جایگاه محله در توسعة پایدار شهر (مورد مطالعه: محله های منطقة 10 شهرداری تهران)

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکدة جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه خوارزمی تهران

2 دانشیار دانشکدة جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه خوارزمی تهران

3 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه خوارزمی تهران

چکیده

یکی از اهداف برنامه­ریزان شهری، ایجاد توسعة پایدار شهری و محله­ای است. بدین­صورت­که با ایجاد پایداری در محله­ها می‌توان به پایداری در سطوح بالاتر و شهر رسید. هدف از این پژوهش، بررسی میزان پایداری محله­های منطقة 10 شهرداری تهران با استفاده از روش فازی است. بدین­منظور، از 86 شاخص در ابعاد کالبدی، اجتماعی- فرهنگی، اقتصادی، خدماتی، زیست‌محیطی، بهداشتی- درمانی و حکمرانی شهری استفاده شده است. در این پژوهش، ابتدا در سیستم اطلاعات جغرافیایی با استفاده از تابع عضویت متناسب برای هر شاخص، عملیات فازی­سازی انجام شد. سپس با تلفیق شاخص­ها، مقدار گامای معادل پایداری در هر بعد به­دست آمد. این مقدار در هر محله، عددی بین صفر و یک است که بسته به مقدار آن، میزان پایداری هر محله در محدوده‌ای تعریف شده است. در این پژوهش، محدودۀ صفر تا 1/0 برای مقادیر گاما، نمایانگر میزان پایداری خیلی ضعیف، 1/0 تا 4/0 پایداری ضعیف، 4/0 تا 5/0 پایداری متوسط متمایل به ضعیف، 5/0 تا 6/0 پایداری متوسط و 6/0 تا 1 پایداری قوی تعریف شده است. درادامه، برای مشخص­شدن میزان پایداری کلی محله­های لایه‌های گامای ابعاد با عملگر فازی با هم تلفیق شدند و مقدار گامای معادل پایداری کلی محله­ها تعیین شد. یافته­ها نشان می‌دهد که پایداری محله­­های این منطقه در سطوح متوسط، متوسط روبه­ضعیف و ضعیفی قرار دارند. محلة سلسبیل شمالی با مقدار 5393/0 در وضعیتی متوسط واقع شده است که بهترین وضعیت را در بین محله­ها دارد و بدترین وضعیت مربوط به محلة هاشمی با مقدار 3082/0 است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Position of Neighborhood in Urban Sustainable Development (Case Study: Neighborhoods of Region 10 of Tehran)

نویسندگان [English]

  • Farzane Sasanpour 1
  • Mohammad Soleymani 2
  • Parviz Zeaiean 2
  • Zahra Delfan Azari 3
1 Assistant professor of geography, Faculty of Geography, Kharazmi University, Tehran, Iran
2 Associate professor of geography and urban planning, Faculty of Geography, Kharazmi University, Tehran, Iran
3 MA student in geography and urban planning, Faculty of Geography, Kharazmi University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Introduction
One of the objectives of urban planners is to promote urban and neighborhood sustainable development. It is in such a way that stability can be reached in the higher levels of hierarchy in city framing divisions. Purpose of this research is to study rate of stability in the neighborhoods of region N10 of Tehran municipality using the Fuzzy combinational method and Geographical Information System (GIS).  Region No. 10 of Tehran, with an area of 817 hectares, is regarded as the smallest region of Tehran municipality after region No. 17.It possesses three neighborhoods. With regard to the performed studies, about 57% of the region is consisted of residential usage. Therefore, we observe the dominance of residential usage over the other urban functions in this region. Severe shortage of the usages of the green space and educational, sporting, hygienic and therapeutic space and high population density are the features of this region (Tehran region No. 10 municipality, 2011: 18). Thus, the goal of this study is to survey the position of neighborhood in the urban sustainable development in which the sustainability levels of the neighborhoods have been assessed using the fuzzy method. In addition to identifying the capacities, possibilities and available difficulties and failures in the desired neighborhoods, the following objectives have been taken into consideration:
Specification of the stability level of the neighborhoods
Determination of the most sustainable neighborhoods
Determination of optimum strategies for promotion of position of neighborhoods of region No. 10 in the development of city
Methodology
In this research, fuzzy analysis has been in such a form that, for each index, a membership function in the fuzzy environment has been determined in the GIS software. This has suggested the rate of benefiting of each neighborhood from that index. Quantities of these functions of fuzzy membership are between zero and one and the neighborhood whose quantity being closer to one is considered to be the superior neighborhood for that index. Then, combination of these layers was dealt with in each dimension using gamma operator. By this, the neighborhoods are compared together and sequence of their sustainability is specified. Since the aim of this research was to determine total sustainability of these neighborhoods compared with each other, it is necessary in this step of the research to combine the stability layers of the raised seven dimensions with gamma operator. The total sustainability of the neighborhoods compared with each other has been specified.
 
Results and discussion
With regard to the combination of sustainability results in the mentioned seven dimensions, this can be concluded that situation of stability of the neighborhoods of Tehran is region10.  The conditions of the region are ranged from weak to average (from rank of 0.3 to 0.5). Northern Salsabil neighborhood, with score of 0.53, is determined to be the most sustainable neighborhood among the neighborhoods of the region. This is due to superiority of this neighborhood in the servicing, social-cultural, economical and hygienic-therapeutic dimensions. In the discussion of urban governorship, this neighborhood has, also, a rank higher than 0.9 which suggests a high level. After the northern Salsabil, the neighborhoods of northern Karoon with rank of 0.47, Beryanak with rank of 0.46, Southern Zanjan with rank of 0.42, Southern Salsabil with rank of 0.388, Haftchenar with rank of 0.387, Solaimani-Taimouri with rank of 0.38, Shobairi-J with rank of 0.35, southern Karoon with rank of 0.32 and Hashemi with rank of 0.3 are ranged from 0.3 to 0.47.
 
Conclusion
Neighborhoods of region 10 of Tehran were evaluated by the index in seven framing and sustainability rate of each neighborhood. It was studied by use of the fuzzy method so that a comparison is to be carried out between neighborhoods in order to evaluate the rate of sustainability. The obtained results suggest that situation of sustainability of mentioned neighborhoods in the conditions is ranged from weak to average (from rank of 0.3 to 0.5). For example, the problems, , which lead to lowering of stability rate of these neighborhoods, include dominance of residence relative to other usages, shortage of servicing usages and green space severe attrition of the compacted residential content.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Fuzzy logic
  • Neighborhood
  • Stability
  • Sustainable Development
  • Sustainability
1. ایمانی جاجرمی، حسین، 1386 ، ویژگیهای تاریخی فرهنگی و تحولات معاصر مدیریت محلة شهری در ایران، -
)مطالعة موردی: شهرداری محله در تربیت حیدریه(، نامة انسانشناسی، سال چهارم، شمارة 8 ، صص 17  29 .
2. پورمحمدی، محمدرضا و علی مصیبزاده، 1388 ، آشنایی با محله و معیارهای محلهبندی شهر با تأکید بر شهر تبریز، نشریة
جغرافیا و برنامهریزی )دانشگاه تبریز(، سال چهاردهم، شمارة 28 ، صص 53  89 .
3. پیربابایی، محمدتقی و حسن سجادزاده، 1390 ، تعلق جمعی به مکان، تحقق سکونت اجتماعی در محلة سنتی، باغ نظر، سال
هشتم، شمارة 16 ، صص 17  28 .
4. توکلینیا، جمیله و منصور استادی سیسی، 1388 ، تحلیل پایداری محلههای کلانشهر تهران با تأکید بر عملکرد
شورایاریها )نمونة موردی: محلههای اوین، درکه، ولنجک(، پژوهشهای جغرافیای انسانی، شمارة 70 ، صص 29  43 .
5. حاجیپور، خلیل، 1385 ، برنامهریزی محلة مبنا، رهیافتی کارآمد در ایجاد مدیریت شهری پایدار، نشریة هنرهای زیبا، شمارة
26 ، صص 37  51 .
6. حبیبی، سیدمحسن و برنارد هورکاد، 1384 ، اطلس کلانشهر تهران، شرکت پردازش و برنامهریزی شهری )شهرداری تهران(.
7. حسینی، سیدهروناک و محمد نقیزاده، 1389 ، طراحی مرکز محلة پایدار )نمونة موردی: منطقة 5 تهران(، پایاننامة کارشناسی
ارشد رشتة معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات.
8. حکمتنیا حسن و زنگیآبادی، 1383 ، بررسی و تحلیل سطوح پایداری در محلات شهر یزد و ارائة راهکارهایی در بهبود
روند آن، فصلنامة تحقیقات جغرافیایی، شمارة 72 ، صص 37  51 .
9. خاکپور، براتعلی، مافی، عزتالله و علیرضا باوانپوری، 1388 ، نقش سرمایة اجتماعی در توسعة پایدار محلهای )نمونه: کوی
سجادیة مشهد(، مجلة جغرافیا و توسعة ناحیهای، شمارة دوازدهم، صص 55 - 81 .
10 . دهقان، سمیه، عبادی حمید و فرشید فرنوداحمدی، 1386 ، بررسی و ارزیابی الگوریتم بهنگامرسانی آنی و هوشمند دادههای
مکانی در GIS های شهری با استفاده از دادههای GPS ،کنفرانس GIS شهری، دانشگاه شمال )آمل(.
11 . رحیمی حسین، و حسین شکویی، 1378 ، توسعة پایدار شهری با تأکید بر توانهای محیطی )مورد کاشمر(، رسالة دکتری
جغرافیای انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
. رضازاده راضیه و علی سلسله، 1389 ، مروری بر سیاستهای توسعة پایدار محلهای با رویکرد دارایی مبنا و تأکید بر
سرمایههای اجتماعی و کالبدی، فصلنامة دانشگاه هنر، شمارة 4 ، صص 121  139 .
13 . رهنمایی، محمدتقی، 1369 ، مباحث و روشهای شهرسازی )جغرافی(، چاپ اول، مرکز مطالعات و تحقیقات معماری و شهرسازی
ایران.
14 . رهنمایی، محمدتقی، فرهودی، رحمتاله، قالیباف، محمدباقر و حلیمهخاتون هادیپور، 1386 ، سیر تحول ساختاری و عملکردی
محله در شهرهای ایران، جغرافیا )نشریة علمی پژوهشی انجمن جغرافیایی ایران(، دورة جدید، سال پنجم، شمارههای - 12 و 13 .
15 . زیاری، کرامتالله، 1380 ، توسعة پایدار و مسئولیت برنامهریزان شهری در قرن بیستویکم، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی
دانشگاه تهران، صص 371  385 .
16 . ساسانپور، فرزانه، 1390 ، مبانی پایداری توسعة کلانشهرها با تأکید بر کلانشهر تهران، مرکز مطالعات و برنامهریزی شهر
تهران.
17 . شکویی حسین، 1365 ، جغرافیای اجتماعی شهرها، اکولوژی اجتماعی شهر تهران.
18 . شهرداری تهران )حوزة معاونت شهرسازی و معماری(، 1381 ، بررسی مسائل توسعة شهری منطقة 10 .
19 . شهرداری تهران، 1391 ، برنامههای اجرایی و اعتبارهای محلههای شهر تهران.
20 . شهرداری منطقة 10 تهران، کتاب جامع طلایی منطقة 10 .
21 . شیعه، اسماعیل، 1371 ، مقدمهای بر برنامهریزی شهری، ویرایش سوم، دانشگاه علم و صنعت تهران.
22 . صدیق سروستانی، رحمتالله و نوروز نیمروزی، 1389 ، بررسی ارتباط بین مشارکت در روابط همسایگی و احساس امنیت در
محلههای شهر مشهد، فصلنامة دانش انتظامی، سال دوازدهم، شمارة 2، صص 185  220 .
23 . صرافی، مظفر، توکلینیا، جمیله و منصور استادی سیسی، 1388 ، راهبرد توسعة شهر مبتنی بر توسعة پایدار )مطالعة موردی:
شهر شبستر(، جغرافیا )نشریة علمی پژوهشی انجمن جغرافیایی ایران(، دورة جدید، سال هفتم، شمارة - 22 .
24 . ضرابی، اصغر، وارثی، حمیدرضا و جابر علیزاده، 1391 ، کاربرد تکنیکهای تصمیمگیری چندمعیارة فازی در ارزشگذاری و
تحلیل فضایی شاخصهای توسعه )مطالعة موردی: استان اردبیل(، نشریة تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال دوازدهم،
شمارة 21 ، صص 97  125 .
25 . عبدالهی، مجید، صرافی، مظفر و جمیله توکلینیا، 1389 ، بررسی نظری مفهوم محله و بازتعریف آن با تأکید بر شرایط
محلههای شهری ایران، پژوهشهای جغرافیای انسانی، شمارة 72 ، صص 83  102 .
26 . عزیزی علیرضا و حسین نگارش، 1381 ، تحلیل و ارزیابی توسعة پایدار شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی،
)مورد: شهر شاهرود(، پایاننامة کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
27 . فرهودی، رحمتاله، رهنمایی، محمدتقی و ایرج تیموری، 1390 ، سنجش توسعة پایدار محلههای شهری با استفاده از منطق
فازی و سیستم اطلاعات جغرافیایی )مطالعة موردی: منطقة 17 شهرداری تهران(، پژوهشهای جغرافیای انسانی، شمارة
77 ، صص 89  110 .
28 . کاظمیان، غلامرضا، مشکینی، ابوالفضل و شادی بیگلری، 1390 ، ارزیابی عملکرد مدیریت شهری در پایداری محلهای ناحیة
دو شهرداری منطقة 4 تهران )محلههای مجیدیه، شمسآباد و کالاد(، نشریة تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، جلد 18 ،
شمارة 21 ، صص 7  28 .
29 . لقایی، حسنعلی و حمیده محمدزاده تیتکانلو، مقدمهای بر مفهوم توسعة شهری پایدار و نقش برنامهریزی شهری،
هنرهای زیبا، شمارة 6 ، صص 32  43 .
30 . مرکز مطالعات و برنامهریزی شهر تهران، 1383 ، الگوی توسعة منطقة 10 .
31 . معصومی، سلمان، 1390 ، توسعة محلهای در راستای پایداری کلانشهر تهران، انتشارات جامعه و فرهنگ.
،1391
،1378
. معیدفر، سعید و غلامرضا مقدم، 1389 ، نقش هویت محلهای در کاهش و کنترل گرایش به رفتارهای نابهنجار اجتماعی
در شهر )مطالعة محلههای شهر تهران(، مسائل اجتماعی ایران، سال اول، شمارة 2 ، صص 115  143 .
33 . موسی کاظمی محمدی، سیدمهدی و حسین شکویی، 1379 ، ارزیابی توسعة پایدار در توسعة شهری )پژوهش موردی: شهر
قم(، رسالة دکتری جغرافیای انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
34 . نادری بوانلو، محمد و پروین پرتوی، 1389 ، تدوین الگوی محلهمحوری در مدیریت شهری با توجه به ویژگیهای شهر
مشهد، فصلنامة دانشگاه هنر، شمارة پنجم، صص 63  80 .
35 . وحدانی، حسن و مجتبی رفیعیان، 1384 ، امکانسنجی ظرفیتهای توسعة محلهای جهت رسیدن به توسعة پایدار شهری
)نمونة موردی: محلة کلکتهچی )راستة کوچه( تبریز(، پایاننامة کارشناسی ارشد رشتة شهرسازی، دانشگاه تربیت مدرس.
36 . وزارت کشور، مرکز شهر و مناطق مسکونی، برنامهریزی شهری و مرکز مطالعات.
37. Abdollahi, M., 2010, Theoretical Study Of Neighborhood Concept And Redefined For It With Emphasis On Iran Neighborhoods Conditions, (In Persian)
38. Azizi A., 2002, Analysis And Evaluation Of Sustainable Urban Development With Geographic Information System, M.A Thesis, Geography And Urban Planning, Sistan va Balooches University. (In Persian)
39. Dehghan, S., Ebadi, H. and Farnood Ahmadi, F., 2007, Assessment and Evaluation of Smart Update Algorithm for Spatial Data in GIS with GPS Data, Conference on Urban GIS. (In Persian)
40. Farhoodi, R., Rahnamaee, M. T. and Teymoori, E., 2011, Sustainable Development Measurement in Urban Neighborhoods with Fuzzy Logic and Geographic Information System, Human Geography Researches, No. 77, PP. 89-110. (In Persian)
41. Habibi, M. and Horkard, B., 2005, Atlas of Tehran, Tehran Municipality. (In Persian)
42. Hajipoor, Kh., 2006, Neighborhood-Based Planning, Efficient Approach in Management of Sustainable Urban, Fine Art Magazine, No. 26, PP. 37-51. (In Persian)
43. Hekmatnia, H. and Zangi Abadi, A., 2004, Study and Analysis of Stability Levels in Yazd City Neighborhoods and Solution Presentation to Improve It, Geography Research Quarterly, No. 26, PP. 37-51. (In Persian)
44. Hosseyni, R. and Naghizadeh, R., , Design of Center for Sustainable Community, M.A Thesis, Islamic Azad University. (In Persian)
45. Imani, H., 2007, Properties of Historical-Cultural and Neighborhood Management Contemporary Developments in Iran, Anthropology Letter, No. 8, PP. 17-29. (In Persian)
46. Kazemian, Gh., Meshkini, A. and Biglari, Sh., 2011, Assessment of Urban Management Operation in Neighborhood Stability of Tehran Region 4, Geographic Sciences Application Research Publication, No. 21, PP.7-27. (In Persian)
47. Khakpoor, B., Mafi, E. and Bavanpoori, A. R., 2009, The Role of Social Capital in a Community Sustainable Development, Journal of Geography and Regional Development, No. 12, PP. 55-81. (In Persian)
48. Leghaee, H. and Mohammadzadeh Titkanloo, H., , Introduction to the Concept of Sustainable Urban Development and the Role of Urban Planning, Fine Arts, No. 6, PP. 32-43. (In Persian)
49. Masoomi, S., 2011, Development of Neighborhood, in order to the Sustainability of Metropolitan Tehran, Publications of Society and Culture. (In Persian)
50. Ministry of Country, The City Center and Residential Areas: Urban Planning & Studies Center of Tehran. (In Persian)
51. Moeedfar, S. and Moghadam, Gh., 2010, The Role of Neighborhood Identity in Reducing and Controling of Socially Deviant Behaviors in Urban, Social Issues in Iran, Vol. 1, No. 2, PP. 115-143. (In Persian)
52. Moussa Kazemi Mohammadi, M. and Shokouei, H., 2000, Assessment of Sustainable Development in Urban, PhD Dissertation, Human Geography, Tarbiat Modarres University. (In Persian)
53. Naderi, M. and Partovi P., 2010, Codification of Pattern for Neighborhood-Centered in Urban Management According to Mashhad City Properties, University of the Arts Quarterly, No.5, PP. 63-80. (In Persian)
54. Pirbabaei, M. T. and Sajadzadeh, H., 2011, Collective Attachment to Location, Realization of Social Residence in Traditional Neighborhood, Bagh Nazar, No. 16, PP. 17-28. (In Persian)
55. Poormohammadi, M. R. and Masibzadeh, A., 2009, An Introduction to Neighborhood and Classification Criteria Neighborhood, with Emphasizing the City, Journal of Geography and planning, No. 28, PP. 53-89. (In Persian)
56. Rahimi, H. and Shokouee, H., 1999, Sustainable Urban Development with Emphasis on the Environmental, PhD Dissertaion, Human Geography, Tarbiat Modares University. (In Persian)
57. Rahnamaee, M. T., Fahoodi, R., Ghalibaf, M. B. and Hadipour, H., 2007, Structural and Functional Evolution of Neighborhood in Iran Cities, Geography,
(In Persian)
58. Rahnamaee, M.T., 1990, Topics and Methods of Urban Design (Geography), 1st Ed, The Ministry Housing & Urban Design, Urban Design & Architecture Research Center, Tehran. (In Persian)
59.
60. Sarrafi, M., Tavakolinia, J. and Ostadi, M., 2009, Urban Development Strategy Based on Sustainable Development, Geography, (In Persian)
61. Sassanpour, F., 2011, Principles of Sustainability in Metropolitan with Emphasis on Metropolitan, Tehran: planning center of Tehran. (In Persian)
62. Sedigh, R. and Nimroozi, N., 2010, Study of Relationship between Partnership in Neighborhood Relations and Security Feeling in Mashhad City Neighborhoods, Disciplinary Knowledge Journal, No. 2, PP. 185-220. (In Persian)
63. Shiah, E., 1992, An Introduction to Urban Planning, 3rd Ed, Iran University of Science & Technology of Tehran. (In Persian)
64. Shokouee, H., 1986, Social Geography of Cities, City Ecology, Tehran. (In Persian)
65. Tavakolinia, J. and Ostadi, M., 2009, Stability Analysis in Neighborhoods of Tehran with Emphasis on Operation of Councils, Human Geography Researches, No. 70, PP. 29-43. (In Persian)
66. Tehran Municipality (Department of Planning and Architecture), 2003, Urban Development Issues of Region, No. 10. (In Persian)
67. Tehran Municipality of Region 10, 2012, Golden Comprehensive Book of Region 10. (In Persian)
68. Tehran Municipality, 2013, Prepaid Plans and Credit Neighborhoods of Tehran. (In Persian)
69. Tehran Urban Planning & Research Center, 2005, The Pattern of Regional Development of Region 10. (In Persian)
70. Vahdani, H. and Rafieeyan, M., 2005, Feasibility Study of Community Development Capacity to Achieve Sustainable Urban Development, M.A Thesis, Urbanism, Tarbiat Modares University. (In Persian)
71. Zarabi, A., Varesi, H. R. and Alizadeh, J., 2011, Application of Fuzzy Multi-Criteria Decision Making Techniques in Rate Spatial Analysis of Development Indicators, Geographic Sciences Application Research Publication, No. 21, P P. 97-125. (In Persian)
72. Ziari, K., 2001, Sustainable Development Responsibility for Urban Planners in the 21st Century, Tehran University, Faculty of Literature and Humanities, PP. 371-385. (In Persian)