تحلیل فضایی محرومیت‌های توسعه‌یافتگی (مطالعۀ موردی: شهرستان‌های استان گیلان)

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار و عضو هیئت‌علمی گروه شهرسازی دانشگاه آزاد، واحد تهران مرکزی

2 کارشناس ارشد برنامه‌ریزی منطقه‌ای دانشگاه آزاد، واحد تهران مرکزی

چکیده

در پژوهش حاضر، تحلیل فضایی محرومیت‌های توسعه‌یافتگی با مطالعة شهرستان‌های استان گیلان صورت گرفته است. براین‌اساس، از پنج معیار (فعالیت و سرمایه‌گذاری‌های صنعتی، نابرابری‌های اجتماعی- اقتصادی، جمعیت، راه و ارتباطات و بهداشت و درمان) و نوزده زیرمعیار استفاده شد. همچنین شهرستان‌های استان گیلان از طریق مدل تاپسیس و وزن‌دهی با شیوة AHP از منظر خبرگان در دو سطح حجم نمونه استادان دانشگاهی و مسئولان امر رتبه‌بندی و سطح‌بندی شده‌اند. در راستای تحلیل فضایی محرومیت‌ها، پس از ارزش‌گذاری زیرمعیارهای پژوهش از طریق سنجش میزان همبستگی، مهم‌ترین عامل، میزان نرخ بیکاری شناخته شده است. سپس با استفاده از روش دلفی راهکارهای مؤثر بر کاهش محرومیت‌های توسعه‌یافتگی از سوی کارشناسان شناسایی شده‌اند و از طریق مدل AHP میزان اهمیت عوامل مورد نظر اولویت‌بندی شده‌اند. مهم‌ترین راهکارها «بازشناسی فرصت‌های اشتغال از منطقة آزاد تجاری- صنعتی انزلی» و «فراهم‌آوردن فرصت‌های سرمایه‌گذاری بخش خصوصی» معرفی شده‌اند، اما تعامل دانشگاه و بخش صنعت از طریق پارک‌های علم و فناوری و رویکرد به شکل‌گیری خوشه‌های صنعتی به هدایت منطقة آزاد انزلی، موجب توسعة متوازن و ساماندهی فعالیت شهرک‌ها و نواحی صنعتی شهرستان‌های استان گیلان می‌شود و فرصت‌های اشتغال را بدون مهاجرت در شهرستان‌های استان فراهم می‌آورد تا از این طریق محرومیت توسعه‌یافتگی استان نیز کاهش یابد. مهم‌ترین موانع پیش روی توسعة متوازن شهرک‌های صنعتی استان گیلان نیز کمبود نقدینگی، تهیة مواد اولیه و ماشین‌آلات تأثیرگذار بوده است. در این پژوهش، شهرستان‌های شفت، فومن، رضوان‌شهر، ماسال و صومعه‌سرا شهرستان‌های محروم ناحیة غرب و شهرستان املش در ناحیة شرق استان گیلان شناخته شده‌اند.



 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Spatial analysis about development limitations (Case study: Counties of Guilan Province)

نویسندگان [English]

  • Varaz Moradi Masihi 1
  • Mani Talebi 2
1 Assistant Professor, Department of Urban Planning, Islamic Azad University, Central Tehran Branch, Iran
2 M.Sc. in Regional Planning, Islamic Azad University, Central Tehran Branch, Iran
چکیده [English]

Introduction
The spatial inequality can be unequal distribution of opportunities and social position. The economic and political importance are often concentrated in urban centers. These centers are also benefitted from a constant inflow of new material, financial and human resources from the peripheries. Government policies can also be biased towards these areas. The spatial dimension of exclusion cannot be entirely separated from its resource and identity dimensions since it is usually culturally and economically influenced by marginalized groups. Spatial inequality has been considered with disparities between rural and urban areas, and also between geographically advantaged and disadvantaged regions. In many countries, such disparities are increasing, partly as a consequence of the uneven impact of trade openness and globalization. While there is efficiency in the concentration of economic activity in urban centers and in coastal districts, the associated regional inequalities are a major contributor to overall inequality. The broad outline of appropriate policy for management of high and rising spatial disparities is also clear. This study improves the levels of development in Guilan counties based on five criteria (Investment and Industrial Activity, Social Inequality - Economic, Population, Roads and Communications, Health and Treatment). For spatial analysis of exclusions, the following criteria are the most important factors of spatial exclusion. This research is to examine the main contributors for spatial analysis and solution for the problem.
  
Methodology
For spatial analysis of development deprivations of Guilan Province, statistical population is all the counties of Guilan province and the sample is university professors in geography and regional planning and also the experts in management and planning organization of Guilan province. This is qualitative - quantitative research, functional research in the result, exploration research in goals, description research in explanation and analytical research in terms of relations between variables. For   ranking, the Guilan counties use the TOPSIS model by by AHP weighting using questionnaires. The counties of Guilan have been classified in three levels deprived, semi-deprived, and welfare. with cluster analysis by SPSS software. Ultimate Spatial analysis of deprivation is five quality options ineffective, low impact, effective, high-impact and highly effective. Using Delphi, the strategies has been required to reduce the exclusion of development based on factors that were positively identified and prioritized using the AHP strategies.  
 
Results and Discussion
The main reason for the deprivation in development is the disruption in the balance of relationship between the factors of shaping the spatial and human, activities. Population distribution in urban and rural areas of the Guilan province has a special heterogeneity. In one hand, the service sector in the economy of the province and its trend do not mean development in Guilan. The, seasonality of agricultural activities is the most important factor in the problem of immigration and unemployment due to the natural abilities of the province. This can be the highest sustainable production capabilities. Hence, more efficient interaction between agriculture and industries is based on agricultural potential of the counties. This requires establishment of the suitability between supply and demand, production and consumption for all counties of the province. Several factors could explain the high rate of unemployment in the region (Guilan). The interaction between the private sector and the government can provide opportunities for private-sector investment as the most important issue. By comparing the scattering coefficient criteria, this can be concluded that the degree of inequality in selection of the criteria and different from each other. All of the following criteria has been valuated to analyze the spatial deprivation in development from the perspective of experts. Therefore, the most important issues are: (1) the unemployment, (2) investment in the industrial sector, (3) Rural migration control, (4) a four-line main road.
 
Conclusion
In this study, the counties of the Shaft, Rezvanshahr, Masal, Soumesara and Fooman in the west and Amlash in the east part of Guilan province are identified as the deprived counties.  
The most important solutions to reduce spatial deprivation in the province are, "Recognition of the employment opportunities of Anzali Free Zone industrial trade", "opportunities for private sector investment", and "the policy of freedom with dependence on a single product economy". Interaction between academia and industry through science and technology can enable industrial towns for formation of industrial clusters to conduct Anzali Free Zone industrial trade. This can develop balanced and organized activities through the industrial areas of the counties and employment opportunities without migration the counties through spatial deprivation. The main barriers for the development of unbalanced industrial towns of the province are the lack of liquidity and supply of raw materials and machinery.   

کلیدواژه‌ها [English]

  • Counties
  • Guilan
  • exclusion
  • Spatial development
  1. Azimi, N., 2005, Regional planning, city and capital accumulation, first edition, Nika Publication, Mashhad. (In Persian)
  2. Azimi, N., 2002,  History of Socio-economic evalutions in Guilan, New Perspectives, Guilkan publication, Rasht. (In Persian)
  3. Beall, J., 2002, Globalisation and social exclusion in cities: Framing the debate with lessons from Africa and Asia, Environment and Urbanization, Vol. 14, No. 1, PP. 41- 51.
  4. Brian, B., 1989, Theories of justice, Vol. 1 of A Treatise on Social Justice (Berkeley and Los Angeles: University of California Press and London: Harvester-Wheatsheaf.
  5. Center of investment in Guilan Province, 2014, It’s Available at:  http://investingilan.ir. (In Persian)
  6. Chalbi, M., 2012, Sociology order: Describes and analysis the theoretical social order,5th edition,Ney Publication, Tehran. (In Persian)
  7. Guilan Development Report for, 2011,Part one, office of planning, Statistics and Information Guilan province, Deputy Governor of Guilan planning and employment. (In Persian)
  8. Harvey, D., 2011, The Condition of postmodernity: An enquiry into the origins of cultural change, Translated by: Aghvami Moghaddam, A., 1st edition, Publication Pezhvak, Tehran. (In Persian)
  9. Harvey, D., 2013, Urban experience, Translated by: Aghvami Moghaddam, A., 1st edition, Publication Pezhvak, Tehran. (In Persian)
  10. Higgins, K., Bird, K., and Harris, D., 2010, Policy responses to the spatial dimensions of poverty, Working paper, Overseas Development Institute and the Chronic Poverty Research Centre, London/ Manchester.
  11. Kanbur, R. andVenables, A., 2003, Spatial inequality and development, Cornell-LSE-WIDER Conference on Spatial Inequality and Development, Cornell University.
  12. Khan, S., 2012, Topic guide on social exclusion, 2nd edition, Governance and Social Development Resource Centre, International Development Department, University of Birmingham.
  13. Langlois, A. and Peter, K., 2001, Identifying and measuring dimensions of urban Ddeprivation in Montreal: An analysis of the 1996 census Data, Urban Studies, Vol. 38, No. 1, 119–139. Lefebver, H., 1974, La production de l'espace, Anthropos, Paris.
  14. Masoumi Eshkevari, H., 2011, Principles and Theoretical regional planning, 6th edition, Payam Publication, Tehran. (In Persian)
  15. Mossalanejad, G., 2005, The state and economic development in Iran, Ghomes Publication, Tehran. (In Persian)
  16. Pacione, M., 2003, Urban geography, a global perspective, Second Edition, Routledge, London.
  17. Rawls, J., 1971, A theory of justice, Harvard U.P.
  18. Sabokbar, F., 2012, Analysis of the spatial disparities of rural settlements in Iran, Journal of Economics Spatial and Rural Development, Vol. 1, No. 1, PP. 83- 100. (In Persian)
  19. Statistical Center of Iran, 2013, Unemployment rate report in 2013. (In Persian)
  20. Statistical Yearbook of Iran, Guilan, 2011, Census of population and housing Guilan Province. (In Persian)
  21. Statistical Yearbook of Iran, Guilan, 2011, Department of cooperatives, labor and social welfare of Guilan. (In Persian)
  22. Sheikhbegloo, R., Taghvaie, M. and Varesi, H., 2012, Spatial analysis of deprivation and inequality in Iranian counties,Social Welfare Quarterly, Vol. 12, No. 46, PP. 189- 214. (In Persian)
  23. Shiani, M., 2005, Poverty, exclusion and citizenship in Iran, Journal of Social Welfare, Vol. 5, No. 18, PP. 41-64. (In Persian)
  24. Shokouie, H., 2012, New ideas in the philosophy of geography,Vol. I, 14th  edition, Gitashenasi Publication, Tehran. (In Persian)
  25. Statistical Center of Iran, 2011, Census of population and housing Guilan province. (In Persian)
  26. Yasouri, M., 2011, A study of the geographical distribution of investments in Guilan, Journal of Geographical Perspective, Islamic Azad University, Rasht Branch, Vol. 6,  No. 14, PP. 139- 157. (In Persian)

 

  1. چلبی، مسعود، 1391، تحولات جامعه‌شناسی، تجزیه و تحلیل نظریات جامعه‌شناسی، نشر نی، تهران.
  1. سالنامة آماری ایران، گیلان، 1390، گروه تعاونی، کار و رفاه اجتماعی استان گیلان.
  2. گزارش توسعة استان گیلان در سال 1390، بخش نخست، دفتر برنامه ریزی، آمار و اطلاعات استان گیلان، معاونت برنامه‌ریزی و اشتغال استانداری گیلان.
  3. مرکز آمار ایران، 1390، سرشماری نفوس و مسکن استان گیلان.
  4. مرکز آمار ایران،  1392، گزارش نرخ بیکاری در سال 1392.
  5. مرکز سرمایه‌گذاری استان گیلان، 1393، قابل‌دسترسی در http://investingilan.ir.
  6. مصلی‌نژاد، غلامعباس، 1384، دولت و توسعه اقتصادی در ایران، نشر قومس، تهران.
  7. معصومی اشکوری، سیدحسن، 1390، اصول و مبانی برنامه‌ریزی منطقه‌ای، چاپ ششم، انتشارات پیام، تهران.
  1. سبکبار، فرجعلی، 1391، تحلیل فضایی محرومیت‌های سکونتگاه روستایی در ایران، فصلنامة اقتصاد فضا و توسعه روستایی،  1391، شمارة 1، صص 85- 100.
  2. شکویی، حسن، 1391، ایده‌های نو در فلسفه جغرافیا، چاپ چهاردهم، نشر گیتاشناسی، تهران.

5.        شیانی، ملیحه، 1384، فقر، محرومیت و شهروندی در ایران، فصلنامة رفاه اجتماعی، 1384،  شمارة 18، صص 41- 64.

  1. شیخ بیگلو، رعنا، تقوایی، مسعود و حمیدرضا وارثی، 1391، تحلیل فضایی محرومیت‌ها و نابرابری‌های توسعه در شهرستان‌های ایران، جلد دوازدهم، شمارة 46، صص 215- 245.
  2. عظیمی، ناصر، 1384، برنامه‌ریزی منطقه‌ای، شهر و انباشت سرمایه، نیکان، مشهد.
  3. عظیمی، ناصر، 1381، تاریخ تحولات اجتماعی اقتصادی در گیلان، نگاهی نو، نشر گیلکان، رشت.
  1. هاروی، دیوید، 1392، تجربۀ شهری، ترجمة عارف اقوامی مقدم، نشر پژواک، تهران.
  2. هاروی، دیوید، 1390، وضعیت پسامدرنیته، ترجمة عارف اقوامی مقدم، نشر پژواک، تهران.