تحلیلی بر چالش های حقوق شهروندی در شهرهای ایران (مطالعۀ موردی: شهر قزوین)

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه فرهنگیان، کرج، ایران

2 استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور، ایران

3 کارشناس ‏ارشد برنامه ‏ریزی شهری، مؤسسة آموزش عالی علامه دهخدا، قزوین، ایران

چکیده

امروزه، شهرها مهم‏ترین اجتماعات انسانی‏اند که در آن تعاملات و ارتباطات مختلف انسان‏ها، طبیعت، صنایع، کالا، و خدمات به شکل پیچیده‏ای به هم پیوند خورده و زندگی اجتماعی نیازمند مناسبات حقوقی نظام‏مند در میان افراد و گروه‏های مختلف جامعه شده است. از این‏رو، در اجتماعات شـهری شاخه‏ای علمی به نام «حقوق شهروندی» شکل‏گرفته است که به بررسی روابط میان مردم شهر، وظـایف، و مسـئولیت‏های شـهروندان در قبـال یکدیگر، محیط شـهری و دولـت یـا قـوای حـاکم و همچنین حقوق و امتیازاتی که وظیفة آن بر عهدة مدیران شهری و قوای حاکم است می‏پردازد. در پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع مختلف اسنادی- پیمایشی سعی شده است وضعیت حقوق شهروندی در شهر قزوین بررسی شود. یافته‏های پژوهش پس از مصاحبه با کارشناسان حقوق شهروندی و اشباع نظری، با استفاده از ابزار پرسش‏نامة محقق‏ساخته از 384 نفر از ساکنان شهر قزوین، جمع‏آوری و با استفاده از آزمون فریدمن و پیرسون تحلیل‏شده است. پرسش‏نامة پژوهش شامل 41 گویه در چهار بُعد از ابعاد حقوق شهروندی و شامل حقوق اجتماعی‏- فرهنگی، حقوق کالبدی و زیست‏محیطی، حقوق اقتصادی، و حق دسترسی به امکانات و خدمات است . نتایج پژوهش حاکی از آن است که سن افراد، میزان تحصیلات، و پایگاه اقتصادی و اجتماعی افراد با میزان آگاهی از حقوق شهروندی رابطه دارد و تجربة زندگی اجتماعی و تعامل با دیگران و همچنین پایگاه اقتصادی و اجتماعی افراد که زمینه را برای گسترش تعاملات اجتماعی فراهم می‏کند با افزایش آگاهی از حقوق شهروندی رابطة مستقیم دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Analysis of the Challenges of Citizenship Rights in Iranian Cities (Case Study: Qazvin city)

نویسندگان [English]

  • Valiollah Nazari 1
  • Mohammad Gholami 2
  • Ali Sadeghi 1
  • Fatemeh Tarlan 3
1 Assistant Professor of Humanities and Social Sciences, Farhangian University, Karaj, Iran
2 Assistant Professor of Geography, Payame Noor University, Iran
3 MSc in Urban Planning, Allameh Dehkhoda Institute of Higher Education, Qazvin, Iran
چکیده [English]

Introduction
Citizenship is seen as an advanced model of "urbanization". According to some experts, urbanites have been promoted to 'citizens' when they respect each other's rights and fulfill their responsibilities to the city and society. Citizenship is a membership that includes a set of rights, duties and obligations, inclusion of an active or inactive individual in the government with specified universal rights, and equality of obligations at a specified level. The concept is a social status, associated with the state with three types of rights, including civil rights, political rights, and social rights. It represents the status granted by law. At the same time, this concept shows that individuals have the right to be credited with their status in society or a political unit. According to this approach, because people share a common life, they also have rights and responsibilities. Therefore, due to the same life together, whether in economic activity or in cultural affairs and in political commitment, they all have ethical obligations to one another. Citizenship is in fact the condition of membership in a political unit (usually the national government) that protects the rights and privileges of those who perform certain duties. Beyond citizenship, its theory is a concept that formalizes the conditions for full participation in a society. The concept of citizenship represents the connecting point between social, cultural, and political geography. Through a broader literature of citizenship, some theories can be found whose definition of the concept share a common ground: a kind of modern social base and role for all members of society, an interconnected set of duties, rights, duties and responsibilities, rights, and obligations. Metaphorical and cultural equality, equal sense of belonging and modern social membership for active participation in society as well as economic, political, social and cultural spheres, just and equitable enjoyment of all society members of social, economic, political, social, and economic benefits and resources, legal and cultural, regardless of class, race, religion and Ethnicity (Sarrafi, 2008: 118-120). The present study tries to present citizenship rights and its challenges in Qazvin as one of the important cities of Iran with different citizens in terms of age, gender, ethnicity, language, literacy, physical health, etc. The main question, therefore, is: What is the relationship between the four dimensions of socio-cultural, economic, environmental, and civil service development with citizenship rights?
Methodology
The present study used an applied, descriptive, and analytical method. According to the content and nature of the research, data collection entailed both documentary and survey methods. Eighteen professors and experts on the most important concepts of citizenship law were interviewed and the key key concepts about citizenship got categorized into 41 parameters. The questions’ reliability was confirmed by experts and their validity among the sample citizens turned out to be 0.78. The statistical population of the study was 402,748 citizens of Qazvin, according to the latest census of the country. To determine the sample size, Cochran formula with a 5% error coefficient was used and finally 384 people were collected. Questionnaires were distributed in the form of closed-ended questions and Likert scale in five scales, namely completely appropriate, appropriate, average, inappropriate, and completely inappropriate. Afterwards, the average rating of the collected information was obtained. In order to analyze the research findings, the data collected by SPSS software and Pearson and Friedman correlation tests were used for descriptive and inferential analysis of the findings, and finally the distribution of the phenomenon space (case study) was presented.
Results and Discussion
The results of the indicators and criteria, examined in Citizenship Law in Qazvin, showed that among the studied criteria the indicators of employment with high averages were about 4 most satisfied. These indicators are:
• Right to choose a job (average 4.06)
• Right to manage and maintain a job (average 4.10)
• Right to Job Creation Services (average 3.96)
• Right to Occupational Safety (average 4.24)
• Right to family living expenses (average 3.92)
In contrast to the index that achieved the highest average, the indicators of social dimension are in poor condition, with the lowest scores being as follows;
• Right to choose friends, companions and companions (average 2.31)
• Right to higher education, vocational training and school education (average 2.60)
• Right to elementary education, guidance, high school (average 2.38)
• Right to religious and traditional rituals (average 2.47)
• Right to preserve and disseminate traditional rituals (average 2.55)
Conclusion
In relation to the independent variable of the present study (citizenship law), consisted of four dimensions of social, economic, environmental, and physical rights with utilities and services, the most effective and determining the factors that belonged to the social dimension as well as its related criteria. It can be seen as playing a key role in citizens' satisfaction of the city and urban spaces. Based on the Friedman Test, both parameters of employment and occupational safety measures had the highest score. In descriptive statistics with the criterion of average satisfaction of citizenship rights in the field of employment, job security, and freedom, the pertaining to job had proven the right choice. It can also be noted that the facilities and services of the city were among the least effective factors in creating a sense of citizenship in the citizens of the city under study. Also, based on the results of the research, the problems related to the realization of citizenship rights in the study city can be categorized as follows:
The right to access to court and counsel; the right to equal treatment; the right to choose friends, companions, and associates; the right to freedom from unsafe and violent environment; the right to citizenship; the right to personal and family counseling; the right to primary education, counseling, and high school; and the right to having access to utilities and services

کلیدواژه‌ها [English]

  • Citizenship Rights
  • Social Rights
  • Qazvin City Social Center
  1. پوراحمد، احمد و همکاران، 1396، سنجش و ارزیابی وضعیت حقوق شهروندی در رابطة شهروندان با سازمان متروی شهر تهران، پژوهش‏های جغرافیای انسانی، دورة 49، ش 2، صص 427-443.
  2. توسلی، غلام‏عباس و نجاتی حسینی، محمود، 1383، واقعیت اجتماعی شهروندی در ایران، مجلة جامعه شناسی ایران، دورة 5، ش 2، صص 32-62.
  3. حاجی‏زاده میمندی، مسعود و غلامی، میثم،1397، بررسی رابطه بین دینداری و آگاهی از حقوق شهروندی (مورد مطالعه: دانشجویان دانشگاه یزد)، مطالعات جامعهشناختی شهری (مطالعات شهری)، دورة 8، ش 27، صص 125-149.
  4. حسینی، سید جواد، 1398، حقوق شهروندی و ارتقای حکمرانی مطلوب شهری، فصل‏نامة راهبرد سیاسی، س ۳، ش 9، صص 43-62.
  5. رمضان مقدم، یاسمن و جانی‏پور، مجتبی، 1396، رابطة عوامل اجتماعی و آگاهی از قوانین با آگاهی از حقوق شهروندی در بین شهروندان شهر رشت، مطالعات جامعهشناسی، دورة 9، ش 34، صص 33-49.
  6. زارع شاه‏آبادی، اکبر و همکاران، 1397، سنجش میزان آگاهی دانشجویان دانشگاه یزد از حقوق و وظایف شهروندی: درک احساس هویت جمعی، مطالعات ملی، دورة 19، ش 2 (پیاپی 74)، صص 97-112.
  7. زارع، ذکریا و ملک‏پور، فاطمه، 1395، بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر آگاهی از حقوق شهروندی در بین شهروندان شهر سنندج، فصل‏نامة علمی پژوهش‏های اطلاعاتی و جنایی، دورة 11، ش 44، صص 161-180.
  8. دوستی، ایرج و همکاران، 1395، تأثیر آگاهی از حقوق شهروندی بر احساس امنیت اجتماعی در شهر تهران، پژوهش‏نامة نظم و امنیت انتظامی، دورة 9، ش 35، ص 79-100.
  9. سالاری، محمد و صفوی سهی، مریم، 1396، نقش نهاد شورای اسلامی شهر در اعتلای حقوق شهروندی (مورد مطالعه: شورای اسلامی شهر تهران)، اقتصاد و مدیریت شهری، دورة 5، ش 3 (پیاپی 19)، صص 113-131.
  10. سام آرام، عزت‏اله و برزگر پاریزی، فاطمه، 1395، بررسی احساس برخورداری از حقوق شهروندی و عوامل اجتماعی مؤثر بر آن در بین جوانان 15ـ29 سالة شهر سیرجان، برنامه‏ریزی رفاه و توسعة اجتماعی، دورة 7، ش 27، صص 75-116.
  11. شارع‏پور، محمود و همکاران، 1395، بررسی میزان آگاهی از حقوق و مسئولیت‏های شهروندی نسبت به امور شهری و عوامل اجتماعی مرتبط با آن، مطالعات جامعه‏شناختی شهری (مطالعات شهری)، دورة 6، ش 18، صص 1-22.
  12. شیانی، ملیحه و زارع، حنان، 1397، شهروندی شهری: حقوق و تکالیف شهروندان در شهر تهران، برنامهریزی رفاه و توسعة اجتماعی، دورة 9، ش 34، صص 95-136.
  13. شهریاری، اکبر، 1396، ابهامات و موانع قانونی حقوق شهروندی، مجلة قانون یار، دورة 4، ش 4، صص 109-130.
  14. صرافی، مظفر و عبداللهی، مجید، 1387، تحلیل مفهوم شهروندی و ارزیابی جایگاه آن در قوانین، مقررات و مدیریت شهری کشور، مجلة پژوهش‏های جغرافیای انسانی، دورة 40، ش 63، صص 115-134.
  15.  صفایی، ابراهیم و ابراهیمی، جعفر، 1396، مقایسة نگرش کارکنان و زندانیان زندان خلخال نسبت به حقوق شهروندی، مطالعات جامعهشناسی، دورة 9، ش 34، صص 69-90.
  16. عبدالصمدی، محبوبه و همکاران، 1396، تبیین نگرش به حقوق شهروندی زنان شهر تهران مبتنی بر سرمایه‏های اجتماعی و فرهنگی، مطالعات جامعه‏شناختی شهری (مطالعات شهری)، دورة 7، ش 24، صص 65-102.
  17. فالکس، کیث، 1384، شهروندی، ترجمة عبدالعزیز ویسی، تهران: سیروان.
  18. فتحی، مرضیه و مطلق، معصومه، 1395، بررسی جامعه‏شناختی آگاهی از حقوق شهروندی در بین دانشجویان دانشگاه کردستان، فصل‏نامة پژوهشهای جامعه‏شناختی، س ۱۰، ش 1، صص 61-79.
  19. قاضی شریعت‏پناهی، سید ابوالفضل، 1398، حقوق اساسی و نهادهای سیاسی، چ ۱۵، تهران: میزان.
  20. قانعی، علی و همکاران، 1398، بررسی مؤلفه‏های گسترش حقوق شهروندی از نگاه دانشجویان دانشکدة سما تهران، آفاق علوم انسانی، س ۳، ش 29، صص 79-94.
  21. کاستلز، مانوئل، 1380، عصر اطلاعات، قدرت؛ هویت، ترجمة حسن چاوشیان، ج 2، تهران: طرح نو.
  22. کامیار، غلام‏رضا، 1392، حقوق شهری و شهرسازی، چ ۵، تهران: مجد.
  23. محمدی‏فر، نجات و همکاران، 1396، بررسی رابطه میان استیفای حقوق شهروندی با نوع مشارکت سیاسی در شهر اصفهان، جامعهشناسی کاربردی (مجلة پژوهشی علوم انسانی دانشگاه اصفهان)، دورة 28، ش 2 (پیاپی 66)، صص 147-162.
  24. مرکز آمار ایران، 1395، درگاه اینترنتی مرکز آمار ایران، نتایج عمومی نفوس و مسکن، آمارنامة استان قزوین، شهرستان قزوین.
  25. موسوی، سید یعقوب، 1392، درآمدی بر بنیادهای نظری حقوق شهروندی در شهر، تهران: پژوهشگاه مطالعات اجتماعی و علوم انسانی.
  26. هدایت‏زاده، حسام‏الدین و همکاران، 1397، بررسی رابطه بین سرمایة اجتماعی، تعهد شهروندی افراد، و مشارکت اجتماعی با حقوق شهروندی در بین شهروندان شهر سمنان، مطالعات جامعه‏شناختی شهری (مطالعات شهری)، دورة 8، ش 28، صص 189-215.
  27. یزدانی، رسول و توسلی نایینی، منوچهر، 1397، نقش دیوان عدالت اداری در تحقق و تضمین حقوق شهروندی، تحقیقات حقوق خصوصی و کیفری (دانشنامة حقوق و سیاست)، دورة 14، ش 38، صص 67-98.

28. Macklin, A.,)2014(, Citizenship Revocation, the Privilege to Have Rights and the Production of the Alien, Queen’s LJ, 40:1, 1-54.