تبیین مراحل و عوامل‌ زمینه‌ساز بحران ژئوپلیتیکی کردستان عراق بر مبنای مدل مایکل برچر

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری تخصصی جغرافیای سیاسی، استادیار دانشگاه خاتم ‏الانبیای ارتش

2 دکتری تخصصی مدیریت استراتژیک، استادیار دانشگاه فرماندهی و ستاد ارتش

چکیده

بحران ژئوپلیتیکی کردستان عراق با اعلام همه‏پرسی استقلال در سوم مهر 1396 شکل گرفته است. مدل ژئوپلیتیکی مایکل برچر دربارة مراحل و عوامل زمینه‏ساز بحران‏های ژئوپلیتیکی است و در این مقاله مراحل و عوامل زمینه‏ساز شکل‏گیری بحران کردستان عراق براساس مدل یادشده بررسی و واکاوی شده است. بنابراین، هدف از این مقاله شناخت و تبیین مراحل و عوامل شکل‏گیری بحران کردستان عراق براساس مدل مایکل برچر است. فرضیة تحقیق این است که مراحل بحران عبارت‏اند از: پیدایش، گسترش، کاهش. و تأثیرات بحران و عوامل زمینه‏سازی بحران عبارت‏اند از: جغرافیا، وضعیت منازعه، عمر بازیگر بحران، نظام سیاسی، سطح نظام بین‏الملل، قطب‏بندی، و مداخلة قدرت‏های منطقه‏ای و فرامنطقه‏ای.پژوهش از نوع نظری است و با استفاده از روش توصیفی انجام شده است. ابزار گردآوری داده‏ها اسناد و مدارک است و داده‏های گرد‏آوری‏شده به روش تحلیل محتوا تجزیه و تحلیل شده است. نتایج پژوهش نشان می‏دهد مراحل شکل‏گیری بحران کردستان عراق عبارت‏اند از: سقوط صدام و شکل‏گیری حکومت فدرال در کردستان؛ حملة داعش به سوریه و عراق و تقویت ناسیونالیسم کردی و استقلال‏طلبی؛ تسلط پیش‏مرگه‏ها بر مناطقی از کرکوک، نینوا، و دیالی؛ حملة ارتش عراق و نیروهای حشدالشعبی به کرکوک و عقب‏نشینی نیروهای پیش‏مرگه از کرکوک. عوامل زمینه‏ساز بحران عبارت‏اند از: برجستگی جغرافیایی‏- راهبردی منطقة کردستان به‏ویژه منطقة کرکوک؛ تقارن منافع ایران و ترکیه در سطح بالا و مخالفت بسیار شدید و همراه با تهدید این دو کشور با همه‏پرسی و همراهی‏نکردنِ ایالات متحده واتحادیة اروپا با همه‏پرسی.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Explaining the steps and factors behind the Iraqi Kurdistan geopolitical crisis based on Michael Brecker’s model

نویسندگان [English]

  • Mohsen Biuck 1
  • Mohammad AkramiNia 2
1 Khatam al-Anbia Air Defense University
2 Faculty member of AJA university of command and staff
چکیده [English]

INTRODUCTION
With the agreement of political parties in the Kurdistan Region to hold a referendum on independence on September 25, 2017, with strong opposition from the central government of Iraq and a sharp reaction to the military threat of regional powers, as well as the opposition of trans-national powers, the security and stability of the disputed region has once again threatened and hit a crisis. A new geopolitical emerged. Despite the opposition of the countries of the region, the Iraqi Kurdistan Region held a referendum on independence on October 25, 2017. In general, the independence of Iraqi Kurdistan, which has been pursued since decades before by the Kurds, has become a crisis today. Because it has a lot of effects on the developments in the region and will have many consequences. This paper focuses on the Iraqi Kurdistan crisis, based on the model of Michael Burke, to explain the stages and factors behind the crisis.
According to Michael Barke's theory, a crisis is based on the identification of four stages: the emergence, expansion, reduction and impact. Describing and presenting findings in this framework looks at how each stage will shape the domain and the next stage.
The crisis process begins with the spark of an action, accident or environmental change, and other conditions expose it to a more intense level. The stage of expansion extends to another formulation among actors, and then the stage of decline begins and ends the crisis. Then, while an international crisis has been restrained, its effect remains on hostile parties, which is a sign of the stage of influence.
The geopolitical crisis created by the announcement of a referendum on the separation of Iraqi Kurdistan from the central government has many complications. This crisis can be explored and analyzed using various theories. One of the major theories in geopolitics is Burcker's theory. The main issue of this paper is the lack of clarity about the stages and factors behind the geopolitical crisis of Iraqi Kurdistan based on the Burkhart model.
The purpose of this article is to identify and explain the stages and factors behind the emergence of the Iraqi Kurdistan crisis based on the model of Michael Brocker.
The main question of this article is how are the stages of formation and the factors behind the geopolitical crisis of Iraqi Kurdistan based on the model of Michael Brocker?
The stages of the formation of the Iraqi Kurdistan's geopolitical crisis based on Michael Burke's model are: the fall of Saddam, the formation of the federal government in Kurdistan, the ISIL invasion of Syria and Iraq, the strengthening of Kurdish nationalism and independence, the domination of the Peshmerga in areas of Kirkuk, Ninawa and Diyala, The attack of the Iraqi Army and the Hamas al-Sha'abi forces in Kirkuk and the withdrawal of Peshmerga forces from Kirkuk. And the underlying factors in the Kurdistan crisis, the geopolitical prominence of the Kurdistan region, especially the Kirkuk region, the high level of symmetry between Iran and Turkey and the high level of opposition, accompanied by the threat of the two countries with the referendum and lack of support from the United States and the European Union.
This research is of a theoretical type and descriptive method has been used. The data of the research have been gathered by special library method and using the documents of the first hand and analyzed by content analysis method.
keyword:crisis,geopolitic,kurdistan,iraq,model michaeal brecher.
Methodology
This research is of a theoretical type and descriptive method has been used. The data of the research have been gathered by special library method and using the documents of the first hand and analyzed by content analysis method.

Results And Discussion
According to Michael Brother's theory, a geopolitical crisis is formed in four stages: the emergence, expansion, reduction, and the effects of the crisis and the factors that underlie and exacerbate the crisis, geography, conflict, the life of the actor of the crisis, the political system, the level of the international system, polarization And the intervention of regional and sub-regional powers. With a referendum in the Kurdistan region, a new geopolitical crisis was created in the region on the 25th of October 2017. Iraq's security and stability once again threatened and exacerbated the foreign and security policy of the region. Based on Michael Brocker's model, it became clear that independence, long-term territorial struggle and domination between the Kurds and the central government of Iraq over the strategic area of Kirkuk and the failure to implement Article 140 of the Iraqi constitution prepared the ground for the emergence of the crisis. ISIL's invasion of Iraq and the inability of the army to confront ISIL and then capture Kirkuk and parts of the districts of Diyala and Ninawa by Kurdish peshmerga, conducting a referendum in the Kurdistan region and subsequently an Iraqi military offensive against Kirkuk and reclaiming many areas on the expansion This crisis has added. The concern of the Kurdish climate leaders about the deterioration of the situation and their agreement with the central government to initiate talks has reduced the crisis and left significant political, security and economic implications.

Conclusion
Among the seven factors that underlie and exacerbate the crisis in the Michael Barrett model, geography and geopolitical prominence of the Kurdistan climate zone, and in particular the Kirkuk region, are the main causes and intensification of the current crisis and future crises, and one of the examples is the long-term conflicts that can be terminated Not detected. It was also found that two factors of intervention of regional and sub-national powers and the level of the international system played a key role in the short-term reduction of the Kurdish crisis. The symmetry of Iran-Turkey interests at a high level and the strong opposition, accompanied by the threat of the two countries with a referendum, and the lack of US-EU support for the Kurds, did not allow the Kurdish regional crisis to extend from the regional level to the international level.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Crisis
  • Geopolitics
  • Kurdistan
  • Iraq
  • Model Michael Brecher
  1. آیا مسئله کردها بحران آیندة خاورمیانه است؟ تاریخ 28/7/۱۳۹۶. قابل دسترسی در: http://www.scfr.ir/fa/news
  2. ابعاد و پیامدهای همه‏پرسی استقلال کردستان، 7/7/1396، قابل دسترسی در: http://kurdparez.com/1396/07/07
  3. اخوان کاظمی، مسعود و عزیزی، پروانه، 1390، کردستان عراق، هارتلند اسرائیل، فصل‏نامة راهبرد، دورة ۲۰، ش 60، صص ۱۴۱-168.
  4. استنسفیلد، گرت، ۱۳۸۲، کردستان عراق: توسعة سیاسی و ضرورت دموکراسی، لندن.
  5. اطلاعات راهبردی، 1386، جایگاه کرکوک در آیندة عراق، ش 51، صص ۳۴-40.
  6. اقلیم کردستان عراق، سوم مهر، همه‏پرسی استقلال برگزار می‏کند، 7/6/2017، قابل دسترسی در: http://www.euronews.com
  7. امیر، دانیل، ۱۳۹۶، چرا اسرائیل قادر به حمایت از یک کردستان مستقل نیست، هاآرتص، ۲۱ شهریور ۱۳۹۶.
  8. بارزانی، مادة 140 قانون اساسی عراق اجرا شد، 6/4/1393. قابل دسترسی در: http://www.alalam.ir/news/1606306
  9. بدیعی ازنداهی، مرجان؛ محمدی، احد و زمانی، عظیم، 1396، کشمکش‏های سرزمینی در شمال عراق: سرزمین، قومیت، و سیاست، پژوهش‏های جغرافیای انسانی، دورة 49، ش 3، صص ۶۳۷-656.
  10. برچر، مایکل و جاناتان، ویکنفلد، 1382، بحران، تعارض،و بی‏ثباتی، ترجمة علی صبحدل، تهران: پژوهشکدة مطالعات راهبردی.
  11. برچر، مایکل، 1382، بحران در سیاست جهان، ظهور و سقوط بحران‏ها، ترجمة میر فردین قریشی، تهران: پژوهشکدة مطالعات راهبردی.
  12. برچر، مایکل، ۱۳۷۲، بحران در سیاست جهان: تئوری و واقعیت، انگلستان: پرگامون.
  13. بوزان، باری، 1386، چارچوبی تازه برای تحلیل امنیت، ترجمة علیرضا طیب، تهران: مطالعات راهبردی.
  14. حاتمی، محمدرضا و سانیار، میکائیل، 1395، امکان‏سنجی استقلال کردستان عراق و پیامدهای آن بر امنیت جمهوری اسلامی ایران، پایان‏نامة کارشناسی ارشد علوم سیاسی، دانشگاه پیام ‏نور، مرکز تهران غرب.
  15. حافظ‏نیا، محمدرضا، 1385، تأثیر خودگردانی کردهای شمال عراق بر کشورهای همسایه، فصل‏نامة تحقیقات جغرافیایی، ش 83، صص ۵-36.
  16. حافظ‏نیا، محمدرضا، 1390، اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک، مشهد: پاپلی.
  17. حق‏پناه، جعفر، 1387، کردها و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: مؤسسة فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‏المللی ابرار معاصر.
  18. حیدری، غلام‏حسین، 1372، جغرافیای بحران‏های بین‏المللی، اطلاعات سیاسی‏-اقتصادی، ش ۷۷-78، صص 4۲-4۵.
  19. خواجوی، علی، 1390، بررسی وضعیت صنعت نفت و گاز منطقة کردستان عراق، معاونت برنامه‏ریزی وزارت نفت، ماهنامة اکتشاف و تولید، س 9، ش 82، صص ۱۵-22.
  20. داج، توبی، ۱۳۸۴، آیندة عراق: پس از پایان دوره تغییر رژیم. نیویورک.
  21. دریاستر، اریک، ۱۳۹۳، ایران و جنگ نیابتی در کردستان، قابل دسترسی در: http://journal-neo.org/2014/10/16/iran-and-the-proxy-war-in-kurdistan/
  22. سیمنت، جیمز، ۱۳۷۵، کردها: دولت و اقلیت در ترکیه، عراق و ایران، امریکا: انتشارات نیویورک.
  23. شریف، عصمت؛ نازدار، مصطفی و کندال، وانلی، 1379، کردها، ترجمة ابراهیم یونسی، تهران: روزبهان.
  24. سیمون، دیوید، ۱۳۹6، چرا امریکا بایستی از استقلال کردستان حمایت کند، فوربس، ۵ مهر ۱۳۹۶.
  25. شهیدی، فرزان، 1396، واکنش‏های احتمالی ایران به استقلال کردستان عراق، شورای راهبردی روابط خارجی (22/6/1396)، قابل دسترسی در:www.scfr.ir/fa
  26. عراق و کردها، اول کرکوک، دوم مذاکره، 25/7/1396، قابل دسترسی در: http://www.tabyincenter.ir/12142
  27. عمادی، سید رضی، 1396، علل، سناریوها، و پیامدهای همه‏پرسی استقلال کردستان عراق، شبکة مطالعات سیاست‏گذاری عمومی (1/7/1396)، قابل دسترسی در: http://www.npps.ir/articlePreview.aspx/131948
  28. غلامی، افشین، 1396، رفراندوم استقلال کردستان و چالش حقوق بین‏الملل، روزنامة شرق، 26/6/1396.
  29. قاسمی، محمدعلی، 1389، بازیگران مؤثر بر آیندة عراق: منافع و سناریوها، فصل‏نامة مطالعات راهبردی، س 11، ش 1، صص 37-58.
  30. قهرمان‏پور، رحمان، 1386، رویکرد اسرائیل به منطقة کردنشین عراق، فصل‏نامة مطالعات منطقه‏ای اسرائیل‏شناسی - امریکاشناسی، س 9، ش 1، صص 71-86 .
  31. قهرمان‏پور، رحمان، 1396، پیامدهای امنیتی همه‏پرسی کردستان عراق، شورای راهبردی روابط خارجی، 27/6/1396، قابل دسترسی در : www.scfr.ir
  32. کردها می‏توانند خودگردانی داشته باشند، روزنامة آفتاب یزد، 5/6/1396.
  33. کولایی، الهه؛ حریری، رحمان و اسدی‏کیا، بهناز، 1395، مسئلة کردی در روابط ایران و ترکیه، فصل‏نامة ژئوپلیتیک، س 12، ش 3، صص 1-27.
  34. گوزانسکی، یوئل و لیندنسترانس، گالیا، ۱۳۹۱، احیای مفهوم حاشیه در سیاست خارجی اسرائیل، ارزیابی استراتژیک، دورة 15، ش 2، صص 27-۴۰.
  35. مبارک‏شاهی، محمود، 1394، نگاهی به جغرافیای سیاسی کردستان عراق با تأکید بر مسئلة کرکوک، ئه‏وین.
  36. محمدی، حمیدرضا و خالدی، حسین، 1390، ژئوپلیتیک کردستان عراق، تهران: انتخاب.
  37. محمدی، حمیدرضا، 1389، کردستان و استراتژی‏ ملی، تهران: انتخاب.
  38. مخالفت اتحادیة اروپا با برگزاری همه‏پرسی استقلال اقلیم کردستان عراق، 31/6/1396، قابل دسترسی در: http://www.parstoday.com/fa/98227
  39. مصطفی، محمد صالح، ۱۳۹۵، نقش ایران در اقلیم کردستان، مرکز مطالعات الجزایر.
  40. موسوی خلخالی، علی، 1396، هدف از همه‏پرسی کردستان، استقلال یا امتیاز؟ دیپلماسی ایرانی، 28/6/1396، قابل دسترسی در: http://www.irdiplomacy.ir/fa/news/
  41. نخستین واکنش رسمی روسیه به همه‏پرسی جدایی در اقلیم کردستان، 5/7/1396، قابل دسترسی در: http://www.ghatreh.com.news/nn39471630
  42. نصری، قدیر و رضایی، داود، 1392، امکان‏سنجی استقلال کردستان عراق و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، فصل‏نامة امنیت پژوهشی، س ۱۲، ش 44، صص ۲۹-56.
  43. واکنش شدید اردوغان به همه‏پرسی کردستان عراق، 4/7/1396 قابل دسترسی در: http://www.hamshahrionline.ir/details/383585
  44. واکنش امریکا به همه‏پرسی اقلیم کردستان، 4/7/1396 قابل دسترسی در: http://www.asriran.com/fa/news/562230
  45. واکنش‏ها به همه‏پرسی اقلیم کردستان، 3/7/1396، قابل دسترسی در: /http://www.aftabnews.ir/fa/news/478007/ http://www.scfr.ir
  46. هاگت، پیتر، 1375، جغرافیا ترکیبی نو، ترجمة شاپور گودرزی‏نژاد، تهران: سمت.
  47. هالستی، کالوی جاکو، 1383، مبانی تحلیل سیاست بین‏الملل، ترجمة بهرام مستقیمی و مسعود طارم سری، تهران: دفتر مطالعات سیاسی وزارت امور خارجه.
  48. همه‏پرسی تمام شد و به تاریخ پیوست، 26/7/1396، قابل دسترسی در: http://www.fararu.com/fa/news/333074
  49. یلدیز، کریم، 1391، کردها در عراق: گذشته، حال، آینده، ترجمة سیروس فیضی، تهران: توکلی.

50. Aftab News: September 25, 2017, Reactions to the referendum on the Kurdistan region Available at: http://www.aftabnews.ir/fa/news/478007, http://www.scfr.ir

51. Aftab Yazd Newspaper: August 27, 2017, Kurds can have autonomy.

52. Akhavan, M. and Azizi, P., 2011, Iraq’s Kurdistan, Israel’s heartland, Rahbord Journal, Vol. 20, No. 60, PP. 141-168.

53. Al-Alam News Network: Barezani, June 27, 2014, Article 140 of the Iraqi constitution was implemented.Available at: http://www.alalam.ir/news/1606306.

54. Amir, D., 2017, Why Israel Can't Support an Independent Kurdish State, Haaretz, Sep 12.

55. AsrIran News: September 26, 2017, The U.S.A reaction to referendum in the Kurdistan Region.Available at: http://www.asriran.com/fa/news/562230.

56. Badiee Azandahie, M.; Mohamadi, A. and Zamani, A., 2017, Territorial Conflicts in Northern Iraq: Territory, Ethnicity And Politics, Article 11, Vol. 49, No. 3, PP. 637-656.

57. Brecher, M. and Wilkenfeld, J., 1989, Crisis, Conflict and Instability, Translated by Ali Sobhdel, 2003, Tehran: Strategic Studies Research Center.

58. Brecher, M., 1993, Crises in World Politics: Theory and Reality, Pergamon Press, England.

59. Brecher, M., 2003, Crises in World Politics: Theory and Reality, Translated by Mirfardin Qoreishi.

60. Buzan, B., 1998, Security: A New Framework for Analysis, Translated by Alireza Tayeb, 2007, Tehran.

61. Ciment, J., 1996, The Kurds: State and minority in turkey, Iraq and Iran, USA–New York Publisher: Facts on File.

62. Draitser, E., 2014, Iran and the Proxy War in Kurdistan, Online Available at: http://journal-neo.org/2014/10/16/iran-and-the-proxy-war-in-kurdistan/, [Retrieved 24 January 2016].

63. Emadi, S. R., 2017, Network for Public Policy Studies Causes, Scenarios and Consequences of Iraqi Kurdistan Independence Referendum. Available at: http://www.npps.ir/articlePreview.aspx/131948.

64. Euronews, 2017, Kurdistan Region of Iraq is holding a referendum on Independence on September 25, Available at: http://www.euronews.com.

65. Fararu News: October 18, 2017, The referendum ended and it became history. Available at: http://www.fararu.com/fa/news/333074.

66. Gasemi, M. A., 2010, Strategic Studies Quarterly Efficient Actors in Future Iraq: Interests and Scenarios. Vol. 13, No. 1, PP. 37-58.

67. Ghahramanpour, R., 2017, Strategic Council for Foreign Relations: Security implications of Iraq’s Kurdistan referendum.Available at: www.scfr.ir

68. Ghahremanpour, R., 2007, Regional Studies Quarterly, Israel’s approach to the Kurdish region of Iraq, Vol. 9, No. 1, PP. 71-86.

69. Ghatreh News: September 27, 2017, Russia's first official reaction to the separatist referendum in the Kurdistan Region of Iraq.Available at: http://www.ghatreh.com.news/nn39471630.

70. Guzansky, Y. and Lindenstrunss, G., 2012, Revival of the periphery concept in Israel’s foreign policy, Strategic Assessment, Vol. 15, No. 2, PP. 27-48.

71. Hafeznia, M. R., 2006, The influence of the northern Iraq’s Kurdish self-government on neighboring countries, Geographical Researches Quarterly Journal, No. 83. PP. 5-36.

72. Hafeznia, M. R., 2011, Principles and concepts of geopolitics.

73. Haggett, P., 1972, Geography: A Modern Synthesis, translated by Shapur Gudarzinejad, 1996, Tehran: SAMT.

74. Hagh Panah, J., 2008, Kurds and foreign policy of the Islamic Republic of Iran, Tehran: International Studies and Research Institute.

75. Hamshahri Online (Iranian daily Hamshahri): September 26, 2017, The Recep Tayyip Erdoğan’s severe reaction to the Iraqi Kurdish referendum. Available at: http://www.hamshahrionline.ir/details/383585.

76. Hatami, M. R. and Saniar, M., 2016, The feasibility study of Iraqi Kurdistan’s independence and its consequences on the security of the Islamic Republic of Iran, Master's Degree in Political Science, Payme Noor University, West Tehran Center.

77. Heidari, Gh. H., 1993, Political & Economic Ettelaat Quarterly Journal: The geography of international crises, No. 77-78, PP. 42-45.

78. Holsti, Jaakko Kalevi, 1996, International Politics, A Framework for Analysis. Translated by Bahram, Mostaghimi & Tarem Sari, Masoud 2004, Tehran: Institute for Political and International Studies.

79. Iran’s Strategic Council for Foreign Relations: October 20, 2017, The Kurdish issue; is it the future crisis of Middle East? Available at: http://www.scfr.ir/fa/news.

80. Khajavi, A., 2011, Scientific- Propagative Journal of Oil & Gas Exploration and Production The evaluation of Oil and Gas Industry in the Iraqi Kurdistan Region, Vol. 9, No. 82. pp 15-22.

81. Koolaee, E.; Hariri, R. and Asadikia, B., 2016, International Quarterly of Geopolitics, 2016, Kurdish Question and Its Impact on Iran-Turkey Relations, Vol. 12, No. 3, PP. 1-27.

82. Kurdish News Agency: September 29, 2017, Dimensions and Consequences of Kurdistan Independence Referendum.Available at: http://kurdparez.com/1396/07/07.

83. Mobarakshahi, M., 2015, A look at the political geography of Iraqi Kurdistan with an emphasis on the issue of Kirkuk.

84. Mohammadi, H. R. and Khalidi, H., 2011, Geopolitics of Iraqi Kurdistan, Tehran: Entekhab.

85. Mohammadi, H. R., 2010, Kurdistan and National Strategy, Tehran: Entekhab.

86. Moosavi Khalkhali, A., 2017, Iran Diplomacy The purpose of Kurdistan referendum, independence or earn points, Available at: http://www.irdiplomacy.ir/fa/news/

87. Nasri, Q. and Rezaei, D., 2013, Security Studies Quarterly: The feasibility study of Iraqi Kurdistan’s independence and its consequences on the security of the Islamic Republic of Iran, Vol. 12, No. 44, PP. 29-56.

88. ParsToday News: September 22, 2017, The European Union opposes the holding of a referendum on the independence of the Kurdistan Region of Iraq.Available at: http://www.parstoday.com/fa/98227.

89. Qolami, A., 2017, Shargh Newspaper, September 17Kurdistan Independence Referendum and International Law Challenge.

90. Salih, M. M., 2016, Iran’s Role in the Kurdistan Region, Aljazeera Center for Studies.

91. Shahidi, F., 2017, Iran’s Possible reactions to the independence of Iraqi Kurdistan. Strategic Council for Foreign Relations, Available at: http://scfr.ir/fa.

92. Sharif, E. and Nazdar, M. and Kandal, V., 2000, The Kurds, Translated by Ebrahim Yonesi, Tehran: Roozbehan.

93. Simon, D, 2017, Why The U.S. Should Support Kurdish Independence, Forbes, Sep 27.

94. Stansfield, G., 2003, Iraqi Kurdistan: Political development and emergency democracy, London: Routledge Curzen.

95. Strategic Studies Quarterly, 2007, The status of Kirkuk in the future of Iraq, No. 51, PP. 34-40.

96. Tabyin Centre for Strategic Studies, 2017, Iraq and Kurds; first Kirkuk, second negotiation. Available at: http://www.tabyincenter.ir/12142.

97. Toby, D., 2005, Iraq’s future: the after late of regime change, NewYork: RoutLedge.

98. Yildiz, K., 2004, The kurds in Iraq: the past, present and future, Translated by Cyrus Faizee, Tehran: Tavakoli Publications.