تحلیل عوامل موثر بر توسعه گردشگری در شهرهای مذهبی مطالعه موردی (شهر مهران،مراسم اربعین)

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 گروه معماری، دانشکده فنی و مهندسی ، دانشگاه قم، قم، ایران.

2 گروه معماری و جغرافیا و برنامه‌‌ریزی شهری، موسسه غیر انتفاعی باختر، ایلام، ایران.

3 گروه معماری، دانشکده معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایلام، ایلام، ایران.

چکیده

مراسم اربعین یکی از رسومات آیینی-مذهبی بوده، و با قدمت طولانی که دارد حضور پرشور آن در شهر مهران دیده می‌شود. مهران با داشتن جاذبه‌های گردشگری در توسعه گردشگری مهم بوده، و با اینکه شهر مهران هرساله با استقبال و حضور پرشور مردم و همچنین گردشگران مذهبی همراه می‌باشد، اما زیرساخت‌ها و امکانات لازم برای رشد و توسعه این صنعت در شهر مهران کافی نمی‌باشد. در این پژوهش سعی شده باتوجه‌به نقاط قوت و ضعف به همه امکانات اعم از زیرساخت‌های شهر مهران توجه شود و راهکارهایی را پیشنهاد داد. روش پژوهش توصیفی - پیمایشی (پرسش‌نامه) است. جامعه آماری پژوهش را گردشگران ورودی به شهر مهران تشکیل می‌دهد که تعداد 300 نفر از آن‌ها به شیوه نمونه‌گیری هدف‌مند و در دسترس انتخاب و بین آن‌ها پرسش‌نامه توزیع شد. پرسش‌نامه پژوهش محقق ساخته است که روایی و پایایی آن مورد تأیید قرار گرفت. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با استفاده از تحلیلی عاملی در نرم‌افزار SPSS انجام گرفت. نتایج حاکی از شناسایی 6 عامل مؤثر بر گردشگری در شهر مذهبی مهران داشت که اولین اولویت آن‌ها عامل امنیت با مقدار ویژه 79/21 و ششمین اولویت عامل اجتماعی و فرهنگی با مقدار ویژه 89/12 بوده است. ازاین‌رو، در توسعه گردشگری شهر مذهبی مهران، عوامل امنیت، اقتصاد، تبلیغات، زیرساخت، عوامل طبیعی - محیطی و عوامل اجتماعی فرهنگی نقش مهمی ایفا می‌نمایند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analysis of Factors Affecting Tourism Development in Religious Cities, Case Study: (Mehran, Arbaeen)

نویسندگان [English]

  • Hamed Hayaty 1
  • pakzad Azadkhani 2
  • Milad Ghanbarizadeh 3
1 Department of Architecture, Technical and Engineering Faculty, Qom University, Qom, Iran.
2 Department of Architecture, Geography and Urban Planning, Bakhtar Non-Profit Institute, Ilam, Iran.
3 Department of Architecture, Faculty of Architecture, Islamic Azad University, Ilam branch, Ilam, Iran.
چکیده [English]

The development of religious tourism extends the opportunities of religious exchange between the tourist and the host community, and these religious exchanges are the elements of the development of religious tourism and contribute to its growth. Arbaeen is one of the ritual-religious traditions, and with its long history, its passionate presence is seen in Mehran. Mehran is important with tourist attractions in tourism development, and although Mehran city is welcomed and passionately attended by people as well as religious tourists every year, the infrastructure and facilities necessary for the growth and development of this industry in Mehran city are not enough. In this research, considering the strengths and weaknesses, all facilities including infrastructures of Mehran city have been tried to pay attention and suggest solutions. Descriptive survey method (questionnaire) is a questionnaire. The research questionnaire was made that its validity and reliability were confirmed and distributed among 300 religious tourists entering Mehran city. Data analysis was performed using factor analysis in SPSS software.The results indicated the identification of 6 factors affecting tourism in the religious city of Mehran, the first priority of which was security with a specific value of 21.79 and the sixth priority was social and cultural factor with a specific value of 12.89. Therefore, in the development of tourism in the religious city of Mehran, security, economy, advertising, infrastructure, natural-environmental factors and socio-cultural factors play an important role.

The growth of international tourism on the one hand and interest in specific tourist destinations on the other hand has led to the continuous development of more types of tourism such as religious tourism, urban tourism, rural tourism, sports tourism and health tourism, religious tourism is a type of tourism whose participants travel partially or exclusively on religious motivation. In fact, 60% of the world's population follows religions, of which 300-330 million people visit the world's most important religious sites. Saudi Arabia and Italy are among the most visited destinations in the world. Religious tourism destinations include shrines, important religious sites of historical or artistic significance, religious festivals or religious associations Religious trips and pilgrimages are complex and variable phenomena that are composed of a set of interactions between religious, folk and natural factors that occur in the geographical space of pilgrimage, several factors affect the development of religious tourism, including promoting shrines, searching for places to meet "self" and God, renewing tours on pilgrimage routes, appearing new pilgrimage routes, developing the automobile industry and Development of tourism infrastructure in pilgrimage centers

Religious tourism as one of the first and oldest forms of tourism still has an important part of the tourism market in this industry. Religious tourism has foreign exchange income through rapid investment in new infrastructures, creating competition between local companies and companies in other tourist countries, stimulating other economic industries through direct, indirect and induced effects, creating employment

Increases income and causes positive exploitation of institutions on a national scale. Many developed countries earn considerable income from this industry. Lewis Turner considers tourism as the most promising industry facing the Third World and believes that tourism has the most possibility of replacing other revenue-generating industries. But only having religious attractions is not able to attract tourism or develop the tourism industry, with the aim of profitability. Rather, what can be used in the development of tourism with the help of attractions for the development of this industry, the existence of infrastructure, facilities and welfare services, social and cultural factors, natural and environmental factors, can be effective with the help of destination attractions to attract tourism. However, the effect of these factors does not work the same in all regions. Therefore, in this study, identifying the factors affecting tourism development and prioritizing the impact of each of these factors has been investigated.The preference of "path" over destination is a prominent feature of some spiritual religious journeys that bring a kind of conduct to the minds of the monks. Trips in which the travel process itself is at the center of attention or at least the journey route is a major part of religious ceremonies as if the route of the journey takes on a sacred color and smell and the presence of walking and traversing the desired route of Sibghah Manaski takes its place. Pilgrimage trips on the Arbaeen trail can be considered as examples of these trips which can be discussed in the form of Islamic tourism literature. Although the formality of muharram ceremonies and mourning ceremonies for Husayn b. 'Ali is the third Imam of Muslim Shiites Collectively and publicly, it is rooted in the dominance of the Shi'a rulers of the Buyid dynasty over Baghdad (320 AH), but it was the emergence of the Safavid dynasty in Iran (907 AH) that recognized as the country's religion and In this way, the bowing of religious rituals, including the rituals of the hands on and chest-beating and requiem recitation in the days of Muharram al-Haram in order to commemorate the anniversary of the martyrdom of Imam al-Husayn (a) and his family and companions as Completely popular, public and national rituals have spread throughout the country, and since then, every year among different Shia ethnicities, the Religion of Iranian Society has been implemented in a broad and wide range.Every year, tens of millions of people of our country travel to the sacred religious places of Iraq from the Border of Mehran, which will provide a great capacity for the country to organize these trips at a macro level in order to develop cultural, social and economic. The city of Mehran, which is bordered by Iraq from the south and west, and as a border city that plays a very important role in the traffic of Arbaeen pilgrims, welcomes a large number of pilgrims from the holy shrines during muharram and Arba'in. In this way, the increase in the population due to urbanization development and the increase in the population of pilgrims in the border city of Mehran requires identifying the factors affecting the development of religious tourism in this city,

کلیدواژه‌ها [English]

  • Tourism
  • Religious
  • Arbaeen
  • Tourism Development
  • Mehran
  1. ابراهیم‌زاده، عیسی؛ کاظمی‌زاد، شمس‌الله و اسکندری ثانی، محمد. (1390). برنامه‌ریزی استراتژیک توسعه گردشگری با تأکید بر گردشگری، مطالعه موردی: شهر قم. پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 43 (76)، 115-141.
  2. ایمانی خوشخو، محمدحسین و بد، مهدیه. (1395). گونه‌شناسی زائران کربلا بر اساس هدف و انگیزه از سفر مطالعه موردی: پیاده‌روی اربعین. گردشگری و توسعه، 5 (3 پیاپی 9)، 137-155.
  3. آقاجانی، معصومه و فراهانی‌فرد، سعید. (1394). گردشگری مذهبی و عوامل مؤثر بر آن، مطالعه موردی: در ایران. فصلنامه سیاست‌های راهبردی و کلان، 3 (9)، 43-66.
  4. آقائی، واحد. (1389). نقش گردشگری در تحول اقتصادی - اجتماعی استان سیستان و بلوچستان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی توریسم دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، استاد راهنما: جواد بذرافشان.
  5. آیتی، حمید؛ خداکرمی، فائزه؛ ملایی، کامبیز؛ آفاق‌پور، آتوسا. (1395). بررسی تأثیر عوامل کالبدی شهری بر توسعه گردشگری مذهبی (مطالعه موردی؛ شهر شیراز). مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 6 (23)، 43-59.
  6. باقری، مسلم؛ مباشری، علی‌اصغر؛ معاون، زهرا؛ شکاری، فاطمه. (1400). فراترکیب عوامل مؤثر بر توسعه گردشگری مذهبی. پژوهش‌نامه حج و زیارت، 6 (1 پیاپی 12)، 165-201.
  7. بد، مهدیه. (1397). فهم تجربه زیسته زائران در پیاده‌روی اربعینِ سال 1395 (بسترها و زمینه‌های شکل‌گیری اَبَر رویداد اربعین). مجله پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر، 15 (68)، 39-48.
  8. حسینی‌پور، سید احسان؛ رضایی دولت‌آبادی، حسین؛ کاظمی، علی. (1395). بررسی عوامل کشش و رانش مؤثر بر نیت سفر گردشگری مذهبی و نحوه تأثیر آن‌ها (شهر قم). فصلنامه مطالعات مدیریت گردشگری، 11 (36)، 109-124.
  9. حسینی، علی؛ پوراحمد، احمد؛ اروجی، حسن و علیزاده، محمد. (1392). اولویت سنجش راهبردهای توسعه گردشگری فرهنگی در منطقه الموت قزوین. پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 45 (3 پیاپی 3)، 1-17.
  10. اسدی، احمد و توسلیان، رحیم. (1395). بررسی عوامل مؤثر در جذب گردشگران به مراسم مذهبی از طریق بخش‌بندی (مطالعه موردی: مراسم محرم شهر زنجان). اندیشه جغرافیایی، 7 (15)، 1-18.
  11. درودیان، محمدجواد. (1397). منظر معنوی رویداد پیاده‌روی اربعین حسینی. مجله منظر، 10 (45)، 56-65.
  12. دهدشتی، شاهرخ؛ فیاضی، مرتضی. (1390). مدیریت بازاریابی در صنعت گردشگری. تهران: انتشارات مهکامه.
  13. ده‌ده‌جانی، جواد؛ خلیلی، حسین و میرزا ابوالقاسمی، محمدصادق. (1398). راهبردهای توسعه گردشگری مذهبی مطالعه موردی: حرم حضرت بی‌بی‌حکیمه (س). مجله گردشگری شهری، 6 (4)، 57-71.
  14. دیناری، احمد. (1384). گردشگری شهری در ایران و جهان. مشهد: نشر واژگان خرد.
  15. زاهدی، محمد؛ اکبری، نعمت اله؛ عمادزاده، مصطفی؛ خوش‌اخلاق، رحمان؛ رنجبریان، بهرام. (1397). شناسایی مؤلفه‌های مؤثر در تقاضا برای سفر به مقاصد گردشگریِ فرهنگی تاریخی (نمونه‌پژوهی: اصفهان). اقتصاد شهری، 3(1)، 25-42.
  16. عرب‌نیاسر، علیرضا و رحمان‌زاده، سید علی. (1396). نقش فناوری‌های نوین اطلاعاتی و ارتباطی در توسعه گردشگری مذهبی (موردمطالعه: شهروندان تهرانی). فصلنامه جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، 8 (1)، 375-399.
  17. ساعی، علی؛ نائیجی، مختار و رضایی، محمد. (1390). ارتباط بین تبلیغات و جذب گردشگر فرهنگی در ایران (مطالعه موردی گردشگران خارجی فرهنگی اصفهان). دانشنامه علوم اجتماعی، 1 (4)، 69-94.
  18. شراهی، اسماعیل؛ محمدمهدی و ذوالفقارزاده کرمانی. (1398). واکاوی ادراک زائران از رفتار خادمان در اربعین: روایتی مردم‌شناختی از پدیده عظیم پیاده‌روی اربعین. فصلنامه دین و ارتباطات، 26 (55)، 115-148.
  19. شریعتی، سید صدرالدین؛ پورفرج، اکبر و حیدری، محمد. (1391). نقش تمدن اسلامی در توسعه گردشگری مقصدهای مذهبی، مطالعه موردی: مطالعه شهر مقدس قم، تهران. فصلنامه مطالعات مدیریت گردشگری، 7 (18)، 1-23.
  20. ضرغام بروجنی، حمید؛ محمودزاده، مجتبی؛ مروتی شریف‌آبادی، علی و اسدیان اردکانی، فائزه. (1397). گردشگری دینی، الزامات، راهبردها و پیامدها. فصلنامه مدیریت اسلامی، 26 (2)، 213-237.
  21. فراهانی، شهلا. (1386). پنج هزار زیارتگاه برای جذب یک میلیارد مسلمان. ماهنامه صاعقه، 6 (9)، 54-69.
  22. فرجی، امین؛ محمدمهدی، ذوالفقارزاده کرمانی و باقری کاهکش، رضا. (1396). تحلیلی بر تدوین الگوی سرمایه اجتماعی شهری بر مبنای جریان اربعین. مدیریت سرمایه اجتماعی، 4 (4)، 475-499.
  23. فیروزجائیان، علی‌اصغر؛ یوسفی، ندا و میرمحمدتبار، سیداحمد. (1393). تحلیل کارکردی گردشگری مذهبی در ایران. برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، 3 (8)، 97-118.
  24. قادری، اسماعیل؛ عزتی، عزت‌الله و حافظی‌زاده، شقایق. (1388). راهکارهای استفاده از مراسم تاسوعا و عاشورا به‌عنوان پتانسیل توریسم فرهنگی - مذهبی در محدوده بخش مرکزی تهران. فضای جغرافیایی، 9 (28)، 75-101.
  25. قنبری، سیروس؛ علی‌زاده، محمدرضا؛ اسلام‌فرد، فاطمه و فتوحی اردکانی، محمد. (1394). ارزیابی عوامل مؤثر در توسعه گردشگری تاریخی - فرهنگی با استفاده از مدل‌یابی معادلات ساختاری (SEM) (مطالعه موردی: شهر تاریخی فرح‌آباد). فضای جغرافیایی، 15 (49)، 189-211.
  26. کرمی‌دهکردی، مهدی؛ کلانتری، خلیل و باباجانی، آرزو. (1391). شناسایی و اولویت‌بندی موانع توسعه گردشگری - روستایی در حوزه امنیت با استفاده از تکنیک دلفی، موردمطالعه: استان چهارمحال‌وبختیاری. فصلنامه پژوهش‌های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی، 1 (4)، 59-74.
  27. لطیفی، سمیه و نادری مهدی، کریم و زلیخایی‌سیار، لیلا. (1392). موانع مؤثر بر توسعه گردشگری فعالیت‌های گردشگری در نواحی روستایی همدان، با تأکید بر روستاهای هدف گردشگری. فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 3 (9)، 77-87.

References

  1. Aghajani, M., & Farahanifard, S. (2015). Religious Tourism and Effective factors on it (Case Study Iran). Journal of the Macro and Strategic Policies, 3 (9), 43-66. [inPersian].
  2. Aghaee, V. (2010). The Role of Tourism in Socio-Economic Development of Sistan and Baluchestan Province. Master Thesis in Geography and Tourism Planning, Sistan and Baluchestan University, Zahedan, Supervisor: Javad Bazrafshan. [inPersian]
  3. Albayrak, T., Herstein, R., Caber, M., Drori, N., Bideci, M., & Berger, R. (2018). Exploring religious tourist experiences in Jerusalem: The intersection of Abrahamic religions. Tourism Management, 69, 285-296.
  4. Alvarado-Sizzo, I., Frejomil, E. P., & Crispín, Á. S. (2017). Religious tourism in southern Mexico: Regional scopes of the festival of the Immaculate Conception. Geoforum, 83, 14-25.
  5. Arab Niasar, A., Rahmanzadeh, S.A. (2018). The Role of Modern Information and Communication Technologies in the Development of Religious Tourism (Case Study: Tehran Citizens). Geography & Regional Planning, 8(1), 375-399. [inPersian].
  6. Arasteh, M., and Mohammadi Eilami, R. (2011). The Role of Religion and Islam in the Tourism Industry of Iran, Social science research network.
  7. Asadi, A., & Tavasolian, R. (2017). Survey Effective Factors in Attracting Tourists to the Religious through Segmentation (Case Study: Zanjan Moharram). Geographic Thought, 8 (15), 1-25. [inPersian].
  8. Aulet, S., & Duda, T. (2020). Tourism accessibility and its impact on the spiritual sustainability of sacred sites. Sustainability, 12(22), 9695.
  9. Ayati, H., Khoda Karami, F., Molaie, K., & Afaghpour, A. (2016). Analyzing the effect of urban physical factors on religious tourism development (Case study: Shiraz). Journal of studies on Iranian Islamic City, 6 (23), 43-59. [in Persian].
  10. Ayoub, M. M. (1978). Redemptive suffering in Islam: A study of the Devotional Aspects of Ashura in Twelver shim. New York: Mouton.
  11. Bagheri, M., Mobasheri, A. A., Moaven, Z., & Shekari, F. (2021). The Meta-synthesis of Factors Affecting the Development of Religious Tourism. Hajj and Ziarah Research Journal, 6(1), 165-201. [in Persian].
  12. Beerli, A., & Martı́n, J. D. (2004). Tourists’ characteristics and the perceived image of tourist destinations: a quantitative analysis—a case study of Lanzarote, Spain. Tourism management, 25(5), 623-636.
  13. Bod, M. (2019). Understanding the Lived Experience of Pilgrims of Arba’een Walk in 2016 (The Contexts of the Arba’een Mega Event Formation). The Monthly Scientific Journal of Bagh-e Nazar, 15(68), 39-48. [inPersian]
  14. Bond, N., Packer, J., & Ballantyne, R. (2015). Exploring visitor experiences, activities and benefits at three religious tourism sites. International Journal of Tourism Research, 17(5), 471-481.
  15. Božic, S., Spasojević, B., Vujičić, M. D., & Stamenkovic, I. (2016). Exploring the motives for religious travel by applying the AHP method: a case study of Vujan Monastery (Serbia). International Journal of Religious Tourism and Pilgrimage, 4(4), 33-47.
  16. Chelkowski, P. J. (1979). Taziyeh: Retual and Drama in Iran. New York, New York University Press.
  17. Cohen, E. (1992). Pilgrimage centres: Concentric and excentric. Annals of Tourism Research, 19(1), 33–50.
  18. Coleman, S., & Eade, J. (2004). Reframing Pilgrimage. Cultures in Motion. Routledge.
  19. Collins-Kreiner, Nogo. (2010). The geography of pilgrimage and tourism: Transformations and implications for applied geography. Applied Geography, 20, 153–164.
  20. Dadejani, J., Khalili, H., Mirza Abolghasemi, M. S. (2020). Strategies for the Development of Religious Tourism Based on the SOAR Approach (Case Study: Shrine of the Prophet Bibi Hakimeh). Journal of Urban tourism., 6(4), 57-71. [inPersian]
  21. Dehdashti, S.; Fayazi, M. (2011). Marketing Management in Tourism Industry. Tehran: Mahkameh Publications. [inPersian]
  22. Demissie, T. E. (2021). Practices of religious tourism development at Adadi Mariam Rock Hewn Church, south west of Addis Ababa. College of development studies, tourism development and management program.
  23. Digance, J. (2003). Pilgrimage at contested sites. Annals of Tourism Research, 301, 143–159.
  24. Dinari, A. (2005). Urban Tourism in Iran and the World. Mashhad: Micro Vocabulary Publishing. [inPersian]
  25. Doroudian, M. J. (2018). Spiritual Landscape Aspect of the Mourning Parade on the Fortieth Day after Imam Hussein’s Martyrdom. Manzar, the Scientific Journal of landscape, 10(45), 56-65. [inPersian]
  26. Eade, J., and Sallnow, M. J. (1991). Contesting the Sacred. The Anthropology of Christian Pilgrimage.
  27. Ebrahimzadeh, I., Kazemizad, Sh., Eskandari Sani, M. (2011). Strategic Planning for Tourism Development, Emphasizing on Religious Tourism (Case Study: Qom City). Human Geography Research, 43 (2),115-141. [inPersian].
  28. Egresi, I., Bayram, B., Kara, F., & Kesik, O. A. (2012). Unlocking the potential of religious tourism in Turkey. GeoJournal of Tourism and Geosites, 9(1), 63-80.
  29. Farahani, Sh. (2007). Five thousand shrines to attract one billion Muslims, Saegeh Monthly. 6 (9), 54-69. [inPersian].
  30. Faraji, A., Zolfagharzadeh Kermani, M. M., & Bagheri Kahkesh, R. (2017). Analyzing of Urban Social Capital Pattern base on Arbaeen Phenomenon. Social Capital Management, 4(4), 475-499. [inPersian].
  31. Firouzjaeian Galoogah, A. A., Yousefi, N., & Mirmohamadtabar, S. A. (2014). Functional Analysis of Religious Tourism in Iran (Meta-analysis on Current Research). Journal of Tourism Planning and Development, 3(8), 143-165. [inPersian].
  32. Gedecho, E. K., & Yebo, M. F. (2014). Religious tourism potential of Gishen Derbe Kerbe Mariam, Ethiopia. African Journal of Hospitality, Tourism and Leisure, 1-19.
  33. Ghanbari, S., Alizadeh, M. R., Eslamfard, F., & Fotohi Ardakani, M. (2015). Evaluation of the Effective Factors In Historical-Cultural Tourism By Structural Equation Modeling (Sem) (Case Study: Historic City Of Farahabad). Journal of Geographic Space, 15 (49), 189-211. [in Persian].
  34. Heydari Chianeh, R., Del Chiappa, G. & Ghasemi, V. (2018). Cultural and religious tourism development in Iran: prospects and challenges, Anatolia: An International. Journal of Tourism and Hospitality Research, 29 (2), 204-214.
  35. Hoseinipor, S. E., Rezaie Doolatabadi, H., & Kazemi, A. (2017). Exploration of Pull and Push Factors Which Influence of Travel Intention of Religious Tourism and Their Affect Method (Qom city). Tourism Management Studies, 11(36), 109-124. [in Persian].
  36. Hosseini, A., Pourahmad, A., Oroji, H., & Alizadeh, M. (2013). The Priority of Measuring the Strategies for Development of Cultural Tourism in Alamut, Qazvin. Human Geography Research. 45(3), 1-17. [in Persian].
  37. Imani Khoshkhoo, M. H., & Bod, M. (2017). Typology of Karbala Pilgrims based on Purpose and Motivation of trip (Case Study: Walking Fortieth). Journal of Tourism and Development. 5 (3), 155-137. [inPersian].
  38. Soetomo, S., Setioko, B., & Murtini, T. W. (2016). Edu–Religious Tourism Based on Islamic Architecture Approach, a Prelimenary Research in Majasto Cemetery–Sukoharjo Regency Central Java. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 227, 656-663.
  39. Karami Dehkordi, M., Kalantar, Kh., & Babajani, A. (2012). Identification and Prioritization of Security Obstacles in Rural Tourism Development by using Delphi Technique (Research Area: Chehar-Mahal and Bakhtiary). Strategic Research on Social Problems in Iran University of Isfahan. 1(4), 59-74. [in Persian].
  40. Kaszowski, L. (1996). Chrześcijańskie spojrzenie na środowisko geograficzne jako przestrzeń pielgrzymowania. Peregrinus Cracoviensis, 4, 75–91.
  41. Latifi, S., Naderi Mehdi, K., & Zuleikhayesyar, L. (2013). Barriers to Tourism Development Tourism Activities in Rural Areas of Hamadan, with Emphasis on Tourism Target Villages. Regional Planning Quarterly, 3 (9), 77-87. [in Persian].
  42. Mróz, F. (2019). 6900 km oznakowanych odcinków Camino de Santiago w Polsce–sukcesy, niepowodzenia i wyzwania. Camino Polaco. Teologia–Sztuka–Historia–Teraźniejszość, 4, 267-299.
  43. Nieminen, K. (2012). Religious tourism a finish perspective.
  44. Nunally, Jum C., & Ira H. Bernstein. (1978). Psychometric theory. New York: McGraw-Hill.
  45. Nyaupane, G. P., Timothy, D. J., & Poudel, S. (2015). Understanding tourists in religious destinations: A social distance perspective. Tourism Management, 48, 343-353.
  46. Pearce, P. L. (2005). Tourist behaviour, Themes and conceptual Schemes. channel view publications.
  47. Qaderi, I., Ezzati, E., & Hafizizadeh, Sh. (2009). Strategies for using Tasua and Ashura ceremonies as a potential of cultural-religious tourism in the central part of Tehran. Geographical space, 9 (28), 75-101. [in Persian].
  48. Rashid, A. G. (2018). Religious tourism – a review of the literature. Journal of Hospitality and Tourism Insights, 1 (2), 150- 167.
  49. Rinschede, G. (1992). Forms of religious tourism. Annals of Tourism Research, 19 (1), 51–67.
  50. Rinschede, G. (1988). The pilgrimage center of Fatima/Portugal. Geographia Religionum, 4, 65-98.
  51. Romanelli, M., Gazzola, P., Grechi, D., & Pollice, F. (2021). Towards a sustainability‐oriented religious tourism. Systems Research and Behavioral Science, 38(3), 386-396.
  52. Roszak, P. (2017). Pilgrimage as sacramentum peregrinationis? Discovering the Ecclesiological Background of the Camino de Santiago. In E. Alarcon, & P. Roszak (Ed.), The Way of St. James: Renewing Insights (pp. 137–157). Eunsa.
  53. Rot, E., Mikinac, K., & Bogdan, S. (2014). General characteristics of religious tourism in Croatia. UTMS Journal of Economics, 5(1), 79-87.
  54. Russell, P. (1999). Religious travel in the new millennium, Travel & Tourism Analyst, 5, 39–68.
  55. Saei, Ali, Naeiji, M., & Rezaei, M. (2011). Examination of the Relation between Advertiament and Cultural Tourist Attraction in Iran (Case Study: Cultural Tourists of Isfahan). Journal of Historical Sociology, 2 (4), 69-94. [inPersian]
  56. Shackley, M. (2001). Managing Sacred Sites: Service Provision and Visitor Experience. London: Continuum.
  57. Sharahi, E., & Zolfagharzadeh, M. M. (2019). An Analysis of Arbaeen Pilgrims' Perception of Servitors' Behavior; an Anthropological Account of the Colossal Arbaeen March. Religion & Communication, 26(55), 115-148. [in Persian].
  58. Shariati, S. S., Purfaraj, A., & Heydari, M. (2012). The role of Islamic civilization in the development of tourism of religious destinations, a case study: the study of the holy city of Qom. Tehran: Journal of Tourism Management Studies, 7 (18), 1-23. [in Persian]
  59. Shinde, K. (2018). Governance and management of religious tourism in India. The international journal of religious tourism and pilgrimage, 6(1), 58-71.
  60. Silva, G. B. D., & Marques Junior, S. (2016). Factors affecting residents' support for religious tourism development: the case of Santa Cruz (RN), Brazil. Revista Brasileira de Pesquisa em Turismo, 10, 497-515.
  61. Strategic Initiatives & Government Advisory (SIGA) Team. (2012). Diverse Beliefs: Tourism of Faith Religious tourism gains ground. Chanakyapuri, New Delhi.
  62. Suleiman, J. S. H., & Mohamed, B. (2011). Factors impact on religious tourism market: The case of the Palestinian territories. International Journal of Business and Management, 6(7), 254.
  63. Timothy, D. J., & Olsen, D. H. (Eds.). (2006). Tourism, religion and spiritual journeys (Vol. 4). London: Routledge.
  64. Turner, V. (1973). The centre out there: Pilgrim’s goal, History of Religions, 12, 191-230.
  65. Uysal, M., & Jurowski, C. (1994). Testing the push and pull factors. Annals of tourism research, 21(4), 844-846.
  66. (2017). International congress on religious tourism and pilgrimage. Retrieved from http://europe. unwto.org/event/ international-congress-religioustourismand-pilgrimage.
  67. Oic-oci.org
  68. Zahedi, M., Akbari, N., Emadzadeh, M., Khosh Akhlagh, R., & Ranjbarian, B. (2018). The effective Factors of Tourism Demand in Cultural-Historical Destinations: Case of Isfahan. Urban Economics, 3(1), 25-42. [inPersian]
  69. Zargham Boroojeni, H., Mahmoodzadeh, M., Morovvati Sharifabadi, A., & Asadiyan Ardakani, F. (2018). Religious Tourism, Requirements, Strategies and Consequences. Scientific Journal of Islamic Management, 26(2), 213-237. [in Persian].