جغرافیای فرهنگی دولت سرزمینی در ایران

نویسنده

استادیار دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران

چکیده

دولت سرزمینی مدرن به حاکمیت سیاسی یکپارچه و متمرکز در درون مرزهای سیاسی معینی اطلاق می شود که در آن افراد، گروه ها و نهادها، تابع حکومت مرکزی اند. روی‌هم رفته به رغم تصور رایج، دولت سرزمینی مدرن از حیث ریشه ها و زمینه های شکل گیری، پدیده سیاسی جغرافیایی عام و جهانشمولی نیست، بلکه شکل خاصی از نظام جغرافیایی مغرب‌زمین است. از همین رو این پدیده در جوامع شرقی، به ویژه ایران، هیچگاه در یک فرایند طبیعی شکل نگرفت، بلکه همچون سایر ابعاد مدرنیته، به مثابه پدیده‌ای غربی وارد ساخت سیاسی و جغرافیای سیاسی این جوامع شد. مقاله‌ حاضر با پذیرفتن این مفروض، در پی پاسخ‌گویی به این سؤال است که چرا درایران برعکس جوامع غرب، دولت سرزمینی مدرن فرایند طبیعی شکل‌گیری خود را طی نکرد؟ فرضیه مطرح شده، معطوف به جغرافیای فرهنگی و در هسته اصلی آن نقش ایدئولوژی اسلامی در آرایش فضای سیاسی جامعه‌سنتی ایران است. اسلام در جهت عکس مسیحیت که محیط جغرافیایی را برای شکل‌گیری دولت سرزمینی مدرن در غرب بارور کرد، ابعاد سیاسی ـ جغرافیایی این پدیده را در ایران بر نتابید ودر مقابل نشانه‌های فرهنگی آن معطوف به شکل‌گیری زمینه‌های واحد سیاسی ـ جغرافیایی امت اسلامی بود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Cultural Geography of Territorial State in Iran

نویسنده [English]

  • R Afzali
چکیده [English]

In general, the modern state in the west was the product of relationships and interactions of socio-political actors in pre-capitalist order. The Christianity's approach toward the phenomenon of power turned out to be starting-point for the modern state in the west. In reverse, Iran's pre-capitalist order did not transform to the new order in the period between the dissolution of the Sassanid till the rise of the Safavid and even in the epoch of the dominance of Islamic ideology. In Iran, Islam with its cultural signs deterred the transition to the new order of the modern state in political, economic and social arenas. The Iranian state adapted its territorial relationships to the framework of Islamic Omma.

کلیدواژه‌ها [English]

  • cultural geography
  • Islamic Omma
  • Local government
  • Religion nationalism
  • territorial state