تحلیل آمایش نواحی مرزی از منظر جغرافیای سیاسی مرز (مطالعه موردی: نواحی مرزی استان کردستان)

نوع مقاله : مستخرج از پایان نامه

نویسندگان

1 استادیار گروه جغرافیای سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

آمایش نواحی مرزی در بعد امنیت و توسعه یکی از راهبردهای هر کشوری محسوب می‌شود. هر کشوری که اهمیت این موضوع را خوب درک کند و با توجه به پارامترهای مؤثر در نواحی مرزی بر اساس اصول کارشناسی و علمی مرزها را مدیریت کند، نتیجه آن امنیت پایدار برای کشور و توسعه در ابعاد مختلف خواهد بود. مرزها محل تولید تهدید و فرصت‌های متعدّدی محسوب می‌شوند. کشور ایران با عنایت به مرزهای طولانی اعم از دریایی، خشکی و رودخانه‌ای با همسایگان مختلف در این مورد یک استثنا است. یکی از مرزهای حسّاس و استراتژیک ایران با توجه به محل زیست قوم کُرد با گرایش‌های قومی ـ مذهبی متفاوت با هسته کشور و دارای عقبه جغرافیایی در کشور عراق، مرزهای استان کردستان محسوب می‌شوند. داده‌های مقاله حاضر، ماهیتی توصیفی ـ تحلیلی دارد و با جمع‌آوری داده‌های میدانی و تحلیل آماری داده‌ها گردآوری‌شده است. در روش میدانی به‌وسیله نظرسنجی از 384 نفر از کارشناسان و نخبگان بومی و با استفاده از نرم‌افزار spss به تبیین شاخص‌های اثرگذار در تقدّم امنیت بر توسعه در آمایش نواحی مرزی استان کردستان و سپس اولویت‌بندی شاخص‌ها پرداخته‌شده است. نتایج پژوهش با توجه به آزمون ‌t با سطح اطمینان 95 درصد و نتایج حاصل از پرسش‌نامه نشان می‌دهد که ترتیب اولویت اثرگذاری عوامل مؤثر بر تقدّم امنیت بر توسعه در آمایش نواحی مرزی استان کردستان به ترتیب شاخص‌های سیاسی ـ ژئوپلیتیکی، ژئوکالچر، ژئواستراتژیکی و در نهایت شاخص ژئواکونومیکی است که هر یک از این شاخص‌ها به زیر شاخص‌های مختلفی تقسیم‌بندی و سپس اولویت‌بندی شده‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Analysis of Spatial Planning of the Border Regions from the Point of View of the Political Geography of the Border (Case study: Border Regions of Kurdistan Province)

نویسندگان [English]

  • Yashar Zaki 1
  • kamal ranjbari chichoran 2
1 Assistant Professor, Department of Political Geography, University of Tehran, Tehran, Iran
2 PhD student in political geography, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

Extanded Abstract

Border is considered as one of the most sensitive and strategic parameters in political, security and economic life, and in general, in the development process of the countries. Borders are, according to their nature, the points of the flow of goods, thoughts, threats, opportunities, and the focal point of communication with the outside world. Considering the importance of the border, the spatial planning of the border regions in the direction of development and security is always one of the major concerns in any country. The borders of the Middle East and Iran in particular, have always been the locus of conflict, struggle and security problems, due to the ethnical-religious context and the rivalry between the powers of the region. The borders of Kurdistan Province as part of the international borders of Iran are also a part of this puzzle. In the border regions of Kurdistan province, Sunni Kurds live with ethnic orientations, and share the same culture, language and race with the other side of the border, which shows the importance of the border areas of this province. In the border areas of Kurdistan province, we are witnessing the priority of security over development.

Border is one of the most sensitive and strategic parameters in political, security and economic life and the spatial development of a country, and it serves as a showcase for the stability and progress of the country. Borders, due to their nature, also contribute to strengthening or weakening national security, national interests and national power. Borders are the locus of the flow of goods, thought, threats, opportunities, and the focal point of communication with the outside world. Considering the importance of the border, the spatial planning of the border regions in the direction of development and security is always one of the major concerns of the sovereignty of any country. The borders of the Middle East in general, and the borders of Iran in particular, have always been the locus of conflict, struggle and security problems, due to the ethnical-religious context and the geopolitical rivalry between the powers of the region. Iran has a long border with its neighbors in the critical zone of Middle East which are unstable in terms of politics, security, defense, and even the land, and there is every chance of the release of these crises inside the country. Iran has a dry and semi-arid climate, inadequate water resources and, consequently, inappropriate distribution of the population and some ethno-religious conflicts between the border areas and the central areas that enhance the sense of divergence and promote authoritarianism. Most of the ethnicities and religions of Iran are located in the border areas, and most of them are geographically expanded on the other side of the border, therefore, border areas are under the influence of security look, and comparing with the center, have a lower development in all aspects. The level of spatial development in Iran follows the center-perimeter pattern. The perimeter of Iran, which is usually the living place of different ethnicities and religions, does not have a desirable level of development, and this underdevelopment has caused the border regions to be always pregnant with more challenges and conflicts. Today, given the new political situation and the rivalry of the powers in the region, we see widespread threats in the border regions of Iran that have led to a security approach toward the spatial planning of the border regions, and the mere security approach has exacerbated the underdevelopment and the reproduction of security problems in those areas. The border areas of Kurdistan province are a part of this puzzle, considering that all of these harmful factors are found there, and in these areas, like most of the country's border areas, the security approach and the priority of security over development are dominant. In the border regions of Kurdistan province, Sunni Kurds live, and share the same culture, language and race with the other side of the border, which shows the importance of the border areas of this province. The main question of the research is that what factors have led to a security approach in the spatial planning of the border regions of Iran in general, and Kurdistan province in particular? The research findings indicate that political, geo-cultural, geostrategic and geo-economical indices are generally effective in the spatial planning of Iranian border regions, and in each province of the country, according to the type of border and the human conditions, the importance and priority of these factors and their sub-indices are variable. In the security approach towards the spatial planning of Kurdistan province, these factors have the following impact priorities: first, the political factor (including the political underdevelopment in Iran, the pale political participation in the border areas of Kurdistan province, the centralized form of governance in Iran, the activities of counter-revolutionary parties in the border areas of Kurdistan province, the history of Kurdish movements and the lack of use of local elites in the management of the border areas of Kurdistan province), second, the geo-cultural factor (including language, religion, ethnicity, the bolstering of the role of ethnic groups in the age of globalization, local customs and the non-conformity of the borders of the province with ethnical-cultural borders), third, the geostrategic factor (including the military presence of the world powers near the border areas, the political rivalries of the regional powers, the phenomenon of terrorism in the region, the condition of the Kurds in the region and the vacuum of the power of the neighboring countries of Iran near the borders of the Kurdistan province), and finally, the geo-economic factor (including the smuggling of goods in the border areas of Kurdistan province, the imbalanced economic development in the borders of the province with the borders of the Kurdistan Region and the deficiency of resources in the border areas of Kurdistan province) are effective on the security approach toward the spatial planning of the border regions of Kurdistan province.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Development
  • Border Regions
  • Kurdistan Province
  • The Spatial Planning of the Border Regions
  • Security
  • احمدی، حسن و دادجو، روزبه. (1391). توسعه پایدار مناطق مرزی؛ راهبرد اساسی حفظ امنیت مرزها، همایش ملّی شهرهای مرزی و امنیت؛ چالش‌ها و رهیافت‌ها، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
  • احمدی‌پور، زهرا؛ مختاری‌هشی، حسین؛ رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا و وزین، نرگس. (1386). بررسی روند شتاب توسعه‌یافتگی فضاهای سیاسی ـ اداری کشور مطالعه موردی: استان‌های ایران در برنامه‌های اول تا سوم توسعه (1383-1368). فصلنامه ژئوپلیتیک، 3(1)، 49-22.
  • اخباری، محمد. (1394). تبیین توسعه پایدار سیاسی مطالعه موردی ایران. فصلنامه ژئوپلیتیک، 11 (3)، 58-33.
  • افضلی، رسول و مرادی، اسکندر (1392). تحلیل گفتمان ژئوپلیتیک دولت مدرن در مدیریت سیاسی فضا در ایران. فصلنامه انجمن جغرافیای ایران، 11 (39)، 119-106.
  • بدیعی، مرجان؛ محمدی، احد و زمانی، عظیم. (1392). بنیادهای هویت سیاسی کردهای ایران، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 45، 120-95.
  • بشیریه، حسین. (1389). موانع توسعه سیاسی در ایران. تهران: انتشارات گام نو.
  • حافظ‌نیا، محمدرضا و کاویانی‌راد، مراد. (1393). افق‌های جدید در جغرافیای سیاسی. تهران: انتشارات سمت.
  • حافظ‌نیا، محمدرضا. (1385). جغرافیای سیاسی ایران. تهران: انتشارات سمت.
  • حیدری، غلامحسن. (1384). ژئوپلیتیک فرهنگی یا ژئوکالچر. فصلنامه ژئوپلیتیک، 1، 93-24.
  • ذکـی، یـاشار؛ افضلی، رسول؛ مرادی، اسکندر و رنجبری، کمال. (1398). عوامل اثرگذار بر رویکرد امنیتی در آمایش نواحی مرزی استان کردستان. فصلنامه انجمن جغرافیای ایران، 17 (62)، 61-41.
  • رحمتی، منصور و محمدی‌حمیدی، سمیه. (1400). بررسی و تحلیل شاخص‌های توسعه امنیت‌زا در مناطق مرزی (موردمطالعه: مناطق مرزی غرب کشور). فصلنامه امنیت ملی، 11 (40)، 360 ـ 331.
  • شاطریان، محسن؛ اشنویی، امیر و گنجی‌پور، محمود. (1393). تحلیل راهبردی مناطق مرزی (مطالعه موردی: شهرهای مرزی استان کردستان).فصلنامه مطالعات شهری، 3 (11)، 98 ـ 85.
  • عزتی، عزت‌الله. (1385). ژئواستراتژی، تهران: انتشارات سمت.
  • عزّتی، نصرالله؛ حیدری‌پور، اسفندیار و اقبالی، ناصر. (1390). نقش و جایگاه آمایش مناطق مرزی در نظام برنامه‌ریزی (مطالعه موردی: مناطق مرزی ایران). فصلنامه نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، 3 (4)، 197-179.
  • عندلیب، علیرضا و مطوّف، شریف. (1388). توسعه و امنیت در آمایش مناطق مرزی ایران. باغ نظر، 6 (12)، 76-57.
  • عندلیب، علیرضا. (1380). نظریه پایه و اصول آمایش مناطق مرزی جمهوری اسلامی ایران. تهران: انتشارات دانشکده فرماندهی و ستاد، دوره عالی جنگ.
  • فولر، گراهام. (). (ژئوپلیتیک ایران: قبله عالم)، ترجمه، مخبر دزفولی عباس، تهران: نشر مرکز.
  • قره‌بیگی، مصیب؛ حاجیلو، محمدحسین و مهمان‌پرست نودهی، کسرا. (1399). واکاوی سازمان اقتصادی فضا با بهره‌گیری از روش‌های تصمیم‌گیری چند شاخصه (بررسی موردی شهرستان‌های مرزی استان کردستان). مجلهآمایش و توسعه، 1 (4)، 10-1.
  • مجتهدزاده، پیروز. (1389). جغرافیای سیاسی و سیاست‌های جغرافیایی. تهران: انتشارات سمت.
  • مجتهدزاده، پیروز. (1389). سیاست‌های مرزی و مرزهای بین‌المللی ایران. ترجمه حمیدرضا ملک‌محمدی، تهران: انتشارات سمت.
  • محمدزاده تیتکانلو، حمیده. (1381). تبیین نقش شهرهای متوسط در توسعه فضایی منطقه‌ای مورد پژوهی: شهر بجنورد. رساله دکتری شهرسازی به راهنمایی دکتر اسفندیار زبردست، دانشگاه تهران: دانشکده هنرهای زیبا، گروه شهرسازی.
  • میرحیدر، درّه. (1382). مبانی جغرافیای سیاسی. تهران: انتشارات سمت.
  • میرشکاران، یحیی. (1392). الگو یابی سازمان‌دهی سیاسی فضا در ساختارهای بسیط با تأکید بر ایران. رساله دکتری به راهنمایی دکتر زهرا احمدی‌پور، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده علوم انسانی، گروه جغرافیای سیاسی.
  • نامی، محمدحسن و حیدری‌پور، اسفندیار. (1391). الگوی جدید برای محاسبه دقیق مساحت و طول مرزهای کشور ج.ا. ایران. فصلنامه جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، 2 (2)، 248-229.
  • نانکلی کل‌آبادی، مصطفی؛ عباسی‌سمنانی، علیرضا و اسدیان، فریده. (1400). تحلیلی بر اقتصاد غیررسمی در توسعه اقتصاد روستایی (مطالعه موردی: استان کردستان). فصلنامه جغرافیایی سرزمین، 18 (69)، 80-61.
  • واثق، محمود؛ احمدی، عباس؛ طباطبایی، عباس. (1397). تحلیل عوامل مؤثر در آمایش نواحی مرزی ایران و افغانستان از منظر ژئوپلیتیک. فصلنامه انجمن جغرافیای ایران، 16 (58)، 140-115.
  • Buchanan, R. (1998). Border Regions, NAFTA, Realatory Restructuring, and the Politics of Place; In Global Legal Studies Journal; II, Buchanan
  • Chen, Q. Z., Yilong Li, J. L., & Shen, Y. (2018) Theory, Technology and Prospects of Conventional and Unconventional Natural Gas. Petroleum Exploration and Development, 45(4), 604-618.
  • Filippova, O., & Deineko, O. (2021). The Politics of Identity in Ukrainian Border Regions. In The Accommodation of Regional and Ethno-cultural Diversity in Ukraine (pp. 211-236). Palgrave Macmillan, Cham.‌
  • Flint, C. (2016). Introduction to geopolitics. Taylor & Francis.
  • Hansen, Niles H. (1978). Border Regions: A Critique of Spatial Theory and in European Case Study, Germany-France-Sweden Land
  • Janparvar, M., Bahrami Jaf, S., Shahbazi, M., & Chatterjee, U. (2021). Control and maintenance of borders due to the expansion of the Kurdish ethnic group on both sides of the Iranian-Iraqi border. GeoJournal, 1-17.‌
  • Jones, P., & Wild, T. (1994). Opening the Frontier: Recent Spatial Impacts in the Former Inner-German Border Zone, Regional Studies, 28(3), 259-273.
  • Parsaei, E., Hafeznia, M. R., Ahmadipour, Z., & Sajjadpour, S. M. K. (2020). Identifying Geopolitical Factors Affecting Foreign Policy. Journal of Geography and Regional Development, 17(2), 1-44.
  • Taylor, P, (1986). Respect for Nature Princeton University Press Princeton.
  • Wendt, J. A., Grama, V., Ilieş, G., Mikhaylov, A. S., Borza, S. G., Herman, G. V., & Bógdał-Brzezińska, A. (2021). Transport infrastructure and political factors as determinants of tourism development in the cross-border region of Bihor and Maramureş. A comparative analysis. Sustainability, 13(10), 53-85.‌
  • amar.org.
  • amar.org.ir.
  • ostan-kd.ir.
  • oxforddictionaries.com.