سنجش و ارزیابی میزان برخورداری از شاخص‌های سلامت شهری(مطالعه موردی: شهر زابل)

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 گروه علوم‌انسانی و اجتماعی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.

2 گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه چمران، اهواز، ایران.

3 گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه زابل، زابل، ایران.

چکیده

سلامت شهر در گروِ داشتن محیط سالم و بسترهای مناسب اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، زیست‌محیطی، زیباشناختی، آموزشی، علمی، روان‌شناختی، بهداشتی، ورزشی و... است. یکی از مهم‌ترین شهرهای شرقی ایران که به نظر می‌رسد از جهت شاخص‌های سلامت شهری، با مشکلات عدیده‌ای مواجه می‌باشد، شهر زابل است. ازاین‌رو، تحقیق حاضر با رویکرد تلفیقی (کتابخانه‌ای و پیمایشی) و ابزار پرسش‌نامه، به سنجش و تحلیل میزان برخورداری از شاخص‌های سلامت شهری در شهر زابل پرداخته است. باتوجه‌به تعدد محلات شهری، در این پژوهش سه ناحیه از سه بافت (قدیم، میانه و جدید) به‌صورت هدف‌مند انتخاب گردید تا وضعیت کنونی سه ناحیه شهری زابل (ناحیه دو، ناحیه سه و ناحیه پنج) را از نظر وضعیت استاندارد شهر سالم و میزان برخورداری این نواحی از شاخص‌های گزینش‌شده شهر سالم را بررسی و ارزیابی نماید. وزن‌دهی به معیارهای و زیر معیارها بر اساس بررسی‌های پیمایشی و نظرسنجی صورت گرفت. در تجزیه‌وتحلیل اطلاعات از مدل تحلیل شبکه‌ای و نرم‌افزار Super Decisions استفاده شد. یافته‌های تحقیق نشان داد، میزان برخورداری نواحی موردمطالعه در شاخص‌های شهر سالم مطابق با استاندارد نیست. همچنین ناحیه دو با وزن 528/0 در سطح برخوردار و در سطحی بالاتر از دیگر نواحی موردمطالعه قرار دارد. ناحیه سه با وزن نرمال 258/0 در رتبه دوم و در سطح نیمه برخوردار قرار گرفته و ناحیه پنج با امتیاز نرمال 213/0 در رتبه سوم و در سطح کم‌برخوردار (محروم) قرار گرفت. بنابراین میزان برخورداری نواحی موردمطالعه شهر زابل از شاخص‌های شهر سالم نیز، یکسان نیست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Assessment and evaluation of urban health indicators (case study: Zabol )

نویسندگان [English]

  • Ali Sadeghi 1
  • Ali Ashkbos 2
  • Ali Veisi Nejad 3
1 Department of Humanities and Social Sciences, Farhangian University, Tehran, Iran.
2 Department of Geography and Urban Planning, Chamran University, Ahvaz, Iran.
3 Department of Geography and Urban Planning, Zabol University, Zabol, Iran.
چکیده [English]

Assessment and evaluation of urban health indicators (case study: Zabol)



Extended abstract



Introduction

The rapid increase of urbanization without accompanying the growth and development of economic, social and biological indicators, has faced cities with many problems and issues. Therefore, the topic of "urban health" has been raised by urban planners with the aim of equitable access of all residents to the determinants of urban health, including physical, mental and social health. One of the oldest and most important cities in eastern Iran, which despite various actions of governments and municipalities in different periods and after the Islamic Revolution, still seems to suffer from various deficiencies in urban health indicators and no independent research has been done on it, is Zabol. Undoubtedly, paying attention to urban health indicators in this part of the country, due to its distance from the center and neighborhood with Afghanistan and the special economic, cultural and social situation prevailing, can improve the living conditions for citizens has increased the resilience of citizens and led to greater participation of people in various urban and national planning and activities.

Methodology

The method of the present research is descriptive-analytical and applied in terms of purpose. Library resources as well as interviews and surveys with questionnaire tools in the sample community have been used to collect findings. Sampling method was simple random sampling. The study area of three urban areas of Zabol was purposefully selected from three contexts (old, middle and new) (districts two, three and five). The sample size according to Cochran's formula and the total population of the area was 380 people, which was estimated to be 124 people in district 2, 178 people in district 3 and 78 people in district 5 in relation to the population of each area. Then, the research data were analyzed and the final comparison and evaluation of the status of the studied areas with the facilities of a healthy city was performed.

Results and discussion

The set of indicators of healthy cities according to the standard of the World Health Organization in five main groups of economic indicators, social indicators, environmental indicators, cultural indicators and health indicators was the basis of this research. The findings were as follows:

Economic indicators

In measuring economic indicators, three sub-criteria of employment, income and class distance have been used. The employment rate at the national level is %88.18. This ratio is %73 in district two, %49 in district 3 and %23 in district 5, respectively, compared to the study areas in Zabol. The results of other cases are shown in the table below:









Social indicators

In measuring social indicators, three sub-criteria of crime rate, social participation and sports environment have been used.



Environmental indicators

In the study of the following environmental indicators, the findings showed that the residents of all three studied areas suffer from environmental pollution (including: noise pollution, health and air pollution, water pollution, etc.).



Cultural characteristics

According to the results of research and studies conducted on the sub-indicators selected to evaluate the cultural index, it can be said that the existing per capita of cultural centers (library, mosque, cultural and artistic center, etc.) in all three areas is lower than the desired per capita.



Health indicators

The findings indicate that despite the attention paid to the city of Zabol in recent years, the indicators of insurance, health services, physical activity and health centers are still relatively far from the desired situation.



After evaluating and comparing the current situation of each area with the standard situation, to review and determine the extent to which each urban area is studied, urban welfare indicators of network analysis model and its special software Super Decisions have been used. The results of the analysis indicate that zone two with a normal score of 0.528 is in the first rank and at the level of enjoyment, zone three with a normal score of 0.258 is in the second rank and at the level of enjoyment and zone five with a normal score of 0.313 is ranked Third, it is at a low level or deprived of urban welfare indicators.









Conclusion

The results of the research indicate that despite the attention paid to urban development and health in Zabol in recent years, the current situation in different areas of the city is still far from the desired and standard situation in terms of having healthy city indicators. Also, the analysis of the results obtained from the level of enjoyment of the studied areas, showed that in the city of Zabol, region two with a normal score of 0.528 is at the level of enjoyment and in fact is higher than the other two areas of study. In the next degrees, zone three with a normal score of 0.258 is at the semi-level and zone five with a normal score of 0.213 is at the sub-level or deprived.



Figure 1. Spatial distribution of healthy city characteristics (research findings, 2021)



In order for these areas to flourish better and achieve the desired goals of a healthy city in Zabol, it is suggested that authorities take a serious and fundamental step in promoting these indicators by principled planning, such as:

- Considering that cultural indicators are always the basis for solving many problems and cultural indicators in different areas of Zabol do not have a suitable standard, it is necessary for city officials to pay more attention to this aspect of urban health.

- Paying attention to health and treatment per capita in different areas of Zabol can play an important role in promoting urban health indicators.

- Due to the weak financial capacity of residents in different areas of the city, responsible organizations must reduce the cost of various services to improve urban health indicators, especially cultural and health indicators.

Keywords: assessment, healthy city, urban health, network analysis, Zabol.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Evaluation
  • Healthy city
  • Urban health
  • Network analysis
  • Zabol
  1. احمدی، محمد؛ حاتمی‌نژاد، حسین؛ پوراحمد، احمد؛ زیاری، کرامت‌اله و زنگنه شهرکی، سعید. (1399). بررسی نظری و تجربی شاخص‌های عدالت در سلامت شهری (مطالعه موردی: شهر بجنورد). مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، 53، 1032- 1011.
  2. پرهیزکار، اکبر؛ حافظ‌نیا، محمدرضا؛ طاهرخانی، مهدی و فرهادی گوگه، رودابه. (1386). ارزیابی پروژه شهر سالم (مطالعه موردی: کوی سیزده آبان). مجله علوم‌انسانی، 15(1)، 23-11.
  3. حاجی‌خانی، غلامرضا. (1372). معیارهای شهرسازی برای ایده شهر سالم. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، گروه شهرسازی، دانشکده هنرهای زیبا، دانشگاه تهران.
  4. حیدرجماعت، فاطمه؛ شریفی، منصور و بقائی سرابی، علی. (1399). تأثیر سلامت شهری بر جابه‌جایی شهروندان: پیمایشی در پنج منطقه منتخب شهر تهران. دوفصلنامه مطالعات جمعیتی، 6(1)، 159-193.
  5. خوش‌چشم، کریم. (1370). تجربیات در زمینه شهر سالم از دیدگاه سازمان بهداشت جهانی. مجموعه مقالات نخستین سمپوزیوم شهر سالم، اداره کل روابط‌عمومی و بین‌الملل شهرداری تهران.
  6. رهنما، محمد رحیم؛ افشار، زهرا و رضوی، محمدحسن. (1390). تحلیل شاخص‌های شهر سالم (مطالعه موردی: محله بهارستان مشهد). سومین کنفرانس برنامه‌ریزی و مدیریت شهری، دانشگاه فردوسی مشهد.
  7. زبردست، اسفندیار. (1389). کاربرد فرایند تحلیل شبکه‌ای (AHP) در برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای. نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، 41، 90-79.
  8. زمان‌زاده دربان، زمزم. (1397). تحلیل ابعاد پایداری در پروژه‌های «شهر سالم» و ارائه راهکارهای تحقق‌بخشی در ایران. مجله مدیریت شهری، 50، 235-215.
  9. زیاری، کرامت الله و جان‌بابانژاد، محمدحسین. (1391). اصول و معیارهای شهر سالم. فصلنامه سپهر، 21 (82)، 56-50.
  10. سازمان شهرداری‌ها و دهیاری کشور. (1387). دانشنامه مدیریت شهری و روستایی.
  11. مهندسین مشاور طاش. (1385). طرح جامع شهر زابل. سازمان مسکن و شهرسازی استان سیستان و بلوچستان.
  12. شیخی، محمدتقی. (1384). جامعه‌شناسی شهری. شرکت سهامی انتشار.
  13. ضرابی، اصغر؛ قدمی، مصطفی و کنعانی، محمدرضا. (1391). ارزیابی سکونتگاه‌های شهری با رویکرد شهر سالم در استان مازندران. فصلنامه رفاه اجتماعی، 12 (47)، 131-151.
  14. طرح جامع شهر زابل. (مصوب 19 /9 /1386). وزارت مسکن و شهرسازی.
  15. علی‌اکبری، اسماعیل و برزگر، صادق. (1389). شاخص‌های شهر سالم در الگوی توسعه پایدار شهری. سومین همایش ملی جغرافیا و رویکرد ملی به توسعه پایدار، دانشگاه پیام‌نور پیرانشهر.
  16. فرهادی، رودابه. (1389). ارزیابی مشارکت مردم در پروژه شهر سالم کوی سیزده آبان. فصلنامه جغرافیا، 8 (27)، 157-137.
  17. فقهی فرهمند، ناصر. (1389). مدیریت شهر سالم با رویکرد استراتژیک برنامه‌ریزی. دومین همایش ملی شهر سالم، دانشگاه تربیت‌معلم سبزوار.
  18. قدمی، مصطفی و پژوهان، موسی. (1390). تحلیل فضایی شاخص‌های شهر سالم مطالعه موردی: استان مازندران. مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 2 (6)، 54-35.
  19. لطفی، صدیقه؛ مهدی، علی و مهدیان بهنمیری، معصومه. (1392). ارزیابی شاخص‌های شهر سالم در منطقه دو شهر قم. فصلنامه مطالعات توسعه اجتماعی-فرهنگی، 1 (2)، 99-77.
  20. محمودی‌نژاد، هادی؛ پورجعفر، محمدرضا؛ آذری، امید؛ علیزاده، امین؛ بمانیان، محمدرضا و انصاری، مجتبی. (1388). تعامل «دستور کار 21» و فرآیند تحقق‌پذیری «شهر سالم»؛ با ارائه راهکارها و پیشنهادهایی در شرایط معاصر «ایران». علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، 10 (4)، 355-341.
  21. مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1390.
  22. نقدی، اسدالله. (1382). درآمدی بر جامعه‌شناسی شهر. انسان و شهر. انتشارات فن‌آوران.
  23. نیک‌پی، وحید و حاتمی‌نژاد، حسین. (1389). بررسی شاخص‌های شهر پایدار (شهر سالم) در محله قاسم‌آباد یزد. نخستین همایش ملی شهر سالم، دانشگاه تربیت‌معلم سبزوار.
  24. یغفوری، حسین؛ رفیعیان، سجاد و، ازدشت، عبدالله. (1389). فضاهای عمومی عاملی در جهت افزایش همبستگی اجتماعی در شهر سالم. دومین همایش ملی شهر سبزوار، دانشگاه تربیت‌معلم سبزوار.

References

  1. Ahmadi, M., Hatiminejad, H., Poorahmad, A., Ziari, K., & Zanganeh Shahraki, S. (2021). Theoretical and experimental study of justice indicators in urban health (Case study: Bojnourd). Planning Studies of Human Settlements, 53, 1032-1011. [In Persian].
  2. Ali akbari, I., & Barzegar, S. (2010). Indicators of healthy city in the model of sustainable urban development. Third National Conference on Geography and National Approach to Sustainable Development, Payame Noor University of Piranshahr. [In Persian].
  3. Evelyne, de L., & Skovgaard, T. (2005). Utility-driven evidence for healthy cities. Problems with evidence generation and application, 61 (6), 1331-1341.
  4. Edmundo, W., & Trudy, H. (1995). The evaluation of healthy city projects in developing countries. Jornal Habitat international, 19(4), 629-641.
  5. Faghihi Farahmand, N. (2010). healthy city management with a strategic planning approach. the second national conference of healthy city, Sabzevar University. [In Persian].
  6. Farhadi, R. (2009). Evaluating the participation of people in the health city project, 13 Aban. Geography Quarterly, 8(27), 157-137. [In Persian].
  7. Ghadami, M., & Pajouhan, M. (2011). Spatial Analysis of Healthy City Indicators: Case Study: Mazandaran. Journal of Urban Research and Planning, 2(6), 54-35. [In Persian].
  8. Hajikhani, G., & Salehi, I. (1993). Urban Planning Criteria for the Idea of a healthy city. Master Thesis, Department of Urban Planning, Faculty of Fine Arts, University of Tehran. [In Persian].
  9. Heidar Jamaat, F., Sharifi, M., & Baqaei Sarabi, A. (2021). The effect of urban health on the movement of citizens: A survey in five selected areas of Tehran. Journal of Demographic Studies, 6 (1), 159-193. [In Persian].
  10. Housing and Urban Development Organization of Sistan and Baluchestan Province. (2006). Master plan of Zabol city. [In Persian].
  11. Jaan Lee, Y., & Ching-Ming, H. (2007). Sustainability Index for Taipia. University Guangzhou, China.
  12. Khoshcheshm, K. (1991). Experiences in the field of healthy city from the perspective of the W. Health. O. Proceedings of the first symposium of healthy city. General Department of Public Relations and International Affairs of Tehran Municipality. [In Persian].
  13. Leeuw, E. (2009). Evidence for healthy cities: reflection on practice, method and theory. health promotion international.
  14. Lotfi, S., Mehdi, A., & Mehdian Behnamiri, M. (2013). Evaluation of healthy city indicators in the region tew of Qom. Journal of Socio-Cultural development studies, 1 (2), pp. 99-77. [In Persian].
  15. Mahmoudinejad, H., Pourjafar, M. R., Azari, O., Alizadeh, A., Bemanian, M. R., Ansari, M. (2009). The interaction of " 21" and the process of achieving "healthy city"; By presenting solutions and suggestions in the contemporary conditions of "Iran". Environmental Science and Technology, 10(4), 355-341. [In Persian].
  16. Naghdi, A. (2003). An Introduction to the Sociology of the City, Man and the City. Fanavaran Publications. [In Persian].
  17. Nikpey, V., & Hataminejad, H. (2000). Study of the characteristics of a sustainable city (healthy city) in Ghasemabad of Yazd. the first national conference of healthy city, Sabzevar University. [In Persian].
  18. Nicholas, K., Michael, K., & Tegan, M. (2021). Save Our Cities 2021: Building sustainable, resilient, and healthy cities by 2030 through prevention of and reduction in spread of disease. University of Pittsburgh, Graduate School of Public & International Affairs, USA.
  19. Organization of Municipalities and Rural Affairs. (2008). Encyclopedia of Urban and Rural Management.
  20. Parhizkar, A., Hafeznia, M. R., Taherkhani, M., & Farhadi Gogeh, R. (2007). Evaluation of urban health Project (Case Study: 13 Aban). Journal of Humanities, 15(1), 23-11. [In Persian].
  21. Petersen, A. (1996). The ‘healthy’ city, expertise, and the regulation of space. jornal Health & Place, 2(3), 157–165. [In Persian].
  22. Radicchi, A., Pınar, C., Yelmi, A., Chung, P., Jordan, Sh., Stewart, A., Tsaligopoulos, Lindsay M., & M, Grant. (2021). Sound and the healthy city. Cities & Health, 5(1-2), 1-13.
  23. Rahnama, M. R., Afshar, Z., & Razavi, M. M. (2011). Analysis of healthy city indicators (Study: Baharestan neighborhood of Mashhad). Third Conference on Urban Planning and Management, Ferdowsi University. [In Persian].
  24. Sheikhi, M. T. (2005). Urban Sociology. Anteshar Co.
  25. Skinner, E. & Masuda, J. (2013). Right to a healthy citty? Examining the relationship between urban space and health inequity by Aboriginal youth artist-activist in Winnipeg. Jornal Social Science& Medicine, 91, 210-218. [In Persian].
  26. Statistics Center of Iran. (2001). [In Persian].
  27. The comprehensive plan of Zabol. (2007). Ministry of Housing and Urban Development. [In Persian].
  28. Thompson, Susan. (2007). Health planning Foru., premier’s Council. [In Persian].
  29. (2000). “Questionnare Indicators-WHO- healthy cities”. who healthy cities technical working group health and indicators.
  30. Yaghfori, H., Rafieian, S., & Azdasht, A. (2000). Public spaces as a factor to increase social solidarity in healthy city. the second national conference of Sabzevar, Sabzevar University. [In Persian].
  31. Zamanzadeh Darban, Z. (2019). Analysis of the dimensions of sustainability in "healthy city" projects and providing solutions in Iran. Journal of Urban Management, 50, 235-215. [In Persian].
  32. Zarrabi, A., Ghadami, M., & Kanani, M. R. (2012). Evaluation of urban settlements with healthy city approach in Mazandaran province. Journal of Social Welfare, 12(47), 131-151. [In Persian].
  33. Zebardast, E. (2010). Application of Network Analysis Process in Urban and Regional Planning. Journal of Fine Arts - Architecture and Urban Planning, 41, 90-79.
  34. Ziari, Keramatullah; Janbabnejad, Mohammad Hossein. (2012). Principles and Criteria of a Healthy City. Sepehr Quarterly, 21(82), 56-50. [In Persian].