تحلیل فضایی شاخص های کیفیت زندگی با استفاده از الگوریتم AZP (مطالعه موردی: شهر زنجان)

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 گروه شهرسازی، دانشکده معماری و هنر، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

2 گروه جغرافیای انسانی، دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

3 گروه جغرافیای انسانی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

امروزه پهنه‌بندی کیفیت زندگی در مناطق شهری به ابزار تحقیقاتی ضروری در شهرهای معاصر برای پشتیبانی از برنامه‌ریزی‌ها و مدیریت شهری تبدیل شده است. در دهه‌های گذشته با رشد سریع شهرنشینی و مشکلات ناشی از آن از قبیل آلودگی‌های زیست‌محیطی، ترافیک، ناراحتی‌های روانی و... موضوع کیفیت زندگی موردتوجه بسیاری از محققان روان‌شناسی، جامعه‌شناسی و بخصوص برنامه‌ریزی شهری قرار گرفته است. ازاین‌رو هدف تمامی برنامه‌های توسعه شهری در کشور افزایش سطح کیفیت زندگی شهروندان می‌باشد. گام اول در جهت بهبود وضعیت کیفیت زندگی در نواحی شهری، شناسایی و تبیین وضع موجود در نواحی شهری می‌باشد. مقاله حاضر از نوع کاربردی بوده و روش تحقیق آن توصیفی - تحلیلی می‌باشد. در این پژوهش به ناحیه‌بندی شهر زنجان به لحاظ شاخص‌های کالبدی، اقتصادی و اجتماعی - فرهنگی کیفیت زندگی با استفاده از الگوریتم AZP(Automatic Zoning Problem) پرداخته شده است؛ داده‌های مورداستفاده در تحقیق حاضر با استفاده از داده‌های مکانی طرح جامع شهری زنجان (1394) و بلوک‌های آماری مرکز آمار ایران گردآوری شد، نتایج حاصل از یافته‌های تحقیق نشان داد که در سطح شهر زنجان توزیع و تمرکز شاخص‌های عینی مورد بررسی به‌صورت خوشه‌ای بوده و به‌ویژه در پهنه‌های مرکزی و شمال شرقی، شمالی شهر وضعیت شاخص‌های مورد بررسی نسبت به سایر پهنه‌ها متمرکز می‌باشد و پهنه‌هایی که میانگین برخورداری خانوارها به لحاظ شاخص‌های مورد بررسی کم بوده بیشتر مهاجرین و ساکنین شهرک‌های نوگسترده در سال‌های اخیر بوده که نمود شهرنشینی شتابان و اضطراری است که سرانه و کیفیت امکانات اجتماعی - فرهنگی، کالبدی - زیست‌محیطی و اقتصادی پایین می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Zoning quality of life in urban areas based on AZP Algorithm (Case Study: Zanjan City)

نویسندگان [English]

  • Saber Mohammadpour 1
  • Shahin Alizade 2
  • Akbar Hamidi 3
1 Department of Urban Planning, Faculty of Architecture and Art, Gilan University, Rasht, Iran
2 Department of Human Geography, Faculty of Geographical Sciences, Khwarazmi University, Tehran, Iran
3 Department of Human Geography, Faculty of Geography, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

Today, the zoning of quality of life in urban areas has become a necessary research tool in contemporary cities to support urban planning and management. In recent decades, with the rapid growth of urbanization and its problems, such as environmental pollution, traffic jams, psychological discomforts, etc., the issue of quality of life have been considered many researchers from psychology, sociology and especially urban planning. Therefore, aims of all urban development plans in the country, increasing the quality of life of citizens. The first step in improving the quality of life in urban areas is to identify and explain the existing situation in urban areas. This paper research method is descriptive-analytical and terms of type it's have practical nature. In this research, zoning of Zanjan city has been studied in terms of quality of life indicators with using of AZP algorithm; therefore, 10 regions were formed that the results of the research indicate a cluster distribution pattern in Zanjan urban areas. Then, to evaluation the distribution pattern of quality of life indicators by using the amount of moron statistics, the distribution pattern of the indicators shows the normal situation; the distribution pattern is neither cluster nor dispersed. Among the 10 area created, there is the best regional status, with an average of 2038 people with access to quality of life indicators and the worst regional situation, with an average of 16 indicators of quality of life.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quality of Life
  • zoning of areas
  • AZP algorithm
  • Zanjan city

مراجع

  1. احمدی، قادر و نادری کروندان، سونیا. (1392). مطالعه تطبیقی کیفیت زندگی در محلات بافت جدید و قدیم شهری، (مطالعه موردی: محله شهرک قدس و قطارچیان شهر سنندج). فصلنامه مطالعات شهری، 8، 81-71.
  2. علی‌اکبری، اسماعیل و امینی، مهدی، (1389). کیفیت زندگی شهری در ایران (1365-1385). فصلنامه رفاه اجتماعی، 10(36)، 12-1.
  3. احدنژاد روشتی، محسن. (1388). مدل‌سازی آسیب‌پذیری شهرها در برابر زلزله، نمونه موردی شهر زنجان. رساله دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تهران.
  4. بازرگان، مهدی. (1394). سنجش کیفیت زندگی شهری در کلان‌شهر تهران با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی. هفتم کنفرانس ملی برنامه‌ریزی و مدیریت شهری با تأکید بر راهبردهای توسعه شهری، مشهد، 16-1.
  5. پاشازاده، اصغر و جلالیان، حمید. (1397). سنجش رضایتمندی شهروندان از کیفیت زندگی در شهر گرمی. فصلنامه مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، 13(1)، 161-145.
  6. حیدری، علی. (1390). بررسی شاخص‌های کیفیت زندگی در سکونتگاه‌های روستایی استان کهگیلویه و بویراحمد. مجله مسکن و محیط روستایی، 136، 51-66.
  7. سلیمانی، محمد؛ منصوریان، حسین و براتی، زهرا. (1392). سنجش کیفیت زندگی در محله‌های در حال گذار شهری (موردمطالعه: محله دروازه‌شمیران از منطقه 12 شهر تهران). نشریه جغرافیا، 11(38)، 75-51.
  8. سیف‌الدینی، فرانک. (1381). فرهنگ واژگان برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای. چاپ دوم، شیراز: انتشارات دانشگاه شیراز.
  9. رهنمایی، محمدتقی؛ منوچهری میاندوآب، ایوب و فرجی ملایی، امین. (1390). تحلیل کیفیت زندگی در بافت فرسوده میاندوآب. فصلنامه مدیریت شهری،28، 223-2.
  10. رضوانی، محمدرضا و منصوریان، حسین. (1387). سنجش کیفیت زندگی: بررسی مفاهیم، شاخص‌ها، مدل‌ها و ارائه مدل پیشنهادی برای نواحی روستایی. فصلنامه روستا و توسعه، 11(3)، 1-26.
  11. کوکبی، افشین. (1384). برنامه‌ریزی به‌منظور ارتقای کیفیت زندگی شهری در مرکز شهر (مطالعه موردی: بافت مرکزی شهر خرم‌آباد). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت‌مدرس، تهران
  12. شماعی، علی؛ فرجی ملایی، امین؛ عظیمی، آزاده و هاتفی، مریم. (1391). تحلیل نابرابری شاخص‌های کیفیت زندگی در سطح محله‌های شهر بابلسر. فصلنامه انجمن جغرافیایی ایران، 10(33)، 280-253.
  13. ضرابی، اصغر؛ رزم‌پوری، علی‌اکبر؛ علیزاده اصل، جبار و نوری، محمد. (1393). سنجش و ارزیابی شاخص‌های کیفیت زندگی در شهرهای میانی (نمونه موردمطالعه: شهر یاسوج). فصلنامه برنامه‌ریزی فضایی جغرافیا، 4(3)، 15-3.
  14. مرکز آمار ایران. (1395). سالنامه آماری استان زنجان 1395.
  15. عظیمی، آزاده. (1389). ابعاد و شاخص‌های کیفیت زندگی شهری. ماهنامه اطلاع‌رسانی، آموزشی و پژوهشی، 55، 8-4.
  16. فرجی سبک‌بار، حسنعلی؛ رحمتی، علیرضا؛ تازیک، اسماعیل؛ خرم بخت، عبدالله و احدنژاد روشتی، محسن. (1394). ارائه مدلی برای ناحیه‌بندی پهنه‌های شهری به کمک الگوریتم ناحیه‌بندی خودکار (AZP). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 47(4)، 707-689.
  17. شیری پور، مهدی. (1392). سنجش کیفیت زندگی در بعد کالبدی و محیطی (مطالعه موردی: منطقه 10 شهر تبریز). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران.
  18. فرجی ملائی، امین. (1389). تحلیل شاخص‌های کیفیت زندگی شهری و برنامه‌ریزی برای بهبود آن: مطالعه موردی شهر بابلسر. پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، استاد راهنما: دکتر محمدتقی رهنمایی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران.
  19. مختاری، مرضیه و نظری، جواد. (1389). جامعه‌شناسی کیفیت زندگی. تهران: انتشارات جامعه‌شناسان.
  20. معاونت برنامه‌ریزی و راهبردی استانداری استان زنجان. (1390). سرشماری عمومی نفوس و مسکن استان زنجان.
  21. مهندسین مشاور شارمند. (1388). نتایج طرح تفصیلی شهر زنجان.
  22. ملکی، سعید و مدانلو جویباری، مسعود. (1395). سنجش و رتبه‌بندی کیفیت زندگی در استان مازندران با استفاده از تکنیک‌های AHP و SAW. مجله جغرافیا و توسعه فضای شهری، 3(3)، 147-133.
  23. مهدیزاده، جواد. (1385). برنامه‌ریزی راهبردی توسعه شهری (تجربیات اخیر جهانی و جایگاه آن در ایران). تهران: معاونت معماری و شهرسازی، وزارت مسکن و شهرسازی.
  24. گریفین، کیت. (1394). راهبردهای توسعه اقتصادی. ترجمه حسین راغفر، محمدحسین هاشمی، چاپ سوم، تهران: نشر نی.

 

  1. References
  1. Alexandru Gavrilidis. A., Maria Ciocănea. C., Niță. M., Onose, D., & Iulia Năstase, I. (2016). Urban Landscape Quality Index –planning tool for evaluating urban landscapes and improving the quality of life. Procedia Environmental Sciences,32, 155 – 167.
  2. Awang, A., Jamaluddin, M.J., & Lukman, Z.M. (2009). The Quality of Life in Malaysia's Intermediate City: Urban Dwellers' Perspective. European Journal of Social Sciences, 9(1), 11-12.
  3. Biagi, B., Ladu, M. G., & Meleddu, M. (2018). Urban quality of life and capabilities: An experimental study. Ecological Economics, 150, 137–152.
  4. Cockings, S., Harfoot, A., Martin, D. & Hornby, D. (2011). Maintaining Existing Zoning Systems Using Automated Zone-Design Techniques: Methods for creating the 2011 Census Output geographies for England and Wales. Environment and Planning-Part A, 43, 2399.
  5. Das, D. (2008). Urban Quality of Life: A Case Study of Guwahati. Soc Indic Res, 88, 297-310.
  6. Discoli. C., Martini. I., San Juan. G., Barbero. D.,  Dicroce. L., Ferreyro, C., & Esparza, J. (2014).   Methodology aimed at evaluating urban life quality levels. Sustainable Cities and Society, 10, 140–148.
  7. Duque, J.C., Anselin, L., & Rey, S.J. (2012). THE MAX‐P‐REGIONS PROBLEM. Journal of Regional Science 52, 397-419.
  8. Duque, J.C., Artís, M., & Ramos, R. (2006). The Ecological Fallacy in a Time Series Context: Evidence from Spanish Regional Unemployment Rates, Journal of geographical systems 8, 391-410.
  9. Eiser, Ch. (2004). Children With cancer The Quality of Life. London: University Sheffeild, Lawrence Erlbaum Associate, Publishers.
  10. A., Zavadskas. E., Radzeviciene. A., Ubarte. I., Podviezko. A., Podvezko. V., Kuzminske. A., Banaitis. A., Binkyte. A. & Bucinskas. V. (2018). Quality of city life multiple criteria analysis. cities, 72, 82-93.
  11. Marans, R. W. (2015). Quality of urban life & environmental sustainability studies: Future linkage opportunities. Habitat International, 45, 47-52.
  12. Meyre, D. (1987). Community-Relevant Measurement of Quality of Life A Focus on Local Trends, University of Texas at Austin. Urban Affairs Quarterly, 23(1), 108-125.
  13. Turkoglu, H. (2015). Sustainable development and quality of urban life. Procedia – Social and Behavioral Sciences, 202, 10–14.
  14. Openshaw, S. & Rao, L. (1995). Algorithms for Reengineering 1991 Census Geography. Environment and planning A, 27, 425-446.
  15. A., Gonzalez. P.A. & Valdebenito. R. (2017). The heterogeneous level of life quality across Chilean regions. Habitat International, 68, 84-98.
  16. Veenhoven, R., (2007). quality of life research. 21 Country sociology. a reference Hand book sage, thouthendoaks, California use, V.z, chapter 7.
  17. WHO QoL Group. (1993). Measuring Quality of Life: The Development of the World Health Organization Quality of Life Instrument. Geveva: World Health Organization
  18. Ghaderi, A., & Naderi, S. (2013). Comparative Study of Quality of Life in New and Old Urban Areas: (Community of Shahrake Quds and Qatarchyan in City of Sanandaj). Motaleate Shahri, 2(8), 71-81. [In Persian].
  19. Kalantary, K. (2012). Quantitative Models in Planning (Regional, Urban, Rural), Tehran: Farhang Saba Publications. [In Persian].
  20. Ali Akbari, E., & Amini, M. (2010). Urban Quality of Life in Iran (1986-2006). Refahj, 10(36), 121-148. [In Persian].
  21. Pashazadeh, A., & Jalalian, H. (2018). Evaluating of Life Quality Satisfaction of the Residents in Germi City. Journal of Studies of Human Settlements Planning, 13(1), 145-161. [In Persian].
  22. Heidari, A. (2012). Study the Indexes of Quality of Life in Rural Settlements. JHRE, 30 (136), 51-66. [In Persian].
  23. Soleymani, M., Mansourian, H., & Barati, Z. (2013). the evaluation of quality of life in transitional neighborhood case study: darvazehshemiran, district no. 12, tehran. geography, 11(38), 51-75. [In Persian].
  24. Rahnemaei, M. T., Manochehri, A., & Faraji mollaie, A. (2012). analyzing urban quality of life in old fabric of miandoaab city. urban management, 9(28), 223-240. [In Persian].
  25. Rezvani, M. R., & Mansourian, H. (2018). Assessing the Quality of Life: A Review of Concepts, Indices and Models, and Presentation of a Proposed Model for Rural Areas. Village and Development, 11(3), 1-26. [In Persian].
  26. Zarrabi, A., Razmpori, A., Alizadehasl, J., & Nouri, M. (2014). Measuring and Evaluating the Quality of Life Index in Medium Cities (Case study: Yasuj City. Spatial Planning, 4(3), 15-36. [In Persian].
  27. Faraji Sabokbar, H. A., Rahmati, A. R., Tazik, E., Khorrambakht, A., & Ahadnejad, M. (2015). A model for zoning of urban areas using AZP algorithm. Human Geography Research, 47(4), 689-707. [In Persian].
  28. Maleki, S., & Modanlou Jouybari, M. (2016). Evaluating and Rating the Quality of Life in Mazandran Province Using SAW and AHP Techniques. Geography and Urban Space Development, 3(1), 133-147. [In Persian].
  29. Ahdanjad Roshti, M. (2009). Modeling the vulnerability of cities against earthquakes, a case study of Zanjan city. PhD dissertation in geography and urban planning, University of Tehran. [In Persian].
  30. Bazargan, M. (2014). measuring the quality of urban life in Tehran metropolis using geographic information system. 7th National Conference on Urban Planning and Management with emphasis on urban development strategies, Mashhad, 1-16. [In Persian].
  31. Saif Aldini, F. (2008). Vocabulary of urban and regional planning. second edition, Shiraz: Shiraz University Publications. [In Persian].
  32. Kokbi, A. (2014). planning to improve the quality of urban life in the center of the city (case study: the central fabric of Khorramabad city). Master's Thesis, Madras University of Education, Tehran. [In Persian].
  33. Shamai, A., Faraj Melayi, A., Azimi, A. & Hatfi, M. (2011). analysis of inequality of quality of life indicators at the neighborhood level of Babolsar city. Journal of the Geographical Society of Iran, 10(33), 253-280. [In Persian].
  34. Azimi, A. (2010). dimensions and indicators of the quality of urban life, monthly information, education and research, 55, 4-8. [In Persian].
  35. Shiripour, M. (2012). Measuring the quality of life in physical and environmental dimensions (case study: District 10 of Tabriz city). Master's thesis, Faculty of Geography, University of Tehran. [In Persian].
  36. Faraji Melai, A. (2009). Analysis of indicators of the quality of urban life and planning for its improvement: a case study of the city of Babolsar. master's thesis in the field of geography and urban planning, supervisor: Dr. Mohammad Taghi Rahmani, Faculty of Geography, University of Tehran. [In Persian].
  37. Mokhtari, M., & Nazari, J. (2010). Sociology of quality of life. Tehran: Sociologists Publications. [In Persian].
  38. Mehdizadeh, J. (2015). Strategic planning of urban development (recent global experiences and its place in Iran). Vice-Chancellor of Architecture and Urban Planning, Ministry of Housing and Urban Development, Tehran. [In Persian].
پژوهشهای جغرافیای انسانی
دوره 55، شماره 2
مرداد 1402
صفحه 1-18

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار