ارزیابی مؤلفه‌های مبنایی آمادگی ذهنی-نگرشی خانوارهای شهر کرمان در برابر سوانح طبیعی (زلزله)

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه یزد

2 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه یزد

3 استادیار جغرافیای سیاسی، دانشگاه یزد

چکیده

سوانح طبیعی هرساله به بروز خسارات متعدد جانی و مالی می­انجامد. آمادگی خانوارها پیش از وقوع زلزله، یکی از ضروری‌ترین اقداماتی است که به‌عنوان روشی کارآمد و کم‌هزینه، خسارات ناشی از زلزله را کاهش می­دهد. دلیل این امر، موقعیت ایران و قرارگیری برخی شهرها در نقاط آسیب‌پذیر است که توجه به ابعاد مختلف مکانی–فضایی، این آسیب­پذیری را کاهش می­دهد. مطالعۀ توصیفی و هم‌بستگی حاضر، با هدف بررسی میزان آمادگی ذهنی–نگرشی خانوارهای شهر کرمان انجام شده است. داده‌ها با مطالعات کتابخانه‌ای و بررسی‌های میدانی و به­کمک ابزار پرسشنامه به­دست آمد. جامعۀ آماری شامل 141،867 خانوار ساکن شهر کرمان است. حجم نمونه براساس فرمول کوکران و به­روش نمونه‌گیری خوشه‌ای ۳۵۰ خانوار است. پس از گردآوری داده‌ها، با استفاده از آزمون آماری تحلیل واریانس یک‌طرفه، تفاوت میان مناطق در برخورداری از آمادگی ذهنی–نگرشی مشخص شد. هم‌بستگی میان دو متغیر آمادگی ذهنی-نگرشی و پایگاه اقتصادی–اجتماعی نیز با استفاده از ضریب هم‌بستگی پیرسون به­دست آمد. براساس نتایج، میزان آمادگی ذهنی-نگرشی خانوارهای ساکن در چهار منطقۀ شهر با هم تفاوت دارد. همچنین میزان آمادگی کم است؛ به‌طوری‌که میانگین آمادگی کل خانوارهای نمونه، ۵۵/۵۴ در مقیاس ۲۵ تا ۱۰۲ است که بیشترین و کمترین آن به‌ترتیب متعلق به خانوارهای منطقۀ 1 با 88/60 درصد و منطقۀ 4 با ۷۸/۴۳ درصد است. از سوی دیگر، میزان آمادگی ذهنی-نگرشی خانوارها با پایگاه اقتصادی-اجتماعی هم‌بستگی دارد؛ یعنی هرچه وضعیت اقتصادی-اجتماعی خانوارها بهبود یابد، آمادگی ذهنی-نگرشی آن‌ها بیشتر می­شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Assessment of the Elementary Components of Mental Preparedness of the Families of Kerman City against Natural Disasters

نویسندگان [English]

  • Mohammad Reza Rezaiee 1
  • Mahbobeh Nouri 2
  • Ehsan Lashgari 3
1 Associate Professor of Geography and Urban Planning, University of Yazd, Iran
2 MA in Geography and Urban Planning, University of Yazd
3 Assistant Professor of Political Geography, University of Yazd
چکیده [English]

Introduction
Natural disaster cause enormous financial losses and life casualties annually. Given the special location of Iran and some of the cities in vulnerable areas in one hand and spatial importance of these issues for reduction of vulnerability and resilience against the earthquakes on the other hand, it seems necessary to prepare, in advance, families with the effects and earthquake situations. This preparedness can be a competent and non-expensive method to reduce the losses of the earthquakes. For now, in the study area the best strategy can be a good decision to make the societies resilient against the earthquake events. The purpose of this research is to investigate the mental and attitudinal preparedness of the families in Kerman City as the study area.
Methodology
To achieve the goal of this study, we have used a descriptive research method using correlation. The data have been gathered by library studies and field surveys by the help of questionnaire. The statistical population of this study is 141867 families dwelling in city of Kerman. The sample size is determined 350 families based on Cochran formula. We have also used cluster sampling appropriate to sample volume. Finally, after we have collected the data by the questionnaires, differences among the districts prepared mentally for the events have been tested using One Way Analysis of Variance. We have also tested the correlation between the mental preparedness variables and socio-economic classes using Pearson correlation coefficient.  
Results and discussion
The results of this research have indicated that the values of mental attitude preparedness of the resident families are significantly different in four districts of the city. Overall, the families are not properly prepared mentally for the events in entire the city. The total average of the preparing variable of the sample families is low and equal to 54.55 in a 25-100 scale of scoring. The lowest and highest values of preparedness of the families are recorded in district one (60.88%) and district 4 (43.78%), respectively.
Conclusion
The results have indicated that there are significant differences among the families of the four districts in variable of preparedness against earthquake and their resilience. It can also be argued that the mental preparedness of the families is significantly correlated with their social-economic bases. Therefore, it can be argued that as the social-economic bases of the families are improved, they would be better prepared to face the disasters. In other words, in order to prepare the citizens mentally for the natural disasters, it is necessary to improve and enhance their social and economic situations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • natural disaster management
  • earthquake
  • mental preparedness
  • family
  • Kerman City

مراجع

  1. امینی، الهام، حبیب، فرح و غلامحسین مجتهدزاده، ۱۳۸۹، برنامه‌ریزی کاربری زمین و چگونگی تأثیر آن بر کاهش آسیب­پذیری شهری در برابر زلزله، علوم و تکنولوژی محیط­زیست، دورۀ دوازدهم، شمارۀ ۳، صص ۱۶۱-۱۷۴.
  2. امینی ورکی، سعید و همکاران، ۱۳۹۳، شناسایی دیدگاه‌های حاکم بر آسیب‌پذیری شهرها در برابر مخاطرات محیطی و استخراج مؤلفه‌های تأثیرگذار در آن با استفاده از روش کیو، فصلنامۀ مدیریت بحران، دورۀ سوم، شماره 2، صص ۵-۱۸.
  3. بیرودیان، نادر، 1385، مدیریت بحران اصول ایمنی در حوادث غیرمترقبه، چاپ سوم، انتشارات جهاد دانشگاهی، مشهد.
  4. پازوکی پلاشت، سارا و وحید یگانگی دستگردی، 1391، تحلیل مقایسه­ای عملکرد متفاوت مراکز درمانی در پاسخ به بحران زلزله با تأکید بر جایگاه مدیریت بحران در توسعۀ شهری، فصلنامۀ دانش پیشگیری و مدیریت بحران، سال دوم، شمارۀ ۴، صص ۲۹۶-۳۰۶.
  5. پازوکی پلاشت، سارا و وحید یگانگی دستگردی، 1391، تحلیل مقایسه­ای عملکرد متفاوت مراکز درمانی در پاسخ به بحران زلزله با تأکید بر جایگاه مدیریت بحران در توسعۀ شهری، فصلنامۀ دانش پیشگیری و مدیریت بحران، سال دوم، شمارۀ ۴، صص ۲۹۶-۳۰۶.
  6. پازوکی پلاشت، سارا و وحید یگانگی دستگردی، 1391، تحلیل مقایسه­ای عملکرد متفاوت مراکز درمانی در پاسخ به بحران زلزله با تأکید بر جایگاه مدیریت بحران در توسعۀ شهری، فصلنامۀ دانش پیشگیری و مدیریت بحران، سال دوم، شمارۀ ۴، صص ۲۹۶-۳۰۶.
  7. پورطاهری، مهدی و همکاران، ۱۳۹۳، ارزیابی آسیب‌پذیری فیزیکی سکونتگاه‌های روستایی در برابر مخاطرات طبیعی (زلزله) با استفاده از مدل تصمیم‌گیری کوپراس (مطالعۀ موردی روستاهای دهستان چالان چولان شهرستان درود)، برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دورۀ هجدهم، شمارۀ ۳، صص ۲۹-۵۲.
  8. جهانگیری، کتایون و همکاران، 138۹، تحلیل برخی عوامل مؤثر بر آمادگی مردم شهر تهران در برابر زلزله، سال ۱۳۸۵، مجلۀ پژوهشی حکیم، دورۀ سیزدهم، شمارۀ ۳، صص ۱۵۵-۱۶۴.
  9. حسینی، مازیار، 1387، مدیریت بحران، سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران، نشر شهر، تهران.
  10. خاکپور، براتعلی و همکاران، ۱۳۹۰، تحلیل میزان آسیب‌پذیری فیزیکی-کالبدی منطقۀ ۹ شهر مشهد از دیدگاه زلزله‌خیزی، مجلۀ جغرافیا و توسعۀ ناحیه‌ای، سال نهم، شمارۀ ۱۶، صص ۱-۳۴.
  11. درابک، توماس و جرالد هواتمر، 1383، مدیریت بحران اصول و راهنمای عملی دولت‌های محلی، ترجمۀ رضا پورخردمند، چاپ اول، انتشارات شرکت پردازش و برنامه­ریزی شهری شهرداری تهران، تهران.
  12. زرنگار، حمیدرضا و عباس رحیمی، ۱۳۸۹، ارزیابی مشارکتی مدیریت فاجعه در روستاهای زلزله‌زدۀ بم (نمونۀ موردی روستای درب باغ)، فصلنامۀ علوم اجتماعی، دورۀ هفدهم، شمارۀ ۵۰، صص ۹۱-۱۲۷.
  13. زیاری، کرامت‌اله و رسول داراب‌خانی، ۱۳۸۹، بررسی آسیب‌پذیری بافت‌های شهری در برابر زلزله (نمونۀ موردی: منطقۀ ۱۱ شهرداری تهران)، تحقیقات جغرافیایی، دورۀ ۲۵، شمارۀ ۴ (پیاپی ۹۹)، صص ۲۵-۴۸.
  14. صالحی، اسماعیل و همکاران، ۱۳۹۰، بررسی میزان تاب‌آوری محیطی با استفاده از مدل شبکه علیت، مجله محیط‌شناسی، دورۀ ۳۷، شماره ۵۹، صص ۹۹-۱۱۲.
  15. ظاهری، محمد، آقایاری‌هیر، محسن و کلثوم ذاکری‌میاب، ۱۳۹۴، ارزیابی آسیب‌پذیری نواحی روستایی از خطر زلزله (مطالعۀ موردی: بخش مرکزی شهرستان مرند)، پژوهش و برنامه‌ریزی روستایی، سال چهارم شمارۀ ۱، صص ۹۷-۱۱۱.
  16. عبداللهی، مجید، 1383، مدیریت بحران در نواحی شهری، چاپ سوم، انتشارات سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور، تهران.
  17. عرب، محمد و همکاران، 1385، میزان آگاهی و عملکرد مدیران اجرایی، آمادگی و رابطۀ بین آن‌ها در مقابل خطر زلزله (بیمارستان‌های دولتی تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی تهران)، فصلنامۀ مدیریت سلامت، دورۀ یازدهم، شمارۀ ۳۴، صص ۷-۱۴.
  18. قدیری، محمود و نسترن نسبی، 1394، تحلیل تفاوت میزان آمادگی ذهنی-نگرشی خانوارهای شهر شیراز در برابر زلزله، پژوهش‌های جغرافیای برنامه­ریزی شهری، دورۀ سوم، شمارۀ ۲، صص ۲۲۷-۲۴۵.
  19. قنواتی، عزت‌الله، قلمی، شبنم و اصغر عبدلی، ۱۳۸۸، توانمندسازی مدیریت بحران شهری در جهت کاهش بلایای طبیعی-زلزله (نمونۀ موردی: شهر خرم­آباد)، جغرافیای طبیعی، دورۀ اول، شمارۀ ۴، صص ۱۵-۲۴.
  20. کردوانی، پرویز، قنبری، عبدالرسول و لیلا اطلسی، 1390، برنامه­ریزی مدیریت بحران حوزۀ شهری فسا جهت کاهش خسارات ناشی از زلزله، فصلنامۀ جغرافیای طبیعی لار، دورۀ چهارم، شمارۀ ۱۳، صص 1-14.
  21. مدیریت بحران شهری، 1385، مرکز مطالعات و خدمات تخصصی شهری و روستایی، پژوهشکدۀ علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی، تهران.
  22. مرکز آمار ایران، 1390، نتایج کلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن استان کرمان، معاونت برنامه­ریزی استانداری کرمان.
23. Amini, E., Habib, F., and Mojtahedzade, Gh., 2011, Land Use Planning and the Quality of Its Effect on Urban Vulnerability Reduction Against Earthquake, Environment Sciences and Technology, Vol. 12, No. 3, PP. 161-174. (In Persian)

24. Aminivaraki, S. et al., 2015, Identifying the DominantViews on Cities’ Vulnerability Against Environmental Hazards and Extraction of Effective Components Using Q-Methodology, Crisis Management Quarterly, Vol. 3, No. 2, PP. 5-18. (In Persian)

25. Beiroudian, N., 2007, Crisis Managemen of Safety inDisasters, 3th Edition, Mashhad University,Mashhad (In Persian)

26. Pazouki Plasht, S., and Yeganegi Dastgardi, V., 2013, The Comparative Analysis of the Different Performance of Health Centers in Response to Earthquake Crisis with Emphasis on Crisis ManagementPosition in Urban Development, Prohibition Knowledge and Crisis Management Quarterly, Vol. 2, No. 4, PP. 296-306. (In Persian)

27. Pourtaheri, M., Sajasi Gheidari, H., and Sadeghloo, T., 2012, Comparative Assessment of Ranking Methods of Natural Hazards in Rural Areas (Case Study: Zanjan Province), Rural Studies, Vol. 2, No. 7, PP. 31-54. (In Persian)

28. Pourtaheri, M. et al., 2015, Assessing the Physical Vulnerability of Rural Settlements Against Natural Hazards (Earthquake) Using the Kopras Decision-Making Model (Case Study: Villages of Chalan Chulan Rural District in Dorood Township), Spatial Planning, Vol. 18, No. 3, PP. 29-52.

29. Jahangiri, K. et al., 2011, The Analysis of Some Effective Factors on Preparedness of People in Tehran Against Earthquake – 2007, Hakim Research Journal, Vol. 13, No. 3, PP. 155-164. (In Persian)

30. Hosseini, M., 2009, Crisis Management, Prohibition and Crisis Management Organization of Tehran, Publications of City Publishing, Tehran. (In Persian)

31. Khakpour, B. et al., 2012, Analysis the Amount of Physical –Fraework Vulnerability of District 9 in Mashhad City in Terms of Seismicity, Journal of Geography and Regional Development, Vol. 9, No. 16, PP. 1-34. (In Persian)

32. Drabk, T. E., and Huatemer, G. J., 2005, Crisis Management: The Principles and Practical Guidance of Local Governments, Translated by Reza Pourkheradmand, First Edition, Publications of Processing Company and Urban Planning of Tehran Municipality, Tehran. (In Persian)

33. Zarneghar, H., and Rahimi, A., 2011, Assessing of Disaster Management Involvement in the Villages of Bam (Case Study: Village Darbbagh), Journal of Social Sciences, Vol. 17, No. 50, PP. 91-127. (In Persian)

34. Ziyari, K., and Darabkhani, R., 2011, Investigation the Vulnerability of Urban Tissues against Earthquake (Case Study: District 11 of Tehran Municipality), Geographical Researches, Vol. 25, No. 4, PP. 25-48. (In Persian)

35. Salehi, E. et al., 2012, Investigation the Amount of Environmental Resilience Using Causality Network Model, Journal of Ecology, Vol. 37, No. 59, PP. 99-112. (In Persian)

36. Zaheri, M., Aghayarihir, M., and Zakeri Miyab, K., 2016, Assessing the Vulnerability of Rural Areas Against Earthquake Hazard (Case Study: Central District of Marand Township), Research and Rural Planning, Vol. 4, No. 1, PP. 97-111. (In Persian)

37. Abdollahi, M., 2005, Crisis Management in Urban Areas, 3rd Edition, Publications of Country’s Municipalities and Rural Municipalities Organization, Tehran. (In Persian)

38. Arab, M. et al., 2007, The Level of Awareness and Performance of Executive Managers, Preparedness and the Relationship Among Them Against Earthquake Risk (Governmental Hospitals Affiliated to Tehran Medical Sciences University), Health Management Quarterly, Vol. 11, No. 34, PP. 7-14. (In Persian)

39. Ghadiri, M., and Nasabi, N., 2016, Analysis of the Difference in Level of Mental-Attitude Preparedness of the Households in Shiraz Against Earthquake, Urban Planning Geographical Researches, Vol. 3, No. 2, PP. 227-245. (In Persian)

40. Ghanavati, E., Ghalami, Sh., and Abdoli, A., 2010, Empowerment of Urban Crisis Management in Order to Reducing the Natural Disasters-Earthquake (Case Study: Khorramabad), Natural Geography, Vol. 1, No. 4, PP. 15-24. (In Persian)

41. Kordavani, P., Ghanbari, A., and Atlasi, L., 2012, Crisis Management Planning of Fasa Urban Area to Reduce the Damages Caused by Earthquake, Lar Natural Geography Quarterly, Vol. 4, No. 13, PP. 1-14. (In Persian)

42. Urban Crisis Management, 2007, The Center of Urban and Rural Studies and Specialized Services, Institute of Humanities and Social Sciences, Tehran. (In Persian)

43. Statistical Center of Iran, 2012, The Overall Results of General Population and Housing Census of Kerman, Kerman Planning Department. (In Persian)

44. Alexander, D., 2002, Principles of Emergency and Management, Oxford University Press, No. 5, PP. 30-45.

45. Allen, K. M., 2006, Community-Based Disaster Preparedness and Climate Adaptation: Local Capacity-Building in the Philippines, Disasters, No. 30, Vol. 1, PP. 81-101.

46. Battista, F., and Baas, S., 2004, The Role of Local Insti-Tutions in Reducing Vulnerability to Recurrent Natural Disasters and in Sustainable Livelihoods Development, Consolidated Report on Case Studies and Workshop Findings and Recommendations, PP. 33-58.

47. Cuny, F. C., 1997, Principles of Management: Introduction to Disaster Management, University of Wisconsin, No. 3, PP. 112-134.

48. Davis, I., and Izadkhah, Y., 2006, Building Resilient Urban Communi- Ties, Article from OHI, No. 31, PP. 11-21.

49. Kittner, D., 2009, Disaster Preparedness, Journal of Toure College School of Health Science, Vol. 12, No. 4, PP. 13-22.

50. LinaresRivas, A., 2012, Panama Prepares the City of David for Earthquakes, Project Highlights Issue 9, Panama, PP. 1-4.

51. Longman, B., Dictionary of Contempary English British National Corpus, No. 4, PP. 112-124.

52. Marwitz, S. et al., 2008, Corporate Crisis Management: Managing a Major Crisis in a Chemical Facility, Journal of Hazardous Materials, Vol. 1, No. 159, PP. 92-104.

53. Pelling, M., 2004, The Vulnerability of Cities: Natural Disasters and Social Resilience, London, Earthscan, PP. 23-41.

54. Tucker, B., Trumbull, G., and Wyss, S., 1994, Some Remarks Concerning Worldwide Urban Earthquake Hazard and Earthquake Hazard Mitigation, in: Issues in Urban Earthquake Risk, Netherlands Kluwer Academic Publishers, PP. 75-93.

پژوهشهای جغرافیای انسانی

دوره 50، شماره 4
زمستان 1397
صفحه 853-871

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 03 آبان 1395
  • تاریخ بازنگری: 23 فروردین 1396
  • تاریخ پذیرش: 23 فروردین 1396

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار