تحلیلِ پژوهش‏های عدالت فضایی در برخورداری از خدمات شهری در ایران

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استاد تمام برنامه‏ریزی شهری و منطقه‏ای، دانشکدة علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی

2 کارشناس‏ارشد مدیریت شهری، دانشکدة مدیریت و حسابداری، دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

تصمیم‏گیران شهری برای اتکا به نتایج تحقیقات پژوهشگران و تصمیم‏گیری لازم در خصوص رفع مسئلة نابرابری فضایی به اِعمال نگاهی جامع، تجزیة مدوّن و بازترکیب روشمندِ محتوای تحقیقات ارائهشده تاکنون نیازمندند. در این راستا پژوهشِ توصیفی- تحلیلیِ حاضر از نوع توسعه‏ای، با بهکارگیریِ روش تحلیل محتوا در تجزیه و فراتحلیل در ترکیب، در صدد ‏یافتن پاسخ برای این پرسش اصلی است که بر مبنای تجزیه و تحلیل مجموعه تحقیقات فارسیزبانِ منتشرشده در نشریات علمی و پژوهشی عدالت فضایی در برخورداری از خدمات شهری در ایران از چه وضعیتی برخوردار است؟ برای این منظور، شانزده مقالة منتخب در حوزة عدالت فضایی شهری بررسی شده و در قالب هشت مؤلفه و 28 شاخص تجزیه و کدگذاری شده، سپس خروجیِ تجزیه بر مبنای فراوانی کدها تحلیل و بازترکیب شده است. نتایج حاصل از این فرایند، بر عدم تعادل فضایی روشن در شهرهای ایران گواهی می‏دهند. اما فقدان جامعیت در سنجش همة عناصر عدالت فضایی، عدم بررسی عناصر بهروز در این حوزه، عدم استفاده از روش‏های تحقیق کیفی، و نهایتاً فقدان خلاقیت و عاملیتِ منحصربهفرد در تهیه و تنظیم مقالات و تقلید ‏از یک چارچوب پژوهشی ثابت در اکثریت آن‏ها استناد به نتایج مقالات را با تشکیک مواجه کرده است. در پایان نیز پیشنهاد شده ساختار مؤلفه‏ها و شاخص‏های سنجش عدالت فضایی در هر دو ساحت کمی و کیفی و همچنین مطالعات تطبیقی با سایر شهرهای جهان به‏ویژه از حیث شیوة تجزیه و ترکیب داده‏ها مورد تأکید پژوهشگران قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analysis of Spatial Justice in Urban Services Provision in Iran

نویسندگان [English]

  • Ali Khaksari 1
  • Amir Hossein Masoumifar 2
  • Maryam Assayesh 2
1 Full Professor of Urban and Regional Planning, Faculty of Social Science, Allameh Tabataba’i University
2 Master Graduated of Urban Management, Faculty of Management and Accounting, Allameh Tabataba’i University
چکیده [English]

Extended Abstract
Introduction
There have been numerous and varied studies of public land distribution, spatial distribution of urban services, and overall urban spatial justice in cities across the country. But due to the lack of spatial integrity and the lack of procedural and content integration in the way they have been done, no accurate and credible picture of the status of spatial justice in the delivery of municipal services at national level has been achieved so far.
The main purpose of this article is to present a clear and relatively comprehensive picture of the resultant of spatial justice research results by examining the content and method of writing research in this field in the country. In the other words, this article seeks to find an answer to the question of what is the status of spatial justice in public services in Iran, based on the analysis of a series of internal researches published in scientific-research journals. This article intends to explain the answer to this question through the analysis of framework, theoretical approaches, methodology, statistical community, variables, indices, tools used and the results obtained in the mentioned research, in framework of meta-analysis methodology.
Methodology
This article is a developmental one and is generally conducted in the framework of meta-analysis method using quantitative content analysis technique in decomposition research samples. For this purpose, 31 journals were considered as the statistical population of the journals after the census of journals related to the fields of geography and urban development with the scientific-research degree indexed in the ISC. Then, using the opinion of experts and academics related to the subject, 13 journals were selected as sample volumes. The same process was undertaken in the selecting and studying papers in selected journals and among the 28 papers in the field of spatial justice published between 2006 and 2016, then using the opinion of experts 16 papers were selected as the final samples for the review. Then, 16 selected papers were analyzed and coded with using the article analysis framework. Also, in order to guarantee the validity of content analysis, the data obtained were used in the context of another method called meta-analysis. The test-retest technique was also used to ensure the reliability of the content analysis. The selected papers were coded once according to the considered decomposition pattern and coding structure, and in the second time after 2 week, the same papers were coded again based on the same decomposition pattern and coding structure.
Results and discussion
In all papers, 2 and more than 2 researchers and in more than two-thirds of the papers, 3 researchers have done the research. The summary of the year of publication of papers also shows an increase in the number of articles in the field of spatial justice from 2010 onwards.
Although half of the papers did not specify the type of research in the methodology, but, the majority of the papers were of the applied type and all of which aim to provide a simultaneous description and analysis of spatial justice in a particular spatial region.
81% of the papers did not have a clear question, and about two-thirds of them lacked a clear hypothesis and just mentioned the purpose of the paper. In the Index of Framework for Analysis, less than one-third of the papers stated the existence of a framework and structure for their analysis.
Although the target population in spatial justice surveys is a designated territorial unit of the specified spatial range, however, 56% of the papers did not mention the target population.
Half of the making indexes lack a clear basis, and a quarter of them are land use based. Also, nearly 70% of the papers did not use a specific component to compile the index.
Correlation of 6 variables with urban services variables was evaluated, in which half of the papers evaluated the relationship between population distribution and service distribution. Also, the independence or dependence of the variable distribution of utilities in 56% of the papers was unclear.
In the 2 elements of population distribution and per capita services in the 12 cities surveyed, 5 were unbalanced and 1 was balanced. Six cities have not commented on the status of this element.
Conclusion
In response to the main research question that is based on the analysis of the resultant of the published internal research set, what is the status of spatial justice in urban services in Iran, all the findings of the research show that the Iranian cities with obvious spatial imbalance encountered, cannot be cited.
Lack of comprehensiveness in measuring all elements of spatial justice, lack of up-to-date elements study in this field, lack of qualitative research methods, lack of unique creativity and unique operation in the preparation and setting of papers, and a constant imitation framework of most of them, and ultimately lack of comparative studies on the comparison of urban spatial justice in Iranian cities and other cities around the world, have mattress on the results of urban spatial justice research in Iran.
Therefore, in order to improve the prosperity of future researches in the field of urban spatial justice in the country, firstly, it is suggested to structure the dimensions, components, criteria and indicators of spatial justice measurement in both quantitative and qualitative areas as the basis of the research, to be studied in depth and lead to new models being presented by researchers interested in the field of spatial justice. In the second place, it is suggested that comparative studies with other cities around the world on the measurement of spatial justice be particularly emphasized by researchers in the methodological and way of analyzing and combining data and information.
Keywords: Spatial Justice, Urban, Content Analysis, Meta-Analysis, Iran

کلیدواژه‌ها [English]

  • Spatial Justice
  • Urban
  • Content Analysis
  • Meta-Analysis
  • Iran
  1. اطهاری، کمال، 1381، عدالت در فضا، مجلة هفت شهر، دورة 1، ش 9 و 10، صص 25-32.
  2. افروغ، عماد، 1377، فضا و نابرابری اجتماعی، تهران: انتشارات دانشگاه تربیت مدرس.
  3. حاتمی‏نژاد، حسین؛ فرهودی، رحمت‏الله و محمدپور جابری، مرتضی، 1387، تحلیل نابرابری اجتماعی در برخورداری از کاربری‏های خدمات شهری؛ مورد مطالعه شهر اسفراین، مجلة پژوهش‏های جغرافیای انسانی، دورة 40، ش 65، صص 71-85.
  4. حیدری چیانه، رحیم؛ علیزاده زنوزی، شاهین و عیوضلو، داوود، 1393، تحلیلی بر توزیع جمعیت و دسترسی به خدمات شهری در شهر مرند مبتنی بر رویکردی عدالت‏محور، فصل‏نامة مطالعات ساختار و کارکرد شهری، دورة 2، ش 7، صص 11-27.
  5. خاکپور، براتعلی و باوان پوری، علیرضا، 1388، بررسی و تحلیل نابرابری در سطوح توسعه‏یافتگی مناطق شهر مشهد، مجلة دانش و توسعه، دورة 16، ش 27، صص 182-202.
  6. داداش‏پور، هاشم و رستمی، فرامرز، 1390، بررسی و تحلیل نحوة توزیع خدمات عمومی شهری از دیدگاه عدالت فضایی؛ مطالعة موردی شهر ‏یاسوج، مجلة جغرافیا و توسعة ناحیه‏ای، دورة 9، ش 16، صص 171-198.
  7. داداش‏پور، هاشم؛ رستمی، فرامرز و علیزاده، بهرام، 1393، بررسی و تحلیل توزیع عادلانة خدمات شهری و الگوی پراکنش فضایی آن‏ها در شهر همدان، فصل‏نامة مطالعات شهری، دورة 3، ش 12، صص 5-18.
  8. ذاکریان، ملیحه؛ موسوی، میرنجف و کشکولی، علی‏باقر، 1389، تحلیلی بر پراکنش جمعیت و توزیع خدمات در محلات شهری میبد از منظر توسعة پایدار، مجلة پژوهش و برنامهریزی شهری، دورة 1، ش 2، صص 61-84.
  9. زیاری، کرامت‏الله؛ مهدیان بهنمیری، معصومه و مهدی، علی، 1392، بررسی و سنجش عدالت فضاییِ بهره‏مندی از خدمات عمومی شهری بر اساس توزیع جمعیت و قابلیت دسترسی در شهر بابلسر، مجلة تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، دورة 13، ش 28، صص 217-241.
  10. شارع‏پور، محمود، 1391، جامعهشناسی شهری، چ ۵، تهران: انتشارات سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‏ها (سمت).
  11. شریف‏زادگان، محمدحسین و ندایی طوسی، سحر، 1394، روش‏های پژوهش کیفی در برنامه‏ریزی توسعه با تأکید بر برنامه‏ریزی شهری و منطقه‏ای، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
  12. شفیعا، سعید؛ شفیعا، محمدعلی و کاظمیان، غلامرضا، 1392، فراتحلیل روش و نتایج پژوهش‏های کیفیت زندگی شهری در ایران، مجلة جامعهشناسی کاربردی، دورة 24، ش 50، صص 21-40.
  13. شمس‏الدینی، علی و امیری فهلیانی، محمدرضا، 1394، رتبه‏بندی مکانی خدمات عمومی و کمبود آن‏ها در سطح شهرها؛ مطالعة موردی شهر نورآباد ممسنی، فصل‏نامة اقتصاد و مدیریت شهری، دورة 3، ش 12، صص 119-135.
  14. صدیق سروستانی، رحمت‏الله، 1379، فراتحلیل مطالعات انجام‏شده در حوزة آسیب‏شناسی اجتماعی در ایران، مجلة نامة علوم اجتماعی، دورة 15، ش 1163، صص 63-103.
  15. ضرابی، اصغر و موسوی، میرنجف، 1389، تحلیل فضایی پراکنش جمعیت و توزیع خدمات در نواحی شهری ‏یزد، فصل‏نامة تحقیقات جغرافیایی، دورة 25، ش 97، صص 27-46.
  16. ضرابی، اصغر؛ ایزدی، ملیحه و ابوالحسنی، فرحناز، 1391، تعیین میزان برخورداری مناطق شهری اصفهان از شاخص‏های فرهنگی، فصل‏نامة تحقیقات جغرافیایی، دورة 27، ش 106، صص 45-65.
  17. قاضی طباطبایی، محمود و ودادهیر، ابوعلی، 1389، فراتحلیل در پژوهش‏های اجتماعی و رفتاری، تهران: انتشارات جامعه‏شناسان.
  18. کریمیان بستانی، مریم و رجبی، آزیتا، 1389، تحلیل عدالت اجتماعی در شهر با تأکید بر نابرابری‏های آموزشی؛ موردشناسی شهر زاهدان، فصل‏نامة جغرافیایی سرزمین، دورة 7، ش 26، صص 91-102.
  19. ماسگریو، ریچارد و ماسگریو، پگی، 1372، مالیة عمومی در تئوری و عمل، ترجمة مسعود محمدی و یدالله ابراهیمی‏فر، تهران: انتشارات سازمان برنامه و بودجة کشور.
  20. مستوفی‏الممالکی، رضا؛ بسطامی‏نیا، امیر و تازش،‏ یوسف، 1392، بررسی و تحلیل توسعة تسهیلات شهری از دیدگاه عدالت فضایی؛ مطالعة موردی شهر ‏یاسوج، فصل‏نامة جغرافیا و مطالعات محیطی، دورة 2، ش 6، صص 7-16.
  21. میرزایی، جهان‏بین؛ احمدی، سجاد و لرستانی، اکبر، 1394، تحلیل فضایی سطوح برخورداری مناطق کلان‏شهر تهران از منظر اقتصاد شهری، فصل‏نامة اقتصاد و مدیریت شهری، دورة 3، ش‏ 11، صص 59-77.
  22. نسترن، مهین؛ ابوالحسنی، فرحناز و ایزدی، ملیحه، 1389، کاربرد تکنیک تاپسیس در تحلیل و اولویت‏بندی توسعة پایدار مناطق شهری؛ مطالعة موردی مناطق شهری اصفهان، مجلة جغرافیا و برنامهریزی محیطی، دورة 21، ش 38، صص 83-100.
  23. وارثی، حمیدرضا؛ زنگی‏آبادی، علی و غفوری، حسین، 1387، بررسی تطبیقی توزیع خدمات عمومی شهری از منظر عدالت اجتماعی؛ مورد زاهدان، مجلة جغرافیا و توسعه، دورة 6، ش 11، صص 139-156.
  24. وارثی، حمیدرضا؛ قائد رحمتی، صفدر و باستانی‏فر، ایمان، 1386، بررسی اثرات توزیع خدمات شهری در عدم تعادل فضایی جمعیت؛ مطالعة موردی مناطق شهر اصفهان، مجلة جغرافیا و توسعه، دورة 5، ش 9، صص 91-106.
  25. هاروی، دیوید، 1379، عدالت اجتماعی و شهر، ترجمة فرخ حسامیان، محمدرضا حائری و بهروز منادی‏زاده، شرکت پردازش و برنامه‏ریزی شهری، تهران.
  26. هولستی، اُله رادولف، 1373، ترجمنادر سالارزاده امیری، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
  27. Afrough, E., 1998, Space and social inequality, 1st Edition, Publications of the Tarbiat Modares University, Tehran. (In Persian)
  28. Athari, K., 2002, Justice in Space, Haft Shahr Magazine, Vol. 1, No. 9 and 10, PP. 25-32. (In Persian)
  29. Dadashpour, H. and Rostami, F., 2011, Investigation and analyze the distribution of urban public services from the perspective of spatial justice; a case study of the city of Yasuj, Journal of Geography and Regional Development, Vol. 9, No. 16, PP. 171-198. (In Persian)
  30. Dadashpour, H.; Rostami, F. and Alizadeh, B., 2014, Investigation and analyze the fair distribution of urban services and their spatial distribution pattern in Hamadan, Journal of Urban Studies, Vol. 3, No. 12, PP. 5-18. (In Persian)
  31. Drakakis, S. D., 2000, Third World Cities, 2nd Edition, Routledge, London.
  32. Ghazi, T. M., and Vadadhir, A., 2010, Meta-analysis in social and behavioral research, 1st Edition, Publications of the Sociologists, Tehran. (In Persian)
  33. Greer, J., 2002, Equity in the spatial distribution of urban services, 1st Edition, Publications of the University of Texas, Dallas.
  34. Harvey, D., 2000, Social justice and the city, 1st Edition, Translated by: Hesamian, F., and Haeri, M., and Monadizadeh, B., Urban Processing and Planning Company, Tehran.
  35. Hataminezhad, H.; Farhoodi, R. and Mohammadpour, J. M., 2008, Analysis of social inequality in urban service uses, studied in Esfarayen, Journal of Human Geography Research, Vol. 40, No. 65, PP. 71-85. (In Persian)
  36. Heydari, Ch. R.; Alizadeh, Z. Sh. and Eyvazlou, D., 2014, An analysis of population distribution and access to urban services in the city of Marand based on a justice-oriented approach, Journal of Urban Structure and Functional Studies, Vol. 2, No. 7, PP. 11-27. (In Persian)
  37. Holsti, O. R., 1994, Content analysis in the social sciences and humanities, 1st Edition, Translated by: Salarzadeh, A. N., Publications of the Allameh Tabataba’i University, Tehran. (In Persian)
  38. Karimian, B. M. and Rajabi, A., 2010, Analysis of social justice in the city with emphasis on educational inequalities; case studies of Zahedan city, Journal of Land Geographical, Vol. 7, No. 26, PP. 91-102. (In Persian)
  39. Khakpour, B. and Bavanpouri, A., 2009, Investigation and analyze of inequality in developmental areas of Mashhad city, Journal of Knowledge and Development, Vol. 16, No. 27, PP. 182-202. (In Persian)
  40. Kyushik, O. and Jeong, S., 2007, Assessing the spatial distribution of urban parks using GIS. Journal of Landscape and Urban Planning, Vol. 82, No. 1, PP. 32-25.
  41. Lasswel, H. D.; Lerner, D. and Pool, , 1952, The Comparitive Study of Symbols, Publications of the Stanford University, Stanford.
  42. Mahin, N.; Abolhasani, F. and Izadi, M., 2010, Application of TOPSIS technique in the analysis and prioritization of sustainable development of urban areas; a case study of urban areas of Isfahan, Journal of Geography and Environmental Planning, Vol. 21, No. 38, PP. 83-100. (In Persian)
  43. Martenz, J., 2009, The use of GIS and Indicatirs to Monitor Iintra- Urban Inequalities, A case Study in Rosario, Argentina, Journal of Habitate International, Vol. 33, No. 1, PP. 387-396.
  44. Masegrio, R. and Masegrio, P., 1993, Public finance in theory and practice, 1st Edition, Translated by: Mohammadi, M., and Ebrahimifar, Y., Publications of the country's program and budget organization, Tehran. (In Persian)
  45. Mirzaei, J.; Ahmadi, S. and Lorestani, A., 2015, Spatial analysis of levels of metropolitan areas in Tehran from the perspective of urban economics, Journal of Urban Economics and Management, Vol. 3, No. 11, PP. 59-77. (In Persian)
  46. Mostofialmamaleki, R.; Bastaminia, A. and Tazesh, Y., 2013, Investigation and analyze the development of urban facilities from the perspective of spatial justice; a case study of the city of Yasuj, Journal of Geography and Environmental Studies, Vol. 2, No. 6, PP. 7-16. (In Persian)
  47. Runciman, W. G., 1966, Relative Deprivation and Social justice, 1st Edition,
  48. Seddigh, S. R., 2000, Meta-analysis of the studies in the field of social pathology in Iran, Journal of Social Sciences Letter, Vol. 15, No. 1163, PP. 63-103. (In Persian)
  49. Shafeia, S.; Shafeia, M. A. and Kazemian, Gh., 2013, Meta-analysis of methods and results of urban quality of life research in Iran, Journal of Applied Sociology, Vol. 24, No. 50, PP. 21-40. (In Persian)
  50. Shamsoddini, A. and Amiri, F. M., 2015, Spatial ranking of public services and their shortage in cities; a case study of Noorabad Mamasani city, Economics and Urban Management, Vol. 3, No. 12, pp 119-135. (In Persian)
  51. Sharepour, M., 2012, Urban sociology, 5th Edition, Publications of the Organization for the Study and Compilation of University Humanities Books (SAMT), Tehran. (In Persian)
  52. Sharifzadegan, M. H. and Nedaei, T. S., 2015, Qualitative research methods in development planning with emphasis on urban and regional planning, 1st Edition, Publications of the Shahid Beheshti University, Tehran. (In Persian)
  53. Tosun, C., 2001, Challenges of Sustainable Tourism Development in Developing World: the Case of Turkey, Journal of Tourist Management, No 22, PP. 289-303.
  54. Tsou, K. W.; Hung, Y. T. and Chang, Y, L., 2005, An accessibility-based integrated measure of relative spatial equity in urban public facilities, Journal of Cities, 22, No. 6, PP. 424-435.
  55. Varesi, H. and Bastanifar, I., 2007, Investigation the effects of urban service distribution on population spatial imbalance; Case study of Isfahan city areas, Journal of Geography and Development, Vol. 5, No. 9, PP. 91-106. (In Persian)
  56. Varesi, H.; Zangiabadi, A. and Ghafouri, H., 2008, Comparative Study of the Distribution of Urban Public Services from the Perspective of Social Justice, Journal of Geography and Development, Vol. 6, No. 11, PP. 139-156. (In Persian)
  57. Zakerian, M.; Mousavi, M. and Kashkouli, A. B., 2010, An analysis of population distribution and distribution of services in Meybod urban areas from the perspective of sustainable development, Journal of Urban Research and Planning, Vol. 1, No. 2, PP. 61-84. (In Persian)
  58. Zarrabi, A. and Mousavi, M., 2010, Spatial analysis of population distribution and distribution of services in urban areas, Journal of Geographical Research, Vol. 25, No. 97, PP. 27-46. (In Persian)
  59. Zarrabi, A.; Izadi, M. and Abolhasani, F., 2012, Determining the level of cultural indicators in Isfahan urban areas, Journal of Geographical Research, Vol. 27, No. 106, PP. 45-65. (In Persian)
  60. Ziari, K.; Mahdian, B. M. and Mahdi, A., 2013, Spatial Justice Assessment of Urban Public Services Based on Population Distribution and Accessibility in Babolsar, Journal of Applied Research in Geographical Sciences, Vol. 13, No. 28, PP. 217-241. (In Persian)