شناسایی معیارهای مؤثر بر پایداری اجتماعی و اقتصادی در مناطق روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه شهرسازی، دانشکدة معماری و شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران

2 دانشجوی دکتری تخصصی شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، پردیس مجتمع بین‏ الملل، تبریز، ایران

چکیده

یکی از مباحث مهم در ارتباط با سکونتگاه‏های روستایی مقولة پایداری اجتماعی‏- اقتصادی است. این دو معیار، به‏علت توجه بیشتر به مؤلفه‏های پایداری محیطی، تا حد زیادی در سایه و سیطرة آن قرار گرفته و کمتر به‏طور مستقل بررسی شده‏اند. ازاین‏رو،نگارندگان در پژوهش حاضر کوشیده‏اند معیارهای مؤثر بر پایداری اجتماعی و اقتصادی در مناطق روستایی را ارزیابی و رتبه‏بندی کنند. بررسی‏های انجام‏گرفته بیانگر آن است که تاکنون تحقیق جامع و کاملی در این حوزه انجام نگرفته و فقطبه گردآوری معیار‏ها و رتبه‏بندی روستاها اکتفا شده است. این در حالی است که بدون توجه به میزان اهمیت و تأثیر آن بر پایداری امکان رسیدن به نتیجة مطلوب فراهم نخواهد شد. بنابراین، در تحقیق حاضر با بهره‏گیری از طراحی ساختار سلسله‏مراتبی به تحلیل و رتبه‏بندی معیار‏ها از نظر میزان اهمیت پرداخته شده است. بر این اساس، با مرور منابع علمی معتبر داخلی و خارجی و همچنین مصاحبه با کارشناسان سازمان بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، این معیارها شناسایی و دسته‏بندی شد. به این ترتیب، ده زیرمعیار امنیت، ایمنی، آموزش، مشارکت، جمعیت، بهداشت، فراغت، مسئولیت‏پذیری، رضایت از خدمات، و تعلق مکانی به‏عنوان زیرمعیارهای پایداری اجتماعی و ده زیرمعیار نرخ بیکاری، بیمة کشاورزی، دسترسی به بازار، نوسان قیمت، بار تکفل، مکانیزاسیون، میانگین درآمد، سرانة دامی، تنوع اقتصادی، و سرمایه‏گذاری نیز برای پایداری اقتصادی در مناطق روستایی ایران شناسایی شد. در ادامه و براساس آرای متخصصان و کارشناسان توسعه و برنامه‏ریزی روستایی مشخص شد که میزان تأثیر معیارهای اجتماعی و اقتصادی بر پایداری سکونتگاه‏های روستایی تقریباً یکسان است و تفاوت چندانی در میزان اهمیت آن‏ها وجود ندارد. از طرفی دیگر، زیرمعیارهای آموزش و نرخ بیکاری به‏ترتیب مؤثرترین زیرمعیارهای پایداری اجتماعی و پایداری اقتصادی در سکونتگاه‏های روستایی کشورند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Identification of Effective Criteria on Social and Economic Sustainability in Rural Areas of Iran

نویسندگان [English]

  • Vahid Bigdeli Rad 1
  • Shahram Maleki 2
1 Assistant Professor of Urban and Regional Planning, Faculty of Architecture and Urban Planning, Qazvin Branch, Islamic Azad University, Qazvin, Iran
2 Tabriz Islamic azad University
چکیده [English]

Identification of Effective Criteria on Social and Economic Sustainability in Rural Areas of Iran

*Vahid Bigdeli Rad – Assistant Professor of Urban and Regional Planning, Faculty of Architecture and Urban Planning, Qazvin Branch, Islamic Azad University, Qazvin, Iran
*Corresponding Author’s Email: Vahid.Bigdeli@qiau.ac.ir
09392005434

Shahram Maleki – PhD Student of Urban and Regional Planning, Tabriz Branch, Islamic Azad University, International Campus, Tabriz, Iran
Email: Malekii.Shahram@gmail.com
09123810902

Extended Abstract


Introduction
Rural settlements in Iran, which are officially reported to have regional inequalities and settlements, are today experiencing a number of problems, such as the decline of the rural economy, massive displacement and migrations, widespread poverty and unemployment, food insecurity, and being the most of the rural population in the margin (Ashrafi et al., 2015, 51). Hence, these problems point to the necessity and priority of attention to social and economic stability in sustainable rural development planning (Karimi and Ahmadvand, 2015, 685). In order to achieve this goal, recognizing the instability and the level of social and economic stability of rural settlements is necessary first and foremost (Tavakoli et al., 2015, 231).

Methodology
Information analysis method in this research is based on the Analytic Hierarchy Process (AHP). AHP is one of the most well-known multi-criteria decision-making techniques that was invented by Thomas L. Saaty in the 1970s. This approach can be useful when decision-making practice has several options and decision-making indicators. Indices can be quantitative or qualitative (Azizi and Khalili, 2010, 33). The basis of this method lies in the pairwise comparisons (Delbari and Davoudi, 2013, 62-63). To apply the Analytic Hierarchy Process in solving the evaluation problem, there are five basic stages: (1) the formation of a hierarchy, (2) the determination of the importance coefficient of the criteria and sub-criteria, (3) the determination of the importance coefficient of options, (4) the determination of the final score (options priority), (5) the examination of adaptation in judgments (Azizi and Khalili, 2010, 33).

Results and Discussion
Indicators were identified and categorized to evaluate the impact of social and economic sustainability. These indicators were collected based on the opinion of rural development and planning experts in Iran.
Accordingly, 10 sub-criteria including security, safety, education, social involvement, population, health, leisure, social responsibility, service satisfaction and place belonging as a measure of the impact of social sustainability, and 10 sub-criteria including unemployment rate, agricultural insurance, market access, fluctuations in prices, dependency ratio, mechanization, average income, per capita livestock, economic diversification and investment for economic sustainability in rural areas of Iran were also identified. Then, a questionnaire was designed based on the collected criteria. Then, 20 questionnaires were collected by the opinion of specialists and experts in rural development and planning.
In the first step, the relative weight of the criteria is calculated. Different methods are used to calculate the relative weight. In this study, the geometric mean method was used.
After performing geometric mean, the weight of each of the criteria and sub-criteria is normalized and the impact of each one will be determined based on the final weight. Accordingly, the economic and social sustainability criteria were calculated with normalized weight of 0.515 and weight 0.485 respectively.
In connection with the importance of each of the social and economic sub-criteria, it is clear that training sub-criterion is ranked first in the importance of social criteria and has the greatest impact on the social sustainability of rural areas. Leisure sub-criterion has the least impact on this ranking. Moreover, in the economic indicators section, the unemployment rate was ranked first. The sub-criterion per capita livestock in this ranking also has the least impact on the economic sustainability of rural settlements. The overall ranking of social and economic criteria is shown in below Table.

Table: The Importance of Social and Economic Sustainability Sub-Criteria in Rural Areas of Iran
Ranking Social Sustainability Sub-Criteria Economic Sustainability Sub-Criteria
1 Education Unemployment Rate
2 Service Satisfaction Average Income
3 Place Belonging Agricultural Insurance
4 Security Market Access
5 Safety Economic Diversification
6 Health Investment
7 Population Fluctuations in Prices
8 Social Involvement Dependency Ratio
9 Responsibility Mechanization
10 Leisure Per Capita Livestock

Conclusion
Considering that the rural areas in Iran, according to the statistics of official centers and scientific studies on it, always have many social and economic problems, so this research seeks to identify and evaluate the impact of each of the components of social and economic sustainability. These two criteria have been largely been overshadowed by environmental sustainability components and have been less considered independently. These two dimensions play an essential role in the instability of rural settlements in the country. Therefore, this research sought to assess and measure the impact of social and economic sustainability by some criteria. Accordingly, these criteria were identified by reviewing the authentic internal and external sources and the hierarchical analysis method. In this way, 10 indicators of security, safety, education, social involvement, population, health, leisure, social responsibility, service satisfaction and place belonging are considered as components of social sustainability and 10 indicators of unemployment rate, agricultural insurance, market access, fluctuations in prices, dependency ratio, mechanization, average income, per capita livestock, economic diversification and investment are considered as components of economic sustainability in rural areas of Iran. The results of the evaluation based on Analytic Hierarchy Process (AHP) show that, according to rural planning experts, the impact of social and economic components on the sustainability of rural settlements is of the same degree and are not significantly different in terms of importance. In the ranking of the effect of components of social sustainability, the sub-criteria of education has the most impact and the criterion of unemployment rate is the most effective component in the economic sustainability of rural settlements in the country. In general, the results show that both social and economic sustainability criteria should be definitely considered in rural settlements in parallel.

Keywords: Village, Sustainable Rural Development, Social Sustainability, Economic Sustainability.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Village
  • Sustainable Rural Development
  • Sustainability Criteria
  • social sustainability
  • economic sustainability
  1. اشرفی، مرتضی؛ هوشمند، محمود و کرامت‏زاده، علی (1393). بررسی توسعۀ پایدار کشاورزی در مناطق روستایی با تأکید بر رهیافت اقتصادی در روستاهای کاشمر، فصل‏نامة راهبردهایتوسعة روستایی، 1(۲): 51-68.
  2. افراخته، حسن؛ ریاحی، وحید و جوان، فرهاد (1394). پایداری اقتصادی سکونتگاه‏های روستایی شهرستان رضوان‏شهر، فصل‏نامة جغرافیا، 13(۴۶): 93-117.
  3. اکبریان رونیزی، سعیدرضا و شیخ‏بیگلو، رعنا (1394). تحلیل و اولویّت‏بندی پایداری اجتماعی محیط‏های روستایی، مطالعة موردی: دهستان قلعه بیابان شهرستان داراب، جغرافیاوپایداریمحیط، 7: 35-47.
  4. ایمانی، بهرام؛ باختر، سهیلا و خوش‏رفتار، عبدالرضا (1395). ارزیابی میزان برخورداری مناطق روستایی از شاخص‏های پایداری اجتماعی، مطالعة موردی: دهستان حومة شمالی شهرستان اسلام‏آباد غرب، فصل‏نامة برنامه‏ریزیمنطقه‏ای، 6)۲۴): 167-178.
  5. پورطاهری، مهدی؛ محمدی، ناهیده و رکن‏الدین افتخاری، عبدالرضا (1393). ارزیابی و سنجش محرومیت در سطح مناطق روستایی، مورد: بخش مرکزی شهرستان جوانرود، فصل‏نامة اقتصادفضاوتوسعة روستایی، ۳(۳): 17-40.
  6. تور، آندره و والت، فردریک (1394). به‏سوی مسیرهای جدید در منطقه و توسعة قلمرو مناطق روستایی، مطالعات برنامه‏ریزی اروپایی، 23: 650-677.
  7. توکلی، جعفر (1393). سنجش پایداری اجتماعی- اقتصادی سکونتگاه‏های روستایی دهستان‏های خاوة شمالی و جنوبی استان لرستان، نشریة تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، ۱۴(۳۲): 71-92.
  8. توکلی، جعفر؛ میرک‏زاده، علی‏اصغر و ابراهیمی، مراد (1393). سنجش سطح توسعه‏یافتگی اجتماعی‏- اقتصادی روستاهای بخش مرکزی شهرستان کوهدشت، پژوهشهایروستایی، 5(۱): 213-235.
  9. دلبری، سیدعلی و داوودی، سیدعلیرضا (1391). کاربرد تکنیک فرایند تحلیل سلسله‏مراتبی AHP در رتبه‏بندی شاخص‏های ارزیابی جاذبه‏های توریستی، مجلة تحقیق در عملیات و کاربردهای آن، ۹(۲): 57-79.
  10. راستی، هادی و جهان‏تیغ، راضیه (1393). سنجش میزان رفاه اجتماعی خانوارها در نواحی روستایی، مطالعة موردی: شهرستان زهک، پژوهشهایروستایی، ۵(۴): 759-778.
  11. ریاحی، وحید و نوری، آذر (1393). تنوع‏بخشی فعالیت‏های اقتصادی و پایداری روستاها، مورد: شهرستان خرم‏دره، فصل‏نامة اقتصادفضاوتوسعة روستایی، ۳(۴): 113-128.
  12. زیاری، کرامت‏الله (1377). مدل‏های تحلیلی فقر، توزیع درآمد، و نابرابری‏های منطقه‏ای در ایران، تحقیقات جغرافیایی، 13: 80-92.
  13. زیاری، کرامت‏الله (1388). تحلیلی بر اندازه‏گیری و تبیین خط فقر و سیاست‏های فقرزدایی در استان یزد، جغرافیا و توسعه، 15: 5-20.
  14. زیاری، کرامت‏الله (1393). اصول و روش‏های برنامه‏ریزی منطقه‏ای، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  15. ساعتی، توماس ال (1384). نظریه و کاربرد فرایند تحلیل شبکه‏ای: تصمیم‏گیری با مزایا، فرصت‏ها، هزینه‏ها، و خطرات، انتشارات RWS.
  16. ساعتی، توماس ال (1387). تصمیم‏گیری به روش فرایند تحلیل سلسله‏مراتبی، مجلة بین‏المللی خدمات علوم، 1: 83-98.
  17. شمس‏الدینی، علی؛ جمینی، داوود و جمشیدی، علیرضا (1395). اندازه‏گیری و تحلیل ثبات اجتماعی در مناطق روستایی، نمونة موردی: شهرستان جوانرود، پژوهش‏های روستایی، ۳: 486-503.
  18. صفری، علی؛ اکبری، مسعود و جمینی، داوود (1395). توزیع فضایی شاخص‏های پایداری اجتماعی در سکونتگاه‏های روستایی غرب ایران، مطالعة موردی: منطقة اورامانات؛ استان کرمانشاه، فصل‏نامة برنامه‏ریزیمنطقه‏ای، 6(24): 141-152.
  19. عزیزی، محمدمهدی و خلیلی، احمد (1388). ارزیابی الگوپذیری استخوان‏بندی بافت‏های روستایی ایران در طرح‏های هادی، براساس مدل فرایند تحلیل سلسله‏مراتبی AHP، پژوهشهایجغرافیایانسانی، 67: 27-40.
  20. عنابستانی، علی‏اکبر؛ شایان، حمید؛ شمس‏الدینی، رضا؛ تقی‏لو، علی‏اکبر و زارعی، ابوالفضل (1392). ارزیابی پایداری اقتصادی در مناطق روستایی، با استفاده از فن تصمیم‏گیری چندمعیارة تخصیص خطی، مطالعة موردی: بخش جعفرآباد شهرستان قم، جغرافیا و مطالعات محیطی، 1(۴): 118-140.
  21. فراهانی، حسین؛ حسین‏زاده، اکبر و سهرابی، نسرین (1395). نقش استقرار صنایع تبدیلی و تکمیلی کشاورزی بر پایداری اقتصادی روستاها، مجلة پژوهشهای اقتصاد روستا، ۳(۷): 1-10.
  22. فرجی سبکبار، حسن‏علی؛ بدری، سیدعلی؛ مطیعی لنگرودی، سیدحسن و شرفی، حجت‏الله (1389). سنجش میزان پایداری نواحی روستایی برمبنای مدل تحلیل شبکه، با استفاده از تکنیک بردا، مطالعة موردی: نواحی روستایی شهرستان فسا، پژوهش‏هایجغرافیایانسانی، 72: 135-156.
  23. قدیری معصوم، مجتبی؛ ضیانوشین، محمدمهدی و خراسانی، محمدامین (1389). پایداری اقتصادی و رابطة آن با ویژگی‏های مکانی- فضایی، نمونة موردی: روستاهای دهستان کوهین شهرستان کبودرآهنگ، فصل‏نامة روستا و توسعه، ۲(۱۳): 1-29.
  24. کریمی، فرزاد و احمدوند، مصطفی (1393). وضعیت‏سنجی و اولویت‏بندی شاخص‏های توسعة پایدار در مناطق روستایی، مطالعة موردی: بخش مرکزی شهرستان بویراحمد، پژوهش‏های روستایی، ۵(۳): 6۶۳-6۹۰.
  25. محمدی یگانه، بهروز و ولایی، محمد (1393). تنوع‏بخشی به اقتصاد روستاها جهت تحقق توسعة پایدار، مورد: دهستان مرحمت‏آباد شمالی شهرستان میاندوآب، فصل‏نامة اقتصاد فضا و توسعة روستایی، ۳(۲): 54-70.
  26. مرادی مسیحی، واراز و طالبی، مانی (1396). تحلیل ساختاری شاخص‏های توسعة پایدار روستایی، مورد: دهستان‏های شهرستان صومعه‏سرا، فصل‏نامة اقتصاد فضا و توسعة روستایی، ۶(۳): 165-180.
  27. مرکز پژوهش‏های مجلس شورای اسلامی (۱۳۶۲). قانون مصوب مجلس شورای اسلامی، قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری، تیرماه 1362.
  28. ملکی، شهرام و بیگدلی راد، وحید (1395). معیارهای پایداری اقتصادی در مناطق روستایی ایران، مجلة تحقیقات علوم کاربردی کاسپین، ۵(۲): 11-17.
  29. ملکی، شهرام و بیگدلی راد، وحید (1396). معیارهای پایداری اجتماعی در مناطق روستایی ایران، مجلة بین‏المللی هستی فضا، ۶(۱): 79-84.
  30. واعظ‏زاده، ساجده؛ نقدی، اسدالله و ایاسه، علی (1394). مؤلفه‏های پایداری اجتماعی در برنامه‏های توسعة ایران، مجلة مطالعاتتوسعةاجتماعیایران، ۷(۲): 45-59.
  31. یاری‏حصار، ارسطو؛ پریشان، مجید و حیدری ساربان، وکیل (1396). ارزیابی تأثیرات اصلاحات مالی درمورد پایداری شاخص‏های اقتصادی روستایی، نمونة موردی: روستاهای بخش سردابه، پژوهش‏های روستایی، 8(۳): 536-553.
  32. یاسوری، مجید و جوان، فرهاد (1394). تحلیل محدودیت‏های تنوع‏بخشی اقتصاد روستایی، مورد: دهستان اشکور علیا، فصل‏نامة اقتصادفضاوتوسعة روستایی، ۴(۳): 19-37.

33. Afrakhteh, H.; Riyahi, V. and Javan, F. (2016). Economic Sustainability of Rural Settlements, Rezvanshahr, Geography, 13(46): 93-117.

34. Akbariyan Rounizi, S. and Sheykh Bigloo, R. (2016). Analysis and prioritization of social sustainability of rural environments, in Ghale Biyaban of Darab villages, Geography and Environmental Sustainability, 17: 35-47.

35. Anabestani, A.A.; Shayan, H.; Shamsodini, R.; Taghiloo, A.A. and Zarei, A. (2011). Evaluating Economic Sustainability in Rural Areas, Using a multi-criteria linear allocation decision technique, case study: Jafarabad section of Qom city, Geography and Environmental Studies, 1(4): 118-140.

36. Ashrafi, M.; Hooshmand, M. and Keramatzadeh, A. (2015). A Study of the Sustainable Development of Agriculture in Rural Areas, Emphasizing the Economic Approach, in Kashmar villages, Development Strategies, 2: 51-68.

37. Azizi, M. and Khalili, A. (2010). Evaluation of the Patterns of Iranian Bone Tissue Skin Patterning in Conductive Designs, Based on the Analytical Hierarchy Process Model, Human Geographic Research, 67: 27-40.

38. Delbari, S.A. and Davoudi, S.A. (2013). Application of AHP Hierarchy Process Analysis Technique in Ranking Indicators of Tourist Attraction Evaluation, Investigating operations and its applications, 9(2): 57-79.

39. Farahani, H.; Hoseinzadeh, A. and Sohrabi, N. (2016). The role of agricultural conversion and complementary industries on the economic sustainability of villages, Village economics research, 3(7): 1-10.

40. Faraji Sabokbar, H.; Badri, S.A.; Motie Langaroudi, S.H. and Sharafi, H. (2011). Measuring the stability of rural areas based on network analysis model, Using the Barda technique, Human Geographic Research, 72: 135-156.

41. Ghadiri Masoom, M.; Ziyanooshin, M.M. and Khorasani, M.A. (2010). Economic Sustainability and its Relationship with Spatial-Spatial Features, case study: Villages of Koohin Kaboodarang, Village and development, 2(13): 1-29.

42. Imani, B.; Bakhtar, S. and Khosh Raftar, A. (2017). Assessing the Rural Accessibility of Social Sustainability Indicators, in North Islamabad West villages, Regional Planning, 6: 167-178.

43. Islamic Parliament Research Center Of The Islamic Republic Of IRAN (1984).

44. Karimi, F. and Ahmadvand, M. (2015). Status and Prioritization of Sustainable Development Indicators in Rural Areas, case study: central district of Boyerahmad, Rural Research, 5(3): 663-690.

45. Maleki, S. and Bigdeli Rad, V. (2017). Social Sustainability Measures for Rural Areas in Iran, Space Ontology International Journal, 6(1): 79-84.

46. Maleki, S. and Rad, V.B. (2016). Criteria of Economic Sustainability in Rural Areas of Iran, Caspian Journal of Applied Sciences Research, 5(2): 11-17.

47. Mohamadi Yeghaneh, B. and Volaei, M. (2014). Diversification into rural economies to achieve sustainable development, marhamat abad village, Miyan doab, Space Economics and Rural Development, 3(2): 54-70.

48. Moradi Masihi, V. and Talebi, M. (2018). Structural Analysis of Rural Development Indicators, case study: Somesara, Space Economics and Rural Development, 6(3): 165-180.

49. Pourtaheri, M.; Mohammadi, N. and Roknodin Eftekhari, A. (2013). Assessment of rural deprivation, in Javanrod villages, Space Economics and Rural Development, 3(3): 17-40.

50. Raasti, H. and Jahan tig, M. (2014). Assessment of the welfare households in rural areas, case study: city zahak, Rural Research, 5(4): 759-778.

51. Riyahi, V. and Nouri, A. (2013). Diversification of economic activities and sustainability of villages, case study: Khoramdareh, Space Economics and Rural Development, 3(10): 113-128.

52. Saaty, T.L. (2005). Theory and applications of the analytic network process: decision making with benefits, opportunities, costs, and risks, RWS publications.

53. Saaty, T.L. (2008). Decision making with the analytic hierarchy process, International Journal of Services Sciences, 1(1): 83-98.

54. Safari Aliakbari, M. and Jomeini, D. (2017).  Spatial distribution of social sustainability indices in rural areas of western Iran, case study: Oramanat, Kermanshah province, Regional Planning, 6(24): 141-152.

55. Shamsodini, A.; Jamini, D. and Jamshidi, A. (2016). Measurement and Analysis of Social Stability in Rural Areas (Case Study: Javanrood Township), Rural Research, 7(3): 486-503.

56. Tavakoli, J. (2014). Measuring socio-economic sustainability of rural settlements,  khaveh shomali and jonoubi Village, Applied Geosciences Research, 14(32): 71-92.

57. Tavakoli, J.; Mirak Zadeh, A.A. and Ebrahimi, M. (2014). Assessment of Social and development, in Kuhdasht villages, Rural research, 5(1): 235-213.

58. Torre, A. and Wallet, F. (2015). Towards New Paths for Regional and Territorial Development in Rural Areas, European Planning Studies, 23(4): 650-677.

59. Vaezzadeh, S.; Naghdi, A. and Iyaseh, A. (2015). Social Sustainability Factors in Development Plan of Iran, International Journal of Social Siences, 7(2): 54-59.

60. Yari Hesar, A.; Parishan, M. and Heidari Sareban, V. (2017). Evaluation the Effects of Subsidy Reforms on Sustainability of Rural Economic Indexes: A Case Study in Sardabeh Rurals, Journal of Rural Research, 8(3): 536-553.

61. Yasouri, M. and Javan, F. (2016). Analysis of Diversity Rural Economics Restrictions, case study: oshkour oliya village , Space Economics and Rural Development, 4(3): 19-37.

62. Ziyari, K. (1999). Analytical Models of Poverty, Distribution of Income and Regional Inequalities in Iran, Geographic Research, 13: 80-92.

63. Ziyari, K. (2008). An Analysis of Measuring and Explaining the Poverty Line and Poverty Reduction Policy in Yazd Province, Geography and Development, 15: 5-20.

64. Ziyari, K. (2013). Principles and methods of regional planning, University of Tehran, Tehran.