عوامل تأثیرگذار بر شکل‌گیری دولت‌های دیکتاتوری- رانتیر در منطقۀ خلیج فارس

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکدة جغرافیا، گروه جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد، جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران

چکیده

بی‌شک جغرافیا و نفت در منطقة خلیج‌فارس مهم‌ترین عامل شکل‌گیری و تداوم حکومت‌های دیکتاتوری و رانتی بوده است. جغرافیا و مؤلفه‌های برآمده از آن در منطقة خلیج‌فارس مانند موقعیت، آب‌وهوا، ریزش‌های جوی و اقتصاد کشاورزی و دامی متأثر از ویژگی‌های جغرافیایی این منطقه تا حد زیادی در ایجاد بستر اقتصادی و نظام اجتماعی قبیله‌ای و عصبیت عربی و درنهایت در ساخت نظام حکومت‌های دیکتاتوری این منطقه نقش‌آفرین بوده است. پس از جنگ جهانی دوم، علاوه‌بر عوامل جغرافیایی سازندة حکومت‌های دیکتاتوری، عامل نفت موجب ایجاد حکومت‌های رانتیر در منطقه شد. نفت در عین حال سیاسی‌ترین کالای اقتصادی جهان امروز به‌شمار می‌رود. پژوهشگران و اندیشمندان سیاسی و جامعه به پدیدة رانت و حکومت رانتیر یا دولت تحصیل‌دار به‌ویژه با مطرح‌شدن نفت به‌عنوان عامل ایجاد حکومت‌های رانتیر توجه کردند. رانت درآمدی محسوب می‌شود که برخلاف سود و مزد که نتیجة فعالیت‌های اقتصادی است، بدون تلاش به‌دست می‌آید و حکومت رانتیر حکومتی است که بیش از 42 درصد از درآمدهای آن از رانت خارجی حاصل می‌شود. از این‌رو، بیشتر کشورهای حوزة خلیج‌فارس به‌واسطة موقعیت جغرافیایی خود در طول چند دهة گذشته اقتصاد تک‌پایة مبتنی‌بر تولید و فروش نفت را تجربه کرده‌اند که این امر موجب شکل‌گیری حکومت‌های رانتیر در کشورهای منطقه شده است. پژوهش حاضر درصدد نشان‌دادن عوامل جغرافیایی تأثیرگذار بر شکل‌گیری حکومت‌های دیکتاتوری در منطقه و در پی تداوم حکومت‌های رانتیر متکی به نفت بر وضعیت جغرافیای سیاسی منطقه بوده است. براساس نتایج این پژوهش، بستر جغرافیایی منطقة خلیج‌فارس در طول حیات سیاسی خود زمینه‌ساز ساخت حکومت‌های دیکتاتوری قبل از کشف نفت شده است و پس از کشف نفت، علاوه‌بر عوامل ذکرشده، منابع سرشار نفت و گاز و عمر طولانی استفاده از این منابع به استقلال حکومت از ملت در راستای تأمین نیازهای مالی خود و تداوم رویه‌های دیکتاتوری منجر شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Study the effective geographical factors on formation of retire governments and their consequences for Persian Gulf

نویسندگان [English]

  • Bahadur Zarei 1
  • Kiuomars Yazdanpanah Drew 1
  • Seyyed Mahdi Mousavi Shahidi 2
1 Assistant Professor, Department of Political Geography, University of Tehran, Tehran, Iran
2 Ph.D. Candidate in Geopolitics, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

Introduction
Undoubtedly, the oil is the most political and the most important good in today’s world economy. Rant phenomenon and rentier governments have been a subject of great interest as a reason for rentier governments among researchers. Rant can be described as an income which is earned out of economic activities including benefit of investments and wages effortlessly and a rentier government is a government that earns more than 42 percent of its income from foreign rants. In the present study, the effect of geographical factors on formation of rentier governments and influence of these governments on area political geography (area country geo-economics positions, countries competition, area convergence) were studied. Finally, it is concluded that although oil trade and oil sell income have led to improvement of agriculture in Persian Gulf area, geopolitical powers competitions, military activity expansion and area countries divergence have been resulted from this single product economy.
Generally, there are fine tools based on the revenues from oil rentier state theory in one hand and the government inability fair distribution of income and obedience to democratic rule on the other hand.
William Asher and Douglas Yates enjoy the rentier state theory and argue that government officials by sales revenue rich underground resources. They could be some unofficial and illegitimate purposes to easily track social and economic policy without taking into account the interests of the community in the fall. Rentier state theory also has been hypothesized by this theory. It works like Kieron Chaudhry, Philip Dawkins and Hazem Beblawi. According to this theory as a rentier state in return for implicit and tacit agreement with the non-taxation of society to achieve, they also consider government or economic priorities.
 
Methodology 
According to the importance of the current situation, we have analytical and descriptive large-scale use of analogy in the Persian Gulf region. It has been trying to library information and documentation, including an important and reliable source of internal and external resources in the areas such as history, political geography, geopolitics, knowledge of international relations, political science, sociology, historical approach to demonstrate this article. This comes in the context of positivist methodology, effort and struggle in an analysis of documentation could take advantages of rational and scientific arguments.
The word is a concept rather than a reductionist interpretation of the relationship. It is the construction and operation of government terms such as governance, rule, dominate class and misleading. Machiavelli is often seen as the first person referred to the concept of state. A government, an independent country and citizens of certain territory demands that loyalty is formed (Glasnr, 2004, 31).
 
Conclusion
Geographic governance structure of this type of government has led to political systems in the region, particularly in Arabic countries under the command of the king with a focus on tribal, religious and government leaders. This is due to the specific geographical conditions and oil revenues as the logic of politics and statecraft for their own survival and the survival of their government. This system of government is also the major interests of society or country in most cases. The governance structure and continued access to oil revenues makes rentier in political disorder, despite poor governance, inadequate distribution of power. There are internal disputes, lack of coordination in the political system, political instability and insecurity of other state characteristics in the region.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Geopolitics
  • Persian Gulf
  • political geography
  • Rant
  • Rentier government
  1. Alikhani, B., 2002, The weather, Payam Nour Publication, Tehran.

علیخانی، بهلول، 1381، آب‌وهوای ایران، نشر‌ پیام نور، تهران.

Asoef, G., 1989, Rent-seeking; a new concept in political theory and the theory of economic development, Selection of Socio-Economic Issues, Vol. 2, No. 102- 103, PP23-26.

آسوف، گیدو، 1369، رانتجویی؛ مفهومی نو در نظریة اقتصادی سیاسی و بحث نظریه توسعه، ترجمة قدیر نصری مشکینی، گزیدة مسائل اقتصادی- اجتماعی، سال1369، شمارة 102- 103، مرداد ، صص 23-26.

  1. Brand, Kiren Aziz Chaudhry Comparative Politics Vol. 27, No. 1 (Oct., 1994), pp. 1-25

  Economical and political liberalization in a rentier economy, P. 138.

  1. BP, 2012, Statictical review of world Energy, ·  Energy economics .
  2. Consistory, H., 1998, The political economy of Iran, since the Revolution Paperback "On the whole, Publication, Tehran.
  3. Calabrese, J. and Kalbers, J.,1998, Chinaand persian gulf energy and security and middle east, The Middle East Journal, Vol. 52, 52(3):350-366  It’s Available at:  http://www.questia.com/read/1p3-324665051/china-and-thepersian-gulf-energy-and-security.
  4. Consistory, H., 1993, Persian antiquity to modern times, In: State Bulding and late Development Mar 4, 2013 - PACSA and ZSA present: Iranian Identity; Formation and History from Antiquity to Modern Times , a lecture by Dr. Touraj Daryayee .Center Publication, Tehran.
  5.  Glassner, M. I. and Fahrer, C., 2004, Political geography, John Wiley & Sons, Hoboken.
  6. Gregory, D., Johnston, R., Pratt, G., Watts, M. J. and Whatmore, S. (Eds), 2009, The dictionary of human geography, John Wiley & Sons, West Susex.
  7. Haji-Yousefi, A. M., 1997, Rent, administration rantyryism, a review of conceptual, political-economic monthly data, Monthly economic and political information., No. 126- 125, P. 152.

حاجی یوسفی، امیرمحمد، 1376، رانت؛ دولت رانتیریسم، یک بررسی مفهومی، ماهنامة اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شمارة 125- 126، ص 152.

  1.  Haji-Yousefi, A. M., 1997, The relative autonomy of the state and civil society in the Islamic Republic of Iran, Strategic Studies Quarterly, Vol.1, No. 2, P. 92.

حاجی یوسفی، امیرمحمد، 1377، استقلال نسبی دولت یا جامعة مدنی در جمهوری اسلامی ایران، فصلنامة مطالعات راهبردی، شمارة 2، ص 92.

  1.  Klare, M. M. T., 2005, Oil geopolitics, coming war with Iran, Mondey Tomdispatch Publication, It’s Available at:  http://www.tomdispatch.com/post/2312.
  2.  Kamrava, M., 2007, Contemporary middle  east,political history since the First World War, Ghoomes Publication.

کامروا، مهران، 1388، خاورمیانه معاصر تاریخ سیاسی پس از جنگ جهانی اول، نشر قومس، تهران.

  1.  Kuus, M. and Agnew, J., 2008, Theorizing the state geographically, sovereignty, subjectivity and teritoriality, In cox, K. R, Low, M., and Rabinson.
  2.  Kemp, Geoffrey Vharkavy Robert, 2002, Strategic geography of the middle east, Translated by: Hosseini Matin, M., Center Publication for Strategic Studies, Tehran.

کمپ، جفری و هارکاوی رابرت، 1383، جغرافیای استراتژیک خاورمیانه، ترجمة سیدمهدی حسینی متین، نشر پژوهشکدة مطالعات راهبردی، تهران.

  1.  Mahdavi, H., 1970, The pattern economy and problems of economic development in rentier state: The case of Iran, Chapter 3, Pub in M. A. cook, (ed), Studies in Economic History pf the Middle east, Oxford University Press, London
  2.  Mojtahed Zadeh, P., 2000, Signed Iranian geopolitical realities of the changing relationship between geography and politics, Ney Publication.

مجتهدزاده، پیروز، 1379، ایدههای ژئوپولوتیک و واقعیت‌های ایرانی مطالعه روابط جغرافیایی و سیاست در جهان دگرگون شونده، چاپ اول، نشر نی.

  1. Mousavi Shafayi, S. M. and Shapouri, M., 1992, The extent and consequences of geopolitical risk, Journal of Geopolitics, U Beck - Theory, culture & society, 1992 - journals.sagepub
  2. موسوی شفایی، سیدمسعود و مهدی شاپوری، 1390، ابعاد و پیامدهای ژئوپولیتیک پرخطر ایران، فصلنامة ژئوپولیتیک، دورۀ 14، شمارۀ 54، زمستان 1390، ص 163-192.
    1.  Chaudhry, K., 1997, Rejects the argument that the state deliberately seeks to faster cliental ism and patronage, Instead maintaining that social outcomes can be best explained by examining (The interaction of laissez faire distributive imperatives undertaken for growth alone, the lack of economic information, and the preexisting composition of the bureaucracy). 19. Kiren Aziz choudhry.The price of wealth: Economies and Institutions in the Middle East. (Ithaca,NY: Cornell university Press,1997), p.191. (Emphasis added).Nevertheless, the outcome, namely the ac quiescence of important economically active sectors of the population to state authoritarianism,remains the same.
    2.  Brand, L., 1992, Economic and political liberalization in a rentier economy: The case of the Hashemite Kingdom of Jordan,In  Harik, I.  and Sullivan, D. (Eds), Privatization and liberalization in the Middle East. (Bloomington, IN: Indian University press) New York: st. Martins,1992.
    3.  Todaro, M. P., 1997, Economic development, 6th ed., Reading, M.A Addison-Wesley, P. 721.
    4.  Mirheydar D., 1384, Examining the concept of territoriality and its evolution from a geopolitical perspective, Journal of Geopolitics. Vol.2, No. 1, PP.89,91.

میرحیدر، دره، 1384، بررسی مفهوم territoriality و تحول آن از دیدگاه جغرافیای سیاسی، فصلنامة ژئوپلیتیک. سال 1388، شمارة 1، صص80و83.

  1.  Mirheydar, D., 1995, Foundations of Tehran's geopolitical position.

 میرحیدر، دره 0(1384)، بررسی مفهوم territoriality و تحول آن از دیدگاه جغرافیای سیاسی. تهران: فصل‌نامۀ ژئوپلیتیک. شمارۀ 1، صص 80-83 .

 Myrhydr, D., 1989, The geopolitical importance of the Persian Gulf, Foreign Policy Magazine, Antsharatv Ministry of Foreign Affairs, Vol. 4, No. 1- 2.

میرحیدر، دره، 1369، اهمیت ژئوپلیتیک خلیج‌فارس، مجلة سیاست خارجی، انتشارات وزارت امور خارجه، سال چهارم، شمارة 1- 2، صص 71-74 .

  1.  Shariati, S., 1998, Governance structure and internal integration problems in southwest Asia, Secretariat Expediency Publication, Tehran.
  2.  Timothy J. P., 1998, The political economy of market reform in jorden, Rowman & Little Field, Landon, MD, P. 11.
  3.  Ascher, W., 1996, Why government waste resources, (Baltimore: John Hopkins University Press, 1990). Douglas Yates, The Rentier State in Africa, (Trenton, New Jersey: Africa World Press.
  4.  Zarei, B., 2014, Geoeconomics Persian Gulf and energy security, Human Geography Publication, Tehran.

زارعی، بهادر، 1393، ژئواکونومیک خلیج‌فارس و امنیت انرژی، نشر فصلنامه جغرافیای انسانی، تهران.

  1.  Zarei, B., 2012, Atlas of the military-strategic Persian Gulf, Geographical Organization of the Armed Forces Publication, Tehran.

زارعی، بهادر، 1391، اطلس نظامی-راهبردی خلیج‌فارس، نشر سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تهران.

 

  1.  Alikhani, B, 2002, The weather, Publication Payam Nour, Tehran.