بررسی جایگاه شاغلان بخش غیررسمی در پایداری اقتصاد شهری (مطالعۀ موردی: کلان‌شهر تبریز)

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تبریز

2 استاد گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تبریز

چکیده

کلان‌شهر تبریز نمونه‌ای از مدل‌های توسعة شهری است که در پی تحولات ناشی از اصلاحات اراضی و ایجاد قطب رشد و مراکز صنعتی در دهه‌های اخیر به‌کلی متحول، و گرفتار ساختاری متخلخل و بیمارگونه شده است. نوع این پژوهش کاربردی-توسعه‌ای، توصیفی-تحلیلی است که در آن مطالعة موردی، و تکنیک‌های اسنادی-کتابخانه‌ای و میدانی به‌کار رفته است. ابزار جمع‌آوری داده‌ها،‌ پرسشنامه،‌ مشاهده،‌ مصاحبه،‌ آمارنامه‌های مرکز آمار ایران،‌ اطلاعات حاصل از نقشه‌های تحلیلی تولیدشده در محیط GIS،‌ اسناد موجود در شهرداری‌های مناطق و طرح‌های توسعة شهری تبریز است. در این پژوهش از مدل‌ها و روش کمی مانند آزمون خی‌دو و وی‌کرامر، همچنین از سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS،‌ نرم‌افزارهای Arcwiev و SPSS استفاده شده است. جامعة آماری پژوهش تمام شاغلان بخش اقتصاد غیررسمی در مادرشهر تبریز هستند. حجم نمونه 390 نفر و شیوة نمونه‌گیری به‌صورت تصادفی خوشه‌ای و چندمرحله‌ای از مناطق ده‌گانة تبریز است. داده‌های پژوهش حاضر با بهره‌گیری از روش‌های آمار توصیفی و استنباطی و با نرم‌افزار SPSS تجزیه و تحلیل شده است. براساس یافته‌های پژوهش، فعالیت‌ها در بخش غیررسمی، تنوع زیادی دارند. همچنین عمده‌ترین دلیل ورود افراد به این بخش، اشتغال‌نداشتن در بخش رسمی اقتصاد و نبود سرمایة کافی و تخصص و سواد است. مهم‌ترین مشکلات شغلی این گروه، کمبود سرمایه و نداشتن مکان ثابت و مناسب است. بیشتر شاغلان این بخش، مالیات پرداخت نمی‌کنند. همچنین میزان اشتغال در بخش غیررسمی در بین جمعیت مهاجر بیشتر است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Status of the Informal Sector in Sustainability of Urban Economy (Case study: Tabriz City)

نویسندگان [English]

  • Darush Zafari 1
  • Mir Satar Sadr Mousavi 2
  • Mohamad Reza Pourmohamadi 2
1 PhD Student in Geography and Urban Planning, University of Tabriz, Iran
2 Professor of Geography and Urban Planning, University of Tabriz, Iran
چکیده [English]

Introduction  
The informal economy is the diversified set of economic activities, enterprises, jobs, and workers that are not regulated or protected by the state. The concept is originally applied to self-employment in small unregistered enterprises. It has been expanded to include wage employment in unprotected jobs. The present research is an attempt to realize the location of informal economic section in the sustainability of Tabriz megalopolis. This phenomenon involves many variation and widespread development. Importance and specific location of the informal economic section in urban economy is so intensive that could never be ignored. The informal economic section has attracted numerous people of Tabriz megalopolis and plays an important role in the economy of that. Conventional approaches to urban development generally are of one-way model and are dependent on political conditions and economic purposes. Nevertheless, since the late decade of twentieth century, this subject has taken systematic and multiracial condition to itself.
Methodology 
This study as an applied development research involves descriptive and case study methods using documentary-library and field techniques. The tools for gathering data are including questionnaires, observation, interview, statistic documents of Iran statistics center. The information acquired from analytic maps is provided in Geographical Information System (GIS). The study is a descriptive- analytic research in method. Thus, the quantitative models and techniques like X2 test and V cramer are employed in GIS, Arcview and SPSS. The statistic population of this research involves the people working in informal economic section of Tabriz megalopolis. Through an accidental sampling method, we selected 390 samples, including 282 men and 108 women. The present investigation is analyzed by the use of descriptive-inferential statistic methods in SPSS.
Results and discussion 
The Tabriz megalopolis is an example of urban development models which is entirely changed due to variation of urban planning in recent decades. This investigation attempts to evaluate the economic roots of this problem based on urban sustainability views to provide a proper context for better judgement in urban planning. The results of this research indicated that most of the businessmen in informal economic section of Tabriz megalopolis are men (72.3 percent) and married people (82.3 percent).
The activities of informal economic section in Tabriz megalopolis are clothes sellers (11.5 percent), fruit sellers (10.8 percent), and building workers (8.5 percent), carpet knitters (5.4 percent). The most important kinds of occupations in informal section of this city are salesmanship, domestic service giving people, scientific, educational, artistic services, transportation and agriculture. The businessmen in informal section of Tabriz are mostly unqualified people in education. Average age of these people is 42years old. Most of the people working in this section are rural – urban immigrants and their inhabitants are mostly in margins of Tabriz city. The most important reason for the people to enter to this informal section is the lack of enough capital and specialty to qualify better opportunities.   These businessmen are mostly in Abrasan (5.9 percent), Seilab (4.6 percent),  Maralan (4.6 percent), and Abbasi (4.4 percent) areas. The most important occupational problems of this group is the inadequacy of capital, lack of specialty and qualification, and lack of fixed location for performing economic activities. Most of the working people in this section (31.4 percent) have revenues between 400 to 600 US dollars. This shows that the people are below poverty line and affected by intensive poverty. 
Conclusion  
Geographical distribution of informal economic section in Tabriz megalopolis is not uniform. Most of the people working in this informal section are rural-urban immigrants in the city. The occupational variety in informal economic section in Tabriz megalopolis is more intensive for men than Women. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • informal economy
  • informal job
  • megalopolis
  • urban sustainability
  1. بردبار، مهرداد، 1388، نگاهیبهروندتوسعةشهرنشینی و نقش شهرهای کوچک ایران، فصلنامة مطالعات مدیریت شهری، شمارة 2، صص 101-114.
  2. پورمحمدی، محمدرضا، 1382، برنامه‌ریزیمسکن، انتشارات سمت، چاپ دوم، تهران.
  3. توماس، جی‌جی، ریسکاویچ، رائول و سیستو، وینجنر، 1376، اقتصادغیررسمی، ترجمة منوچهر نوربخش و کامران سپهری، چاپ اول، انتشارات مؤسسة تحقیقات پولی و بانکی، تهران.
  4. جمالی، فیروز، صدر موسوی، میرستار و پروین‌دخت لیوارجانی، 1387، بررسیویژگی‌هایمشاغلغیررسمیدر مادرشهرتبریز، فصلنامة تحقیقات جغرافیایی، شمارة 89، صص 19-46.
  5. حسنوند، سمیه، زرانژاد، منصور و امیرحسین منظرحجت، 1395، تحلیل تأثیر نرخ بیکاری بر اقتصاد سایه در کشورهایدرحال‌توسعه، فصلنامة علمی-پژوهشی پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، سال ششم، شمارة 22، صص 103-118.
  6. خلعتبری، فیروزه، 1369، اقتصادزیرزمینی، مجلة رونق، سال اول، شمارة 1 و 2، صص 5-18.
  7. دلاور، علی، 1389، روش تحقیق درروان‌شناسیو علوم تربیتی، چاپ 19، نشر ویرایش، تهران.
  8. رنانی، محسن و ساغر باباحیدری، 1385، اشتغالغیررسمیدر ایران، مروریبرمطالعات، مجلة اقتصاد و جامعه، سال دوم، شمارة 9، صص 78-123.
  9. رنانی، محسن، میرزایی، محمد و شیرین اربابیان، 1391، بخشغیررسمیو ظرفیت مالیاتیازدست‌رفته (مطالعةموردی:استان کهگیلویهوبویراحمد)، فصلنامة پژوهش‌نامة اقتصادی، سال دوازدهم، شمارة 44، صص 99-130.
  10. سالنامة آماری کشور، 1391، نتایجسرشماریعمومینفوسومسکن، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور.
  11. ستاری‌فر، محمد، زارعی، حمیدرضا و نوشین شکری، 1393، اثر مهاجرت و شهرنشینی بر اشتغالغیررسمیدر مناطق مختلف ایران، فصلنامة علوم اقتصادی، سال هشتم، شمارة 29، صص 49-70.
  12. شکیبایی، علیرضا و علی رییس‌پور، 1386، بررسی روند تحولات اقتصادسایه‌ایدر ایران، نشریة پژوهش‌های اقتصادی، شمارة 3، صص 17-36.
  13. صرافی، مظفر، 1381، ازحاشیه‌نشینیتا شهرنشینی، فصلنامة هفت شهر، سال دوم، شمارة 8، ص 6.
  14. فکوهی، ناصر، 1384، درهزارتوهاینظم جهانی، چاپ اول، نشر نی، تهران.
  15. مرکز آمار ایران، 1395، نتایجسرشماریعمومینفوسومسکن، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور.
  16. نقدی، اسدالله و همکاران، 1393، بررسی نقشسرمایةفرهنگی و اجتماعی در ورود به بخش اشتغالغیررسمی (مطالعةموردی: شاگردمکانیک‌هایچاپارخانةهمدان)، نشریة مطالعه و تحقیقات اجتماعی در ایران، شمارة 1، صص 141-163.
  17. نواح، عبدالرضا، حسین‌زاده، علی حسین و نسرین درویشی، 1386، بررسیعللگرایشبهمشاغلکاذبدرشهراهواز، مجلة پژوهش‌های دانشگاه اصفهان (علوم انسانی)، شمارۀ 28، صص 45-56.
  18. نیلی، مسعود و منصور ملکی، 1385، اقتصادغیررسمی: علل ایجاد، روش‌هایتخمین و اثرات آن بر بخش رسمی، فصلنامة شریف، شمارة 36، صص 45-56.
  19. ویسیان، محمد و همکاران، 1394، تحلیلی بر وضعیت شاغلان بخش اقتصادغیررسمی(مطالعةموردی:شهر قروه)، مجلة جغرافیا و توسعة فضای شهری، سال دوم، شمارة 1، صص 111-123.
  20. هاروی، دیوید، 1376، عدالتاجتماعیوشهر، ترجمة فرخ حسامیان و همکاران، انتشارات شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری، تهران.
  21. هال، پیتر و اولریخ فایفر، 1388، آیندة شهری قرن 21، ترجمة اسماعیل صادقی و ناهید صفا، چاپ اول، انتشارات جامعة مهندسان مشاور ایران، تهران.
    1. Bulutay, T., and Tasti, E., 2004, Informal Sector in Turkish Labor Market, Turkish Economic Association, Discussion Paper (22).
    2. Chen, M., 2005, The Business Environment Informal Economy Creating Condition  Poverty Reduction, Cairo, Egypty.
    3. Daniles, P.W., 2004, Urban Challenges: The Formal and Informal Economics In Mage –Cities, Cities, Vol. 21, No. 6, PP. 501-511.
    4. Dell’Anno, R., and Solomon, O. H, 2008, Shadow Economy and Unemployment Rate in USA: Is There Structural Relationship? An Ampirical Analysis, Applied Economics, Vol. 40, No. 19, PP. 2537-2555.
    5. Elgin, C., and Oyvot, C., 2013, Lurking in the Cities: Urbanization and the Informal Economy, Structural Change and Economic Dynamics, No. 27, PP. 36-47.
    6. Figeedgard, L., 1990, Defining and Estimating Underground and Informal Economies, he New Institutional Economics, Approach, World Development, No 17-18, PP. 989-1002.
    7. Gulzar, A., Junaid, N., and Haider, A, 2012, What is Hidden in the Hidden Economy of Pakistan? Size, Causes, Issues and Implications, The Pakistan Development Review, Vol. 49, No. 4, PP. 665-704.
    8. Hendley Y, A., Arabsheibani, G. R., and Carneiro, F. G, 2009, on Defining and Measuring the Informal Sector, Evidence From Brazil, World Development, Vol. 37, No. 5, PP. 992-1003.
    9. Ilo., 2012, Measuring the Economically Active in Population Censuses: A Handbook (NewYourk).
    10. Jonasson, E, 20011, Informal Employment and Role Regional Governance, Review of Development Economics, Vol. 15, No. 3, PP. 429-441.
    11. Oviedo, A. M, Thomas, M.R., and Karakurumozdemir, K, 2009, Economic Informality: Causes, Costs and Policies: A Literature Survey, No. 167, World Bank, Free PDF.
    12. Romero, R., 2009, The Daynamic of Informal Economy, London: Oxford University Press.
    13. Schneider, F., 2007, The Size of The Shadw Economies of 145 Countries All Over The World: Firstresults Over The Period 1999 To 2003, Journal of Population Economics, Vol. 20, No. 3, PP. 495-526.
    14. Sheehan, C.M., and Fernando, R., 2013, Migration, Business Formation and Informal Economy n Urban Mexico, Social Science Research, No. 42, PP. 1092-1108.
    15. Yuki, K., 2007, Urbanization Informal Sector and Development, Journal of Development Economics, No. 84, PP. 76-103.