ها انجام شد. سپس با استفاده از نرم‌افزار EVIEWS خط فقر مسکن تعیین شد. نتایج نشان می‌دهد میزان توانمندی مالی تأمین مسکن در دهک‌ها با درآمد پایین، بسیار کمتر از دهک‌های بالاست و خط فقر مطلق مسکن در سال 1390، 50 مترمربع است که براساس آن 7/13 درصد کل خانوارهای شهری (271,238 خانوار) با 37,160 خانوار یا 124,856 نفر (بعد خانوار 63/3 نفر) در نقاط شهری استان زیر خط فقر مسکن قرار دارند و شش دهک پایین جامعه، توانمندی‌های لازم برای تأمین مسکن را ندارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Housing Planning for Urban Low-Income Groups with an Emphasis on Their Financial Capabilities and Housing Line of Poverty in Urban Population of Kurdistan Province

نویسندگان [English]

  • Keramatollah Ziari 1
  • Ahmad Pourahmad 1
  • Hosein Hataminezhad 2
  • Akbar Mohammadi 3
1 Professor of Geography, Faculty of Geography, University of Tehran, Tehran, Iran
2 Assistant Professor of Geography, Faculty of Geography, University of Tehran, Tehran, Iran
3 PhD of Urban Planning, Faculty of Geography, University of Tehran, Iran
چکیده [English]

Introduction
Housing is one of the elements of the permanent development. Unlike everyday used goods, housing would become a kind of investment since it gets value continually. Other than its economical value, it increases in value and demand due to its social, cultural, physical, psychological, and health aspects (spiritually and physically). Low-income groups of different societies, generally, are not able to provide appropriate house because of economical (financial) problems and intense increase in the price of housing. Also, the ability of such groups to save money and making use of government facilities is limited. Such a condition in a defective cycle will, always, bring about a gap among offer and demand, effective demand, and potential housing demand amongst these weak groups. Kurdistan Province is considered as one of the critical regions of Iran according to the norms of housing inventory and housing investment. The rate of house-ownership is too low in its first five decades. All the above mentioned reasons have caused housing a serious question so that homelessness and home-badness is slipping towards higher Deciles.
 
Methodology
The study is a fundamental-applied research and has adopted a qualitative and quantitative method for analysis of its data. The required information and statistics for analysis and investigations such as society’s income Deciles, the area of a home to Decile, owners/tenants per cent, financial capabilities, and absolute-relative line of poverty are collected from the authentic source of Iran Census Center.
Quantitative analyses are performed through indirect method functions and Stone-Garry Function. At last, to estimate and calculate the absolute line of poverty EVIEWS software, and for the relative line of poverty SPSS and Excel software were used.
 
Results and Discussion
Investigation about the index of the area owned by urban families in the province demonstrates that in the studied period, we have witnessed a drastic decrease. This decrease in the lower deciles of the society is equal to 38% of the beginning of the period and 28% in the highest Decile.
Ownership rate has indicated a general decrease, too. The average rate of 82.63% in 1996 has lessened to 61.4% in 2006. The percentage of tenants’ population in all Deciles has grown and, on the average, it moved from 13.68% in 1996 to 26.83% in 2006.
The proportion of tenants in high-income is 5 times more than low-income at the beginning of the period. However, at the end of the period, the proportion was 4.6 times.
Employment rate has been accelerated partially so that in the first Decile it reached from 21.05% in 1996 to 50% and totally it has grown to 78.5% from 74.74%.
The proportion of food cost to total costs among non-owner families is more than 32%. The cost of housing has formed the major portion of the cost of such families.
To investigate financial capability of different Deciles regarding house provision, indirect function has been applied. It suggests a large amount of difference among different income Deciles according to the function results so that the first six Deciles, literally, cannot afford house provision, at least 60 m2. However, the tenth Decile has an unusual ability. At the end, the researcher has tried to identify absolute line of poverty through Stone-Garry Function Method and EVIEWS software and relative line of poverty- the basis was half and 2.3 of median rate which is 75 m2. It is based on 2011 plan of urban families’ cost and income. Accordingly, the absolute line of poverty of housing is 50 m2 and the relative line of poverty with half of median rate is 37.5 m2, and with 2.3 of median rate is 50 m2. Therefore, 13.7% of urban families are living under absolute line of poverty, 6.5% are under relative line of poverty (half of the median rate), and 17% are under relative line of poverty (2.3 of the median rate).
 
Conclusion
The results of the study suggest that there are numerous principal problems in the realms of housing economy and market. Furthermore, one can witness the impacts of several factors in housing sector such as major economic condition, inflation rate, the growth in the price of land, the growth in the price of construction material, growth in the gap between effective demand and potential demand, the low amount of government bestowed facilities for either purchasing or building house, and applying rigid rules and regulations regarding house construction.
All the above-mentioned factors have caused a harsh situation for low-income groups of people to obtain appropriate house. In addition, as time passes, it has been becoming worse. Hence, during the period of the study, the inability of people with suitable house has slipped to the middle Deciles of the society which was only 3.
Based on what has been discussed, applying some proper strategies, policies, and decisions seems necessary in order to provide the required (economical, legal, cultural, and urban civilization) factors for low-income groups. Some steps like reforming urban civilization rules and regulations, facilitating construction license, increase in the facilities related to purchasing/building house, collecting suitable rules and regulations is concerned to gradual house construction, adoption of applied steps to decrease brokerage in land and housing market, and to decrease the taxes related to housing sector.

کلیدواژه‌ها [English]

  • financial capabilities
  • housing line of poverty
  • income deciles
  • low-income groups housing
  • Stone-Garry function
رفیعی، مینو، 1382، سرمایه‌گذاری در مناطق مختلف شهری، فصلنامة اقتصاد مسکن، شماره 34، پاییز، معاونت مسکن و برنامه‌ریزی مسکن وزارت مسکن و شهرسازی، صص 18- 27.
سازمان ملی زمین و مسکن، 1374، مجموعه­مقالات دومین سمینار سیاست‌های توسعۀ مسکن در ایران، تهران.
امینی، جدید، شهلا و زهرا اهری، 1375، تجارب کشورهای مختلف در تأمین مسکن، چاپ اول، وزارت مسکن و شهرسازی، سازمان ملی زمین و مسکن، تهران.
مرکز آمار ایران، 1375- 1390، طرح هزینه و درآمد خانوارهای استان کردستان (جزئیات تفصیلی: پرسشنامه‌های طرح هزینه و درآمد خانوارها)، تهران. پورمحمدی، محمدرضا، 1385، برنامه‌ریزی مسکن، چاپ سوم، انتشارات سمت، تهران.
وثوقی، فاطمه، 1379، مسکن در خراسان، انتشارات پاز، مشهد.
راپوپورت، آمورس، 1388، انسان‌شناسی مسکن، ترجمۀ خسرو افضلیان، چاپ اول، انتشارات آستان قدس رضوی، مشهد.
حبیبی، سیدمحسن و زهرا اهری، 1370، مسکن حداقل، چاپ دوم، انتشارات مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن وزارت مسکن و شهرسازی، تهران.
ملکی، سعید و حجت شیخی، 1388، بررسی نقش شاخص‌های اجتماعی مسکن در سطح استان‌های کشور با استفاده از روش شاخص ترکیبی توسعۀ انسانی، مجلۀ مسکن و محیط روستایی، شمارۀ 127، صص 94- 107.
مخبر، عباس، 1363، ابعاد اجتماعی مسکن، ترجمۀ مدارک اقتصادی- اجتماعی، چاپ اول، انتشارات سازمان برنامه و بودجه، تهران.
میره، محمد، 1388، سیاست‌ها و الگوهای برنامه‌ریزی مسکن گروه‌های کم‌درآمد شهری (نمونۀ موردی: شهر قم)، رسالۀ دکتری برنامه‌ریزی شهری، گروه جغرافیای انسانی، دانشکدۀ جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران.
اهری، زهرا، 1373، تجربة مسکن اجتماعی در کشورهای دیگر، جنبة قابل­بررسی در شرایط ایرانی، مجموعه­مقالات اولین سمینار سیاست‌های توسعۀ مسکن در ایران، وزارت مسکن و شهرسازی، سازمان ملی زمین و مسکن.
دژکام، ژاله، 1373، دولت و مسئلۀ مسکن، اولین سمینار سیاست‌های توسعۀ مسکن در ایران، وزارت مسکن و شهرسازی، سازمان ملی زمین و مسکن.
ابوالفتحی قمی، ابوالفضل، 1371، درآمدی بر شاخص‌های نابرابری درآمد و فقر، انتشارات مرکز آمار ایران، تهران.
کرمی، افشین، 1376، بررسی بازار مسکن در ایران با تأکید بر سیاست‌های دولتی، چاپ اول، مؤسسۀ تحقیقاتی تدبیر اقتصاد، تهران.
سازمان ملی زمین و مسکن، وزارت مسکن و شهرسازی، 1375، مجموعه­مقالات سومین سمینار سیاست‌های توسعۀ مسکن در ایران، جلد اول و دوم، تهران.
زیاری، کرامت­الله، حافظ محمدنژاد، فریاد پرهیز و محمد آقاجانی، 1389، بررسی وضعیت مسکن گروه‌های درآمدی و برآورد مسکن گروه‌های کم‌درآمد در استان هرمزگان، فصلنامة تحقیقات جغرافیایی، شمارة 98، صص 29- 56.
سازمان ملی زمین و مسکن، 1373، مجموعه­مقالات اولین سمینار سیاست‌های توسعة مسکن در ایران، دانشگاه تهران، تهران.
خدایی، زهرا، محمد میره، 1390، مروری بر تجارت جهانی در زمینة تأمین مسکن گروه‌های کم‌درآمد شهری، اولین کنفرانس اقتصاد شهری، دانشگاه فردوسی، مشهد.
زیاری، کرامت­الله، محمدنژاد، حافظ و فریاد پرهیز، 1388، مبانی و تکنیک‌های برنامه‌ریزی شهری، چاپ اول، انتشارات دانشگاه بین‌المللی چابهار، چابهار.
حیدری چیانه، رحیم و خدیجه رضاطبع ازگمی، 1389، نقش استراتژی توسعة شهری (CDS) در سیاست‌های تأمین مسکن گروه‌های کم‌درآمد شهری، مجلة پژوهش‌های جغرافیایی انسانی، شمارة 73، صص 59- 82.
اطهاری، کمال، 1382، برنامه­گریزی و کاستی‌های برنامه‌ریزی در مسکن کم‌درآمدها، فصلنامۀ اقتصاد مسکن، شمارۀ 34، صص 28- 46.
سازمان زمین و مسکن، 1386، پایگاه آماری سازمان ملی زمین و مسکن، ادارۀ کل مسکن و شهرسازی استان کردستان.
شکرگزار، اصغر، 1385، توسعة مسکن شهری در ایران، انتشارات حق‌شناس، رشت.
Shokrgozar, A., 2006, Iran Urban Housing Development, Haghshenas Publications, Rasht. (In Persian)
Rafie, M., 2003, Investment in Different Urban Areas, Housing Economy Quarterly, NO. 34,  PP. 18-27. (In Persian)
Land and Housing Organization, 2007, Statistics Database of Land and Housing Organization, Kurdistan Housing and Urban Planning Organization.
Vossoughi, F., 2000, Housing in Khorassan, Paz Publications, Mashhad. (In Persian)
Habibi, S. M. and Ahari, Z., 1991, Minimus Settlement, Building and Housing Reserarch Center, Mininstry of Housing Urban Civilization, 2nd Edition, Tehran. (In Persian)
Rappoport, A., 2009, The Anthropology of Housing, Translated by: Afzalian, K., Astan-e-Qods Razavi Publication, 1st Edition, Masshad.
Maleki, S., Sheikhi, H., 2009, The Contribution of Housing Social Indices in Iranian Provinces by Using Human Development Mixed Index, Housing and Rural Development Quarterly, No. 127, PP. 94-107. (In Persian)
Mokhber, A., 1984, Social Aspects of Housing, Economic Translation of Documents, 1st Edition, Social Publications Plan and Budget Organization, Tehran. (In Persian)
Pourmohammadi, M. R., 2006, The Planning of Housing, Samt, Tehran. (In Persian)
Mireh, M., 2009, Policies and Patterns of Housing Planning for Urban Low-Income Groups (Case Study: Qom), Civil Planning Dissertation, Department of Human Geography, Faculty of Geography, University of Tehran. (In Persian)
Ahari, Z., 1994, The Experience of Social Housing in Other Countries, An Aspect to be Considered in Iran, First Seminar of House-Developments Policies in Iran: Proceedings of Ministry of House and Urban Development, Iraninan Organization of Land and Housing. (In Persian)
Karami, A., 1997, A Look at Housing in Iran under Government Policies, Research Institute of Economy Manangement, 1st Edition, Tehran. (In Persian)
Dezhkam, Z., 1994, The Government and the Question of Housing, First Seminar and Policies of Housing in Iran, Ministry of Hosing and Urban Development, Iraninan Organization of Land and Housing. (In Persian)
Abolfathi Qomi, A., 1992, An Introduction to Income and Poverty Inequalities Indices, of Iran Publication, Tehran. (In Persian)
Central Statistics of Iran, 1996-2011, Cost and Income Plan of Kurdistan Families, (Detailed Explanations, Questionnaires of Cost and Income Plan of Families), Tehran. (In Persian)
Amini, J., et al., 1996, Providing Housing in Different Countries, Ministry of Housing and Urban Development, Iraninan Organization of Land and Housing, 1st Edition, Tehran. (In Persian)
Iraninan Organization of Land and Housing Ministry of Housing and Urban Development, 1994, A Collection of Articles of the First Seminar of Housing Development Policies in Iran, October, University of Tehran, Tehran. (In Persian)
Iraninan Organization of Land and Housing Ministry of Housing and Urban Development, 1995, A Collection of Articles of the Second Seminar of Housing Development Policies in Iran, October, Tehran. (In Persian)
Iraninan Organization of Land and Housing Ministry of Housing and Urban Development, 1996, A Collection of Articles of the Third Seminar of Housing Development Policies in Iran, October, First and Second Volumes. (In Persian)
Athari, K., 2003, Misplanning and Planning Deficiencies of Low-Income Groups, Housing Economy Quarterly, No. 34, PP. 28-46. (In Persian)
Ziari, K., Mohammadnejad, H. and Aghajani, M., 2010, A Look at Low-Income Groups Housing and Estimation Housing of Low-Income Groups Hormozgan, Geographical Research Quarterly, No. 98, PP. 29-56. (In Persian)
Khodaei, Z. and Mireh, M., 2011, Global Trading in Terms of Urban Low-Incomes Housing Provision, 1st Seminar on Civil Economy, University of Ferdowsi, Mashhad. (In Persian)
Heidari, P. and Rezatab’, K., 2010, The Contribution of Civil Development Strategy (CDS) in the Policies of Low-Income Groups Housing Provision, The Journal of Human Geography Research, No. 73, PP. 59-82. (In Persian)
Meshkini, A. and Rouhi, K., 2006, Problems and Challenges of Semi-Inexpensive and Low-Priced House in Malaysia, Ministry of Housing and Urban Development, No. 41.
Ziari, K., Mohammadnejad, H. and Parhiz, F., 2011, Principle and Technics of Urban Planning, Chahbahar International Univercity Pubilcation, First Edition, Chabahar. (In Persian)
Woodfield, A., 1989, Housing and Economic Adjustment, Taylor & Francis, New York.
Mills, G., et al., 2006, Effects of Housing Voucherson Welfare Families, Washington DC: Departmant of Housing Urban Development.
 Cullingworth, B., 1997, Planning in the USA, Policies, Issues and Processes, Routledg, London and New York.
Leung, C. K. Y., 2004, Macroeconomics and Housing, A Review of Literature, Journal of Housing Economics, NO. 13, PP. 249-267.
Malpezzi, S., 1990, Urban Housing and Financial Market: Some International Funding Community Innitiatives, London: Earthscan.
United Nations Human Settlement Programme (UN-Habitat), 2005, Financing Urban Shelter: Global Report on Human Settlements, Earthscan, USA.